«منطقه حفاظت‌شده ارسباران» یکی از آثار طبیعی آذربایجان شرقی است که ثبت جهانی آن چند سالی است مطرح شده و حتی در سال ۲۰۱۶ تا حدی هم جدی شد و در مقطعی هم پیشنهاد شد با پرونده جهانی جنگل‌های هیرکانی، یکی شود، اما این میراث طبیعی همچنان در فهرست انتظار ثبت جهانی معطل مانده، درحالی که با چالش‌هایی همچون قاچاق چوب، ساخت‌وسازهای غیرمجاز، آتش‌سوزی‌های گسترده، احداث جاده و فعالیت‌های معدنی دست و پنجه نرم می‌کند و این نگرانی وجود دارد که موقعیت این اثر طبیعی را برای ثبت در یونسکو به خطر بیندازد.
به گزارش پایگاه خبری یاز اکو به نقل از ایسنا، وحید نواداد ـ معاون میراث فرهنگی آذربایجان شرقی ـ درباره وضعیت پرونده ثبت جهانی منطقه حفاظت‌شده ارسباران گفت: جنگل‌های ارسباران یک اثر طبیعی مشترک بین ایران، جمهوری آذربایجان و حتی ارمنستان است. در ایران فعلا در مرحله مطالعات اولیه روی این اثر طبیعی هستیم و اقدامی که پرونده آن را به سمت جهانی شدن سوق دهیم، در حد همین مطالعات است.
او درباره همکاری جمهوری آذربایجان در ثبت جهانی ارسباران اظهار کرد: تا جایی‌که اطلاع دارم در خصوص ثبت جهانی جنگل‌های ارسباران، جمهوری آذربایجان همکاری انجام نداده است، اما این همکاری نکردن، روی فعالیت ایران اثری نخواهد داشت و اگر جمهوری آذربایجان همکاری نکند ما پرونده خودمان را پیش می‌بریم و مشکلی در این‌باره نداریم.
معاون میراث فرهنگی استان آذربایجان شرقی گفت: همکاری از این نظر اهمیت دارد که هر کشور سالانه یک سهمیه برای ثبت میراث فرهنگی در یونسکو دارد و می‌تواند پرونده‌های مشترک را بدون سهمیه و یا با استفاده از ظرفیت سایر کشورها به ثبت برساند و تعداد پرونده‌های ثبتی آن افزایش یابد، وگرنه که این همکاری نکردن، خللی در ثبت جهانی جنگل‌های ارسباران ایجاد نمی‌کند.
نواداد درباره اینکه میراث فرهنگی این استان چه برنامه حفاظتی برای جنگل‌های ارسباران دارد، اظهار کرد: برای حفاظت و نگهداری از جنگل‌های ارسباران، میراث فرهنگی با اداره کل منابع طبیعی، سازمان حفاظت از محیط زیست و سایر بخش‌های استانی ذی‌ربط همکاری‌های لازم را انجام می‌دهد. روی اقداماتی که در معادن انجام می‌شود یا ساخت‌وسازها نیز نظارت می‌کنیم و به آن‌ها پاسخ می‌دهیم، اما نکته‌ای که وجود دارد این است که در چنین مواردی با یک تعارض منافع مواجهیم.
او افزود: وقتی دوست داریم صنعت گردشگری را فعال و فعال‌تر کنیم باید توجه داشته باشیم که گردشگری به زیرساخت نیاز دارد که وجود و توسعه آن گاه با میراث طبیعی در تناقض است. وقتی ما به دنبال ایجاد و بهره‌برداری زیرساخت‌های گردشگری هستیم در کنار آن با موضوعی تحت عنوان محافظت از میراث طبیعی که همان جنگل‌هاست، مواجه می‌شویم. توسعه شهرها و روستاها را در نظر بگیرید به اضافه اینکه در سال‌های گذشته بحث احداث خانه‌باغ‌ها و ویلاها را هم داشته‌ایم، همین‌ها چالش‌های جدی را برای حفاظت از جنگل‌های ارسباران ایجاد کرده است.
معاون میراث فرهنگی آذربایجان شرقی ادامه داد: تا حد امکان یگان حفاظت میراث فرهنگی در حال گشت در جنگل‌های ارسباران است و این موارد را بررسی می‌کند و فرآیند قانونی را اجرا می‌کند و در صورت نیاز از طریق مراجع قضایی، مسائل را پیگیری می‌کند.
نواداد همچنین درباره بودجه‌ای که میراث فرهنگی این استان برای حفاظت از ارسباران در اختیار دارد، گفت: بودجه سالیانه ما برای حفاظت از این منطقه تحت عنوان یگان حفاظت است. در کل آذربایجان شرقی حدود ۶٠ نیروی یگان حفاظت برای بیش از ١٨٠٠ اثر ثبتی استان داریم. مثلاً یکی از آثار این استان که در یونسکو هم ثبت جهانی شده، بازار تبریز است که ٣٠ هکتار وسعت و بیش از ۵ هزار و ۵٠٠ واحد تجاری و تعداد زیادی مسجد و آب‌انبار دارد و اگر بخواهیم به‌درستی محافظت شود باید بیش از نیمی از نیروهای یگان حفاظت در این مجموعه مستقر شوند. پس عملا با کمبود نیروی یگان حفاظت مواجه هستیم و این‌طور نیست که صرفا برای حفاظت از جنگل‌های ارسباران اعتباری در نظر گرفته شود.
او در ادامه اظهار کرد: در سال‌های گذشته مطالعه‌ای با عنوان «جنگل‌نشینان ارس» در این منطقه انجام شد و روستاهایی که در محدوده ارسباران وجود داشت توسط مشاوران ذی‌صلاح مطالعه شد و الگوهای سکونت و اقامت آن‌ها مورد بررسی قرار گرفت و طرح این الگوها را در اختیار بنیاد مسکن قرار دادیم تا در طرح‌های هادی این روستاها استفاده شود و همزمان، حفاظت برای آن صورت می‌گیرد، جلو ساخت‌وسازها غیرمجاز و تغییر الگوهای ساخت‌وساز و استفاده از مصالح نوین هم گرفته شود تا بافت و الگوی معماری این روستاها حفظ شود.
معاون میراث فرهنگی آذربایجان شرقی همچنین گفت: پل‌های «خداآفرین» یکی دیگر از پرونده‌های در انتظار ثبت جهانی آذربایجان شرقی است که تا قبل از اتفاقات سیاسی اخیر با وزارت نیروی جمهوری آذربایجان مکاتباتی برای استحکام‌بخشی این پل داشتیم و شرح خدمات آن‌ها را گرفتیم. این شرح خدمات از طریق مشاور وزارت نیروی ایران مطالعه شده است و در مراحل پایانی مطالعات هستیم. بعد از مطالعات در این بخش و مقاوم‌سازی پل‌ها مقدمات پرونده جهانی آن به صورت مشترک با جمهوری آذربایجان آماده می‌شود.
