بازدید از این دوره نمایشگاه، هم‌نشینی و صحبت با تولیدکنندگان، تاجران و صادرکنندگان تبریزی حاضر در این نمایشگاه نشان داد که این نمایشگاه یکی از بهترین فرصت‌ها برای تولیدکنندگان است تا بتوانند محصولات خود را به بازدیدکنندگان ارائه کنند و با همکاران خود فضای گفت‌وگو را شکل دهند. اما یکی از مهمترین مباحثی که در این نمایشگاه به چشم می‌آمد گلایه تولیدکنندگان از وضعیت بد صادرات و مشکلات پیرامون آن بود. تولیدکنندگان و صادرکنندگان تبریزی کیف، کفش، چرم و صنایع وابسته آن نشان داده‌اند که در موارد مختلف در کشور مقام اول را دارند اما همه تقریبا از یک دغدغه مشترک حرف می‌زدند و آن مساله صادرات بود. مساله‌ای که باید از سوی مسئولان امر با ظرافت بیشتری مورد توجه قرار گیرد چرا که این صنعت می‌تواند یکی از درخشان‌ترین رویکردها برای اقتصاد ایران را شکل دهد.
این گزارش تلاش کرده که دغدغه‌های اصلی، مسائل و مشکلات تبریزی‌های حاضر در نمایشگاه بین‌المللی کیف، کفش، چرم و صنایع وابسته را بررسی کند و نظر آنها درباره نمایشگاه دهم را جویا شود.
نمایشگاه به شهر آفتاب منتقل شود
مسعود بنابیان، نائب رئیس اتاق تبریز و مدیرعامل چرم خاوران، یکی از کسانی است که می‌تواند درباره صنعت چرم و حضور در نمایشگاه دهم حرفهای بسیاری داشته باشد.
بنابیان با اشاره به وضعیت نمایشگاه دهم درباره بزرگ‌ترین مشکل این دوره می‌گوید: بزرگ‌ترین مشکل نمایشگاه زمان برگزاری آن است و ساعت ۸ تا ۱۵ زمان مناسبی برای شهر تهران نیست. نمایشگاه هم در روزهای کاری برگزار می‌شود و خیلی از مشتری‌ها می‌خواستند صبح بروند و کارشان را انجام دهند و بعدازظهر به نمایشگاه بیایند اما این ساعت برگزاری اصلا خوب نبود.
وی ادامه می‌دهد: زمان برگزاری نمایشگاه هم باید حرفه‌ای‌تر اتخاب می‌شد. نمایشگاه مربوط به چرم، کفش و پوشاک باید مشخص باشد که بهاره است یا زمستانه. چون ما تابستان را پشت سر گذاشتیم و تقریبا زمستان را هم برای صنعت کفش پشت سر گذاشتیم و به تابستان سال آینده هم خیلی مانده است. یعنی نمایشگاه باید طوری برگزار شود که تولیدکنندگان در حوزه کفش بتوانند محصول آن فصل را عرضه کنند. چون برای محصولات مربوط به زمستان همه سفارش‌های خود را گرفته‌اند و گذشته است. البته امسال زمان نمایشگاه نسبت به پارسال بهتر بود، چون پارسال نمایشگاه دی ماه برگزار شد. از لحاظ بازدیدکننده هم به دلیل همان مساله ساعت برگزاری نمایشگاه، عملا از ۸ تا ۱۱ تعطیل است و بازدیدکننده‌ای نداریم. بازدیدکننده معمولا بین ۱۱ تا ۱۵ به نمایشگاه می‌آیند و این وضعیت برای غرفه‌دار به گونه‌ای فشرده می‌شود و نمی‌توانیم به خوبی به بازدیدکننده‌ها خدمات بدهیم.
چینش غرفه‌ها حرفهای نیست
مدیرعامل چرم خاوران تصریح کرد: در مورد خود نمایشگاه هم باید بگویم که به نظر من چینش غرفه‌ها حرفهای نیست. وقتی وارد یک سالن می‌شوید می‌بینید که عرضه‌کننده‌های مواد اولیه، محصول نهایی، چرم طبیعی، چرم مصنوعی و… در کنار هم حاضر هستند. به نظر من اگر چینش غرفه‌ها حرفه‌ای‌تر انجام می‌شد، خیلی بهتر بود. متاسفانه این تفکیک انجام نشده و بیشتر بر اساس ارتباطی که با مجری نمایشگاه وجود داشته، چینش انجام شده است. در مورد چرم طبیعی به نظر من ظلم شده و در سالن خلیج فارس که سالن اصلی نمایشگاه است هیچ سهمی به چرم طبیعی داده نشده است. قاعدتا چرم طبیعی باید در آن سالن غرفه داشت.
