انتخابات ترکیه (۱)

یاز اکو؛ وحید شیخ بیگلو _ نزدیک ۲۰ روز به انتخابات حساس ریاست جمهوری و مجلس ملی ترکیه زمان باقیمانده است. با توجه به اهمیت بسیار این دوره از انتخابات و تاثیری که نتیجه این انتخابات در سرنوشت منطقه و سیاست جهان می گذارد توجه افکار عمومی کشور ما را نیز به خود جلب کرده است. نزدیکی فرهنگی، جغرافیایی، ارتباطات اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی فراوان بین مردمان دو کشورا ایران و ترکیه نیز باعث گردیده که شناخت کم و بیش مناسبی از اوضاع این کشور در بین مردم ایران وجود داشته باشد. از طرفی دیگر مقایسه ای که بین وضعیت عمومی دو کشور در طول سالیان دراز انجام می شده و در بین افکار عمومی ما نشانه ای از پیشرفت یا عقب ماندگی کشور محسوب می شده است، همه باعث گردیده است که در بین کشورهای همسایه ما این ترکیه باشد که نظرهای نخبگان سیاسی و علمی و مردم عادی را همزمان به خود جلب نماید. با این اوصاف لازم می نماید که نگاهی دقیق تر به این انتخابات و اوضاع ترکیه در این برهه تاریخی داشته باشیم و این بهانه ای باشد که شناخت بهتری از این کشور همسایه به دست بیاوریم. لذا سعی می کنیم در طول روزهای باقیمانده تا انتخابات، جدا از اتفاقات و اخبار روز ترکیه، نگاهی تحلیلی به صف بندیهای سیاسی و ویژگی های اجتماعی، سیاسی ترکیه و تاثیرات آن ها در نتیجه انتخابات ترکیه داشته باشیم. به این منظور به ترتیب عناصر مهم تاثیر گذار در این انتخابات را مورد توجه قرار خواهیم داد و نقش آن را در آرای شهروندان تُرک مورد بررسی قرار می دهیم. اما ابتدائا و برای شروع بحث خود از نامزدهای چهارگانه انتخابات ترکیه شروع می کنیم و در روزهای آینده مباحث دیگر را دنبال خواهیم کرد.

رجب طیب اردوغان

رئیس جمهور فعلی ترکیه در سال ۱۹۵۴ میلادی در خانواده‌ای دین دار و فقیر در شهر استانبول متولد شد. تحصیلات ابتدایی خود را در یکی از مدارس دینی موسوم به «امام – خطیب» گذراند و از دانشکده اقتصاد و علوم اداری دانشگاه «مرمره» استانبول فارغ‌التحصیل شد.

حیات سیاسی اردوغان در دهه ۱۹۷۰ میلادی با پیوستن به حزب خلاص ملی، به رهبری مرحوم «نجم الدین اربکان» شروع شد و در سال ۱۹۸۳ فعالیت سیاسی خود را با حزب تازه تاسیس رفاه به زعامت اربکان ادامه داد. در سال ۱۹۹۴ میلادی، این حزب اردوغان را کاندیدای تصدی شهرداری استانبول کرد و او توانست در انتخابات شهرداری همان سال کرسی شهرداری شهر استانبول را از آن خود کند.

اردوغان در دوره تصدی خود، توانست تحولات بزرگی در زیرساخت‌های این شهر از جمله در حوزه حمل و نقل، محیط زیست ایجاد کرده و کارنامه درخشان اجرائی را از خود جای بگذارد اما پس از تصمیم دادگاه قانون اساسی ترکیه مبنی بر انحلال حزب رفاه ، اردوغان در تجمع اعتراضی هواداران این حزب شعری را خواند که براساس قوانین ترکیه، دعوت به خشونت و ترویج نفرت مذهبی تشخیص داده شده و شهردار استانبول به ۱۰ ماه زندان محکوم شد.

در پی این محکومیت، اردوغان بیش از ۴ ماه (در اواسط سال ۱۹۹۹) در زندان ماند و به خاطر همین محکومیت از سمت شهرداری عزل و از شرکت در انتخابات پارلمانی نیز محروم شد.

اردوغان با جدا شدن از اربکان در سال ۲۰۰۱ ، حزب عدالت و توسعه (آک پارتی) را با جمعی از همفکران خود تأسیس کرد و یکسال بعد هم در انتخابات پارلمانی ترکیه ، به پیروزی چشمگیری دست یافت. ولی به علت محکومیت قبلی، نتوانست به مقام نخست وزیری برسد و بر این اساس، یار نزدیک او عبدالله گل نخست وزیر ترکیه شد.

یک سال بعد، شورای عالی انتخابات ترکیه به دلیل تخلفات، انتخابات قبلی را ابطال و انتخاباتی جدید برگزار کرد که در نتیجه آن حزب عدالت و توسعه به رهبری اردوغان دوباره به پیروزی رسید. این بار اردوغان نخست‌ وزیر ترکیه شد و تا ۱۱ سال در همین پست باقی ماند.