بنابیان با اشاره به بحث مشکلات خدمات نمایشگاهی در نمایشگاه بین‌المللی تهران گفت: مشکلاتی مانند ترافیک ورودی و ترافیک خروجی همواره وجود دارد و این در حالی است که این نمایشگاه به مترو دسترسی ندارد. به نظر من اگر شرکت نمایشگاه‌ها با همکاری شهرداری تهران برنامه‌ای بریزد که این نمایشگاه‌ها به شهر آفتاب منتقل شود خیلی بهتر از نمایشگاه بین‌المللی است. به نظر می‌رسد با این وضعیت دیگر برگزاری نمایشگاه‌ها در این مکان دیگر جواب نمی‌دهد. از سمت دیگر چهار روز برای نمایشگاه چرم و کفش و پوشاک زیاد است چرا که در همه دنیا زمان نمایشگاه سه روز است
نائب رئیس اتاق تبریز ادامه داد: امسال در حال تجربه رکود سنگینی در صنعت چرم و کفش هستیم و قطعا نمایشگاه هم از این رکود متاثر شده است. البته مجموعه ما از نمایشگاه راضی هستیم و ازدحام در غرفه ما وجود دارد اما کلیت نمایشگاه به نسبت سال‌های قبل خیلی خلوت‌تر است.
وی افزود: دلیل دیگر هم این است که نمایشگاه ما کاملا داخلی شده است. متاسفانه ما الان از کشورهای همسایه و کشورهای آسیای میانه هم دیگر نمی‌توانیم کسی را به ایران بیاوریم تا از نمایشگاه بازدید کند. این مساله به عوامل مختلفی مربوط می‌شود. الان کشور ترکیه یکی از قطب‌های چرم و کفش در دنیاست. در سیستم گمرکی ایران ساختاری وجود دارد که واردات از ترکیه ممنوع است. با توجه به این موضوع آنها چرا باید به ایران بیایند؟ بقیه کشورها هم به آن حالت به ایران نمی‌آیند. مثلا در نمایشگاه‌های ترکیه، ایتالیا یا دبی می‌بینیم که بازدیدکننده‌هایی از همه دنیا حضور دارند اما در ایران چنین فضایی وجود ندارد.
بنابیان با اشاره به تعدد برگزاری نمایشگاه‌های چرم و کفش در طول سال در کشور گفت: این نمایشگاه‌ها در تهران، تبریز، قم، مشهد، همدان و… برگزار می‌شود. اگر این نمایشگاه‌ها تجمیع شود و مثلا دو بار در سال برگزار شود وضعیت واقعا متفاوت خواهد بود.
مشکل بزرگ پیمان‌سپاری ارزی
بحث صادرات در صنعت کفش و چرم یکی از مهمترین دغدغه‌های تولیدکنندگان است که بنابیان اشاره‌ای موشکافانه به آن دارد: در زمینه صادرات مشکلی که ما داریم بحث پیمان‌سپاری ارزی است. ما در صنعت کیف و کفش یا چرم هیچ رانتی مانند صنایع انرژی نداریم. همه محصولات ما از کف بازار و شاید با قیمت‌های بالاتر از محصولات خارجی خریداری می‌شود و نمی‌توانیم ارز ۵۰هزار تومانی را در نیما با دلار ۴۱هزارتومانی عرضه کنیم. ما واقعا در بازارهای بین‌المللی ان سود را نداریم که ارز حاصل از صادرات را ۲۰درصد ارزان‌تر به دولت بدهیم که در اختیار واردکننده قرار بدهد و او از شرکت‌های خارجی کالای خود را ۲۰درصد ارزان‌تر بخرد. نحوه پیمان‌سپاری ارزی در ایران به شکلی است که صادرکننده، ۲۰ درصد به واردکننده یارانه می‌دهد. کسی که عقل دارد سمت صادرات نمی‌آید و ترجیح می‌دهد که کارهای وارداتی انجام دهد. با این شرایط هیچ کالایی که به رانت انرژی، رانت پتروشیمی یا فولاد نداشته باشد، قطعا صادراتی نخواهد داشت. شما در عمل هم می‌بینید قسمت اعظم صادرات غیرنفتی ایران خصولتی است. هم‌اکنون هیچ کالای صنعتی ما با این شرایط تحریم جایگاهی ندارد. ما کالاهایمان را به صورت امانی می‌فروشیم و گرفتاری‌های زیادی داریم.
وی در پایان تصریح کرد: در مورد صنعت چرم هم الان به دلیل کاهش مصرف گوشت قرمز، پوست خام به عنوان ماده اولیه چرم خیلی گران و نایاب است و از همه جای دنیا ۲۰ تا ۳۰ درصد گران‌تر است و عملا نمی‌توان صادرات خاصی انجام داد.
بهترین برندهای حاضر در نمایشگاه، تبریزی هستند
علیرضا جباریان فام، رئیس اتحادیه تولیدکنندگان و صادرکنندگان کیف و کفش و صنایع وابسته استان آذربایجان شرقی، با اشاره به نمایشگاه‌های که در این صنعت در کشور برگزار می‌شود، گفت: ما در کشور سه نمایشگاه اصلی در حوزه کیف و کفش داریم که در شهرهای تهران، تبریز و قم برگزار می‌شود. در این نمایشگاه واحدهای تولیدی متعددی از شهر تبریز حضور دارند که این واحدها توانمندی زیادی در حوزه صادرات دارند. حتی می‌توان گفت بهترین برندهایی که در این نمایشگاه حضور دارند از شهر تبریز هستند.
وی ادامه داد: ما در تبریز پتانسیل خوبی داریم. ۳۰۰۰ واحد تولیدی و ۵۵ واحد صنعتی بزرگ در حوزه کفش در تبریز داریم. همچین بزرگ‌ترین واحد تولید چرم ایران را در تبریز داریم. بزرگ‌ترین کارخانه تولیدکننده مواد پلی‌اتان ایران در تبریز است. بزرگ‌ترین کارخانه تولید زیره کفش ایران در تبریز است. وجود این واحدها در تبریز زنجیره تولید را تکمیل کرده است.
این تولیدکننده تصریح کرد: اتحادیه ما در ۱۰ سال گذشته در حوزه صادرات منفعل بود اما در چند ماه اخیر تلاش کرده‌ایم که دوباره به امر صادرات رونق دهیم. در همین مدت به کشورهای ترکمنستان و لیبی صادرات داشته‌ایم. هیئت‌هایی از روسیه و یونان داشته‌ایم و سفارش‌هایی از برخی کشورها داشته‌ایم که جالب است بدانید ایران با برخی از این کشورها مراودات اقتصادی نداریم. ما موفق شدیم در نمایشگاه ترکیه مشتری‌های خوبی را جذب کنیم اما متاسفانه نمی‌توانیم به ترکیه صادرات داشته باشیم چرا که تعرفه گمرکی سنگینی را برای کفش ایرانی به عنوان رقیب در نظر گرفته است.
راه‌اندازی مرکز تخصصی فناوری، نوآوری، آموزش وصادرات کفش و چرم
جباریان‌فام با تاکید بر به‌روز شدن این صنعت از یک خبر خوب در حوزه چرم و کفش در تبریز سخن گفت: دانشگاه صنایع در تبریز مرکزی داشت که قرار شد تحویل اتحادیه صادرکنندگان کفش داده شود و انشاالله از ۱۰ روز آینده مرکز فناوری و نوآوری و آموزش و صادرات می‌کنیم. کل مرکز در اختیار اتحادیه کیف و کفش و چرم قرار می‌گیرد که موجب رشد در صنعت چرم و کفش کشور خواهد شد.
وی در زمینه وضع تولید محصولات این صنعت بیان کرد: در حوزه مواد اولیه و در ۴، ۵ سال گذشته چرم ما رشد خیلی خوبی داشته است ولی از نظر قیمت در مقایسه با رقیبان در دنیا قیمت بالاتر است. الان واردات چرم ممنوع نیست اما تعرفه گمرکی بالایی دارد و به هیچ وجه صرف نمی‌کند که چرم را وارد کنیم و به همین دلیل تولیدکننده ترجیح می‌دهد از چرم داخلی استفاده کند. یکی از پتانسیل‌های رشد صنعت کفش ایران، چرم است و الان در تبریز چرم‌های خیلی خوبی تولید می‌شود.