بر اساس نظام حزبی حاکم بر ترکیه، اردوغان نمی توانست بیش از سه دوره در پست نخست وزیری بماند و بر این اساس وی برای نخستین بار در سال ۲۰۱۴ از سوی حزب عدالت و توسعه وارد رقابت انتخابات ریاست جمهوری شد.

در جریان انتخابات ۱۰ اوت ۲۰۱۴ با رای مستقیم مردم و با اکثریت آرا پیروز شد در حالی که پیش از آن رئیس‌جمهور از سوی مجلس انتخاب می شد.

رجب طیب اردوغان در انتخابات بعدی که پس از کودتا و تغییر نظام پارلمانی به ریاستی و در سال ۲۰۱۸ برگزار شد، توانست با کسب نزدیک ۵۳ درصد آراء به عنوان اولین رئیس‌جمهور نظام ریاستی ترکیه برای یک دوره پنج ساله دیگر انتخاب شود که دوره پنج ساله وی در حال اتمام است.

وی در این دوره از انتخابات نیز نامزد سیزدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری ترکیه شده است در حالی که رقبای وی معتقدند که با توجه به حضورش در دوره قبل در پست ریاست جمهوری، نامزد شدن او در این دوره برای سومین باز بر اساس مفاد قانون اساسی ترکیه غیرقانونی است اما او معتقد است که نظام سیاسی ترکیه در همه پرسی تغییرات قانون اساسی در سال ۲۰۱۷ از پارلمانی به ریاستی تغییر یافته و وی در این دوره، برای دومین بار نامزد انتخابات ریاست جمهوری شده است.

کمال قلیچداراوغلو

کمال قلیچداراوغلو در سال ۱۹۴۸ در شهر تونجلی در شرق ترکیه، در خانواده‌ای علوی پیرو حاجی بکتاش ولی متولد شد. تحصیلات ابتدایی و متوسطه خود را در مناطق مختلف آناتولی به پایان برد و در سال ۱۹۶۷ با رتبه اول از دبیرستان بازرگانی الازیغ فارغ التحصیل شد و سپس وارد دانشگاه شده و در رشته اقتصاد از آکادمی علوم اقتصادی و بازرگانی آنکارا که بعدها به دانشگاه غازی تغییر نام پیدا کرد، فارغ التحصیل شد.

قلیچداراوغلو در موسسات اقتصادی و مالی دولتی و خصوصی ترکیه مشغول به کار شد و مدتی هم در دانشگاه حاج تپه آنکارا تدریس کرده است. او کارمند اداره تامین اجتماعی بود و بین سال های ۱۹۹۲-۱۹۹۶ و ۱۹۹۷-۱۹۹۹ به عنوان مدیر کل موسسه بیمه اجتماعی (SSK) کار کرد. او پس از بازنشستگی با ورود به حزب چپگرای جمهوری خواه خلق، وارد دنیای سیاست شد.

قلیچداراوغلو در سال ۲۰۰۳ به عنوان نماینده آن حزب وارد مجلس این کشور شد. قلیچداراوغلو در انتخابات پارلمانی سال ۲۰۰۷ هم به عنوان نمانده حزب جمهوری خواه خلق ترکیه برگزیده شد. اما در انتخابات شهرداری استانبول در سال ۲۰۰۹ با کسب ۳۶ درصد آرا شکست خورد.

کمال قلیچداراوغلو در سال ۲۰۱۰ پس از کنار رفتن دنیز بایکال از رهبری حزب جمهوری خواه خلق ترکیه، به رهبری این حزب انتخاب شد که حیات سیاسی او در سمت رهبر این حزب، تا به امروز ادامه دارد.

در دوران رهبری او بر حزب جمهوری خواه خلق ترکیه، این حزب موفقیت چندانی در رقابت‌های انتخاباتی ترکیه نداشته و محبوبیت این حزب در این مدت بین ۲۵ تا ۳۲ درصد در نوسان بوده است. موفقیت انتخاباتی حزب به رهبری قلیچداراوغلو به سال ۲۰۱۹ برمی گردد که در انتخابات شهرداری‌ها نامزدهای این حزب با کمک حزب دست راستی IYI PARTI (نیک) و حزب HDP (دموکراتیک خلق ها) توانستند در شهرهای مهم این کشور از جمله آنکارا، استانبول و ازمیر به پیروزی برسند.

در سال ۲۰۲۲ پس از گرد هم آوری احزاب عمده مخالف اردوغان در یک ائتلاف موسوم به میز شش نفری، از طرف این ائتلاف به عنوان کاندیدای اصلی مخالفان در برابر اردوغان درانتخابات پیش رو معرفی گردید.