جباریان‌فام رکود حاکم بر کشور را تنها مخصوص به ایران نمی‌داند: رکودی در جهان وجود دارد که در کشورها و نمایشگاه‌های مختلف می‌توانیم آن را مشاهده کنیم و تنها مخصوص ایران نیست. این رکود در نمایشگاه بین‌المللی تهران هم اثر گذاشته است.
این تولیدکننده هم نسبت به ساعت برگزاری نمایشگاه انتقاد دارد: ساعت برگزاری نمایشگاه اصلا مناسب نیست و مشکلاتی بین شرکت نمایشگاه‌ها و شهرداری و فرمانداری درباره بحث ترافیک وجود دارد. جالب است که نمایشگاه ساعت ۱۵ تمام می‌شود اما بعد از آن کنسرت‌ها شروع می‌شود و آن هم ترافیک را به وجود می‌آورد.
جباریان‌فام در پایان درباره اهمیت صادرات در صنعت کفش و چرم گفت: واحدهای بزرگ کشور به دلیل اینکه نمی‌توانند محصولات خود را صادر کنند مجبور هستند آن را داخل کشور بفروشند و این کار به واحدهای کوچک‌تر فشار می‌آورد چرا که قدرت رقابت چندانی در داخل کشور برای آنها باقی نمی‌ماند.
واردات مواد اولیه مشکل بزرگ چرم‌سازان
علی علی‌بیگی، مدیرعامل چرم علی‌بیگی، هم با اشاره به وضعیت اقتصادی کشور و تاثیر آن در بازار چرم گفت: در دو سه سال اخیر رکود، تورم و… باعث شد که بازار چرم تعریف چندانی نداشته باشد.
وی با اشاره به برگزاری راضی‌کننده نمایشگاه، انتقاد اصلی را به ساعت برگزاری این رویداد معطوف می‌کند: نمایشگاه از ساعت ۸ شروع می‌شود و ساعت ۱۵ به پایان می‌رسد. اما با وجود این مساله، امسال استقبال مردم از نمایشگاه خوب بوده و ارتباط‌ها برقرار شده است. این اقدام یک روحیه برای چرم‌سازها بوده و ما را به سمت وضعیتی بهتر می‌رساند.
مدیرعامل چرم علی‌بیگی با اشاره به مشکلات واردات مواد اولیه گفت: مشکلات واردات مواد اولیه واقعا به یکی از مشکلات بزرگ چرم‌سازان تبدیل شده است. وضعیت هزینه تمام شده انرژی (آب، برق، گاز و…) برای ما به عنوان تولیدکننده بسیار زیاد در می‌آید. قیمت انرژی یک‌دفعه ۷ تا ۸ برابر شده است. کفشی که باید به طور نرمال با قیمت ۲۵۰ تا ۳۰۰ هزار تومان به بازار برسد، الان حدود یک میلیون تومان قیمت تمام شده آن است. مشتریان کفش‌های چرم هم کسانی هستند که معمولا حقوق مشخصی می‌گیرند و این قیمت برای آنها زیاد در می‌آید.
علی‌بیگی در پایان درباره مشکلات کنونی تولید تصریح کرد: هر سال که گذشته شرایط تولید سخت‌تر شده است. متاسفانه الان هفته‌ای یک‌بار برق کارخته ما قطع می‌شود و این امر هزینه تمام شده را افزایش می‌دهد. چرم‌سازی یک کار خیلی خیلی پیچیده است. روزی که برق قطع می‌شود، تولید کم و جنس خراب می‌شود و کارگرها هم سر کار نمی‌آیند. عملا با این وضعیت ما ۵ روز در هفته کار می‌کنیم که این تعداد روز جوابگوی این صنعت سنتی ما نیست.
نبودن روز تعطیل در زمان برگزاری نمایشگاه
مصطفی محمدی، مدیرعامل آناک چرم، یکی دیگر از تولیدکنندگانی است که درباره برگزاری نمایشگاه می‌گوید: نمایشگاه بد نبوده اما معمولا نمایشگاه‌ها را طوری برنامه‌ریزی می‌کنند که یک روز تعطیل در آن باشد که امسال متاسفانه وجود ندارد. اگر ساعت برگزاری از ۱۰ تا ۱۸ بود خیلی بهتر می‌شد چرا که کسی از ساعت ۸ صبح برای بازدید از نمایشگاه نمی‌آید.
این تولیدکننده با اشاره به این مساله که بازدیدکننده خارجی در نمایشگاه امسال خیلی کم بوده، گفت: وضعیت روزبه‌روز برای تولیدکننده‌ها سخت‌تر می‌شود. صنعت کیف و کفش صنعتی است که به نیروی کار زیادی احتیاج دارد و با کمترین سرمایه می‌توان ایجاد شغل کرد اما شرایط به طور درستی برای ما فراهم نشده است. شرایط برای صادرات چندان فراهم نیست. متاسفانه قیمت مواد اولیه در ایران خیلی بالا رفته در حالی که مثلا در ترکیه قیمت مواد اولیه پایین‌تر است و عملا زمینه‌های رقابت با محصولات این کشور در زمینه صادرات وجود ندارد.
محمدی ادامه داد: مواد اولیه با کیفیت جهانی در ایران وجود ندارد و ما برای رقابت احتیاج به وارد کردن برخی از اقلام داریم. حتی اگر بخواهیم رقابت بهتری داشته باشیم باید چرم را هم وارد کنیم هر چند الان وارد کردن چرم غیرقانونی است. با این کار هم قیمت و هم کیفیت یک ثبات جهانی پیدا می‌کند. متاسفانه ما در ایران چرم گیاهی نداریم و نمی‌توانیم به استانداردهای اروپایی برسیم و کیفیت چرم ما قابل مقایسه با چرم ترک یا ایتالیایی نیست.
صنعت کفش و چرم در رکود و بحران به سر می‌برد
جلیل شریفی، مدیرعامل چرم شریفی، یکی دیگر از تولیدکننده‌های چرم است که از تبریز در نمایشگاه شرکت کرده و درباره آن گفت: امسال نمایشگاه خوب بوده اما تنها مشکل این است که به دلیل ساعت برگزاری نامناسب عملا دو ساعت ابتدایی صبح تبدیل به زمان پرت شده است و ۵ ساعت باقی مانده هم برای ارائه محصولات به همه مشتریان و بازدیدکنندگان زمان کافی نیست. در سال‌های گذشته حتما در روزهای برگزاری نمایشگاه یک روز پنجشنبه یا جمعه بود اما امسال نمایشگاه بین روزهای یکشنبه تا چهارشنبه برگزار شد و این امر کار را برای ما سخت کرد.
این تولیدکننده چرم با اشاره به وضعیت خوب زیرساخت‌های نمایشگاهی در این دوره، مضشکل اصلی صنعت کفش و چرم را به خاطر رکود و تورم حاکم بر کشور می‌داند: این صنعت در رکود و بحران به سر می‌برد و هیچ کدام یک از شرکت‌ها با ظرفیت صددرصد کار نمی‌کنیم و به نظر می‌رسد این فضا هر روز سخت‌تر می‌شود. هدف ما از شرکت، حضور در نمایشگاه و بهره بردن از فرصت دیدار رودررو با مشتریان بوده است. حضور در نمایشگاه به ما کمک می‌کند که به‌روز باشیم و بتوانیم از نظرات و پیشنهادهای همکاران و مشتریان استفاده کنیم.
تربیت نیروی ماهر در صنف کفش خیلی کم شده است
طاها گل‌محمدی، مدیرعامل تولیدی کفش بالنزا، هم مانند سایر شرکت‌کنندگان در امپکس دهم نسبت به ساعت و زمان برگزاری نمایشگاه انتقاد دارد، ضمن اینکه مشکلات دیگری را نیز مطرح می‌کند: یکی از بزرگ‌ترین مشکلات نمایشگاه ساعت برگزاری آن است. از طرف دیگر متاسفانه روزهای بزرگزاری نمایشگاه در روزهای تعطیل نیست. تاجران بین‌المللی چندانی در نمایشگاه حضور ندارند. متاسفانه اطلاع‌رسانی خوبی درباره نمایشگاه انجام نشده است. بالاخره کشور ما یک کشور صنعتی است و باید بتوانیم تجارت را به صورت فرامرزی انجام دهیم. این‌گونه نباشد که ما بگوییم کار می‌کنیم و همه تولیدات را در داخل کشور به فروش می‌رسانیم. بلکه باید تولیدکننده واسه همه دنیا فروش داشته باشد. باید وارد مقوله صادرات شویم چرا که بازارهای داخلی به شکلی نیست که تولیدکننده به تنهایی بتواند به آن اعتماد کند.