محرم اینجه

محرم اینجه در ۴ می ۱۹۶۴ در روستای المالیک شهر یالووا به دنیا آمده، پس از فارغ التحصیلی از دپارتمان آموزش فیزیک و شیمی در دانشکده آموزش «نجاتی بیگ» شهر بالیک‌اسیر وابسته به دانشگاه اولوداغ تحصیل کرده و به عنوان معلم فیزیک دبیرستان مشغول تدریس بوده است.

اینجه در سال ۱۹۹۹ به عنوان رئیس تشکیلات استانی حزب جمهوری خواه خلق ترکیه در استان یالووا خدمت می‌کرد، در انتخابات ۲۰۰۲ به مجلس ملی ترکیه راه یافت . اینجه ۵۹ ساله طی چهار دوره متوالی در سالهای ۲۰۰۲، ۲۰۰۷، ۲۰۱۱ و ۲۰۱۵ از زادگاه خود شهر یالووا از سوی حزب جمهوری خواه خلق وارد پارلمان ترکیه شده و در سال ۲۰۱۸ از سوی حزب متبوع خود وارد رقابت انتخابات ریاست جمهوری با اردوغان شد ولی با کسب ۳۱ درصد آرا شکست خورد.

اینجه همچنین چند سالی هم به عنوان مدیر مرکز اندیشه‌های آتاتورک فعالیت می کرده است که حامی اندیشه‌های آتاتورک بنیانگذار ترکیه مدرن است. اینجه در هجدهمین کنگره فوق‌العاده حزب جمهوری خواه خلق ترکیه در سپتامبر ۲۰۱۴ و نیز سی و ششمین کنگره عادی این حزب در سال ۲۰۱۸ برای ریاست حزب با کمال قلیچداراوغلو رقابت کرد، اما انتخاب نشد. وی در ماه مِی ۲۰۲۱ با جدا شدن از حزب جمهوری خلق، حزب مملکت را تأسیس کرد و اکنون به عنوان رهبر این حزب فعالیت می‌کند.

وی که تنها از سوی حزب مملکت(میهن) به عنوان نامزد انتخابات ریاست جمهوری معرفی شده بود، به علت حضور نداشتن حزبش در ترکیب احزاب کنونی مجلس ترکیه، می بایست به جمع آوری حداقل ۱۰۰ هزار امضای مردم ترکیه می پرداخت که در فرجه قانونی اعلام شده توانست با جلب بیش از ۱۱۴ هزار امضای شهروندان ترکیه نامزد ریاست جمهوری شود.

سینان اوغان

سینان اوغان ۵۶ ساله نامزد ریاست جمهوری ائتلاف ATA ( آتا) در یکم سپتامبر ۱۹۶۷ در شهر ملکلی ایغدیر در شرق ترکیه به دنیا آمده و از آذربایجانی تبارهای ترکیه است.
اوغان در سال ۱۹۸۹ در رشته مدیریت بازرگانی از دانشکده اقتصاد و علوم اداری دانشگاه مرمره ترکیه فارغ التحصیل شده و در همان دانشگاه مدرک کارشناسی ارشد خود را در رشته بانکداری اخذ کرده و فارغ التحصیل مقطع دکترای علوم سیاسی از دانشگاه روابط بین الملل مسکو است.

او به عنوان دستیار پژوهشی در موسسه ترک شناسی دانشگاه مرمره و به عنوان مدرس و معاون رئیس دانشگاه دولتی اقتصاد آذربایجان مشغول به کار بوده و نماینده بخش آذربایجان آژانس همکاری و هماهنگی ترکیه (تیکا) TIKA بوده و به عنوان رئیس بخش روسیه و اوکراین مرکز تحقیقات استراتژیک اوراسیا (آسام)ASAM خدمت کرده است.

اوغان در سال ۲۰۰۴ مرکز روابط بین‌الملل و تحلیل استراتژیک ترکیه (TÜRKSAM) را تاسیس کرده و از سال ۲۰۱۱ وارد عرصه سیاسی و رقابت انتخاباتی ترکیه شده است.

وی در سال ۲۰۱۱ در انتخابات عمومی ترکیه به عنوان معاون ایغدیر از حزب حرکت ملی انتخاب شد ولی در سال ۲۰۱۵ و ۲۰۱۷ از این حزب اخراج شد.

اوغان که به علت حضور نداشتن احزاب و ائتلاف حامی او در مجلس ملی ترکیه از طریق جمع آوری حداقل ۱۰۰ هزار امضای شهروندان ترکیه اقدام به حضور در عرصه رقابت انتخابات ریاست جمهوری ترکیه کرد، در مدت زمان قانونی تعیین شده توانست یا جمع آوری بیش از ۱۱۱ هزار امضا از سوی رای دهندگان، نامزد ریاست جمهوری شود.