وی درباره مشکلات تولید در این صنعت ادامه داد: دردِ دلِ تولید کننده خیلی زیاد است. در بحث‌های مواد اولیه، نیروی انسانی، نوسانات ارزی و… می‌توان درباره مشکلات تولیدکننده صحبت کرد. اما مساله نیروی کار متخصص در صنف ما مشکلاتی را به وجود آورده است. طوری شده که ما به عنوان تولیدکننده باید در کارمان خلاقیت داشته باشیم و محصولی را تولید کنیم که مورد توجه قرار بگیرد. تولید جنس باکیفیت مستلزم نیروی کار ماهر است و متاسفانه تربیت نیروی ماهر در صنف ما خیلی کم شده است؛ نیروی کاری که در زمینه کفش فعالیت می‌کند، باید آکادمیک شود.
وی افزود: از سوی دیگر ماشین‌آلاتی که الان در صنف کفش وجود دارد واقعا فرسوده هستند و ما با ماشین‌آلاتی کار می‌کنیم که مربوط به ۵۰ سال پیش است. تولید به‌روز، مستلزم ماشین‌آلات جدید است و نمی‌توان تولید به‌روز و باکیفیت را با ابزارهای ۵۰ سال پیش انجام دهیم.
این تولیدکننده در پایان و در پاسخ به این سوال که وضعیت کلی صنعت کفش را چگونه می‌بیند، گفت: صنعت کفش در ۴، ۵ سال اخیر پیشرفت داشته اما آن‌گونه جلو نرفته که بگوییم ما می‌توانیم مانند ترکیه یا ایتالیا شویم و به همه دنیا جنس ارسال کنیم. اگر بخواهیم به آن حدی برسیم که بتوانیم صادرات خوبی انجام دهیم، مستلزم حمایت دولتی هستیم. بالاخره ما مشکلاتی در زمینه صادرات داریم که باید حل شود و شرایط صادرات در صنعت ما فراهم نیست.
چشم‌انداز صنعت کفش در تبریز بسیار روشن است
صمد گل‌محمدی، مدیرعامل تولیدی کفش شمس، ضمن تقدیر از زیرساخت‌های فراهم شده در نمایشگاه بین‌المللی تهران درباره بازار کفش در ایران گفت: کسی که بخواهد خود را در بازار امروز نشان دهد باید به‌روز کار کند. تولیدی‌هایی که به‌روز کار می‌کنند، در محصولاتشان تنوع دارد، روی قالب و چرم خوب کار می‌کنند و…. بازار خوبی دارند.
این تولیدکننده درباره مشکل اصلی صنعت کفش تصریح کرد: قیمت انرژی در کشور ترکیه که رقیب ما در حوزه تولید کفش است، ۱۰ برابر و قیمت نیروی کار ۲ یا ۳ برابر ایران است. ما مشکل تولید نداریم اما مشکل صادرات داریم. مشکل بزرگ ما این است که جنس را چگونه و به چه کسی بفروشیم و چگونه پول‌مان را برگردانیم؟
او در پایان درباره آینده صنعت کفش تبریز گفت: چشم‌انداز صنعت کفش در تبریز بسیار روشن است چرا که جوانان وارد کار شده‌اند و تولیدی‌ها به‌روز شده‌اند و آینده به نظر درخشان می‌رسد. یکی از مهمترین نکات درباره صنعت کیف، کفش و چرم در تبریز به دلیل وجود چرم‌شهر تبریز است که نیمی از مصرف چرم کشور را تامین می‌کند. زیره کفش خوبی هم در ۱۰ سال اخیر در تبریز تولید می‌شود و من آینده کفش تبریز را از شهرهای دیگر بهتر می‌بینم.
