به گزارش پایگاه خبری یازاکو، وقتی یک تخته فرش قدیمی و باارزش دچار بید خوردگی شده و یا خدای ناکرده دچار سوختگی و پارگی و از هم گسیختن تار و پود می شود نمی توان از آن چشم پوشید و آن را دور انداخت. چرا که ارزش هنری یک فرش جدای از ارزش مادی آن، اجازه نمی دهد که خانواده ها، از این صنایع دستی ارزشمند چشم پوشی کنند. چرا که ایرانی ها و آذربایجان ها، لحظه لحظه عمر خود را، شادی ها و غم های خود را در حضور چنین اثری تجربه کرده و بر لوح خاطرات خویش ثبت کرده اند. خانواده های آذربایجانی، فرش را مثل فرزند دلبند خود می دانند و تا حد امکان سعی می کنند همیشه نگاهبان و حافظ فرش دستباف و قدیمی خود باشند.
حالا برخی از فرش های ریز بافت و بسیار گرانقیمت و با رج بالا هم ممکن است به مرور زمان در کارگاه ها، تجارت خانه های فرش، خانه ها و … دچار خدشه و خسارتی بشوند. در این صورت هنرمندان عرصه رفوگری وارد گود شده و سعی می کنند اصالت و سلامت قبلی فرش را دوباره به این اثر ماندگار هنری بازگردانند.
«ابراهیم حبیبی» پیرمردی است که حالا با داشتن بیش از ۷۵ سال سن، همچنان عاشقانه نخ و دفه و قیچی به دست گرفته و هنر _ صنعت فرش تبریز را پشتیبانی می کند. او حالا بعد از شش دهه حضور در کار رفوگری و شانه زنی، استاد کار تمام این حرفه در آذربایجان به شمار می آید. با او در بازار بزرگ فرش تبریز و در راسته مظفریه قرار گذاشتیم. صمیمانه پذیرای ما شد و ساعتی از فوت و فن کارش برایمان گفت. در میان حرف هایش به موضوع جالبی اشاره کرد. او پدر شهید هم بود. پدر شهید «پرویز حبیبی» شهروند عزیزی که در سانحه سقوط یک فروند جنگنده در تبریز به همراه دو خلبان هواپیما به درجه رفیع شهادت نائل آمد.
حاصل دو ساعت گفتگوی صمیمانه ما را با این هنرمند پیشکسوت می خوانیم:
حاج آقا! لطفا از شغل تان برایمان بگوئید. اصلا این شغل رفوگری چیست و چی کار می کند؟
خیلی خوشحالم که به این شغل فراموش شده پرداخت کردید. رسانه ها معمولا به موضوع بافت و فروش و صادرات فرش می پردازند اما از مشاغل جانبی آن چیزی نمی نویسند. کار رفوگری همان طور که از اسمش پیداست ایراداتی را که موقع بافت قالی به وجود آمده اصلاح کرده و قالی را برای پرداخت آماده می‌کنند . یا یا اگر در دوران استفاده، اشکالات و خسارت هایی به فرش وارده شده باشد آنها را ترمیم می کنیم. برای این کار به سمت قرینه فرش نگاه می کنیم و با استفاده از قلاب و چله کشی و تارکشی و ایجاد دار قالی و نخ فرش با ظرافت محل مورد نظر رو تعمیر می کنیم.
به عبارت دیگر رفوگری؛ زنده کردن دوباره خاطرات خفته در یک فرش است. احیای یک اثر هنری است. خودش هنری است که سابقه و تاریخ دیرینه دارد. مخصوصا حالا که مردم به خاطر مشکلات معیشتی توان خرید فرش های نو را ندارند این حرفه می تواند اصالت را به فرش به عنوان یک اثر هنری برگرداند.
دفه‌کاری(شانه زنی)، پرداخت قالی و رفوگری از شغل های جانبی مربوط به صنعت – هنر فرش است. شاغلین این حرفه اغلب در سرای میرزا شفیع و صادقیه بازار فرش تبریز و سایر اماکن بازار کار می‌کنند.
_ از چه سنی وارد این حرفه وشغل شدید؟
این مهارت با تجربه به دست می آید من از سن ۱۴ سالگی وارد این شغل شده ام. در نوجوانی پیش یک تاجر فرش کار می کردم از همانجا شروع به یادگرفتن رفوگری کردم و به مرور زمان در این کار مهارت پیدا کردم.
_ کار آموزش به نوجوانان و جوانان را از چه سنی شروع کردید؟
در سن ۱۹ سالگی به برادرم و بعد به چند نفر دیگه فوت و فن این کار را آموزش دادم !
_ یعنی شما در اوج جوانی یک استادکار ماهر بودید!
استاد که نمی شه گفت. ولی خوب… احساس می کردم که باید تجربیات و آموخته هایم را به جوانان انتقال بدهم و این هنر را رواج بدهم.
آیا تا به حال به ذهن تان خطور نکرد که مهاجرت کنید و بروید در کشورهای خارجی این هنرتان را توسعه و رواج بدهید؟
چرا. در همان جوانی با اولین پیشنهاد کار روبرو شدم. همان دوران بود که یکی از تاجرهای فرش ازتبریز که در آلمان سکونت و تجارت خانه داشت به من پیشنهاد کرد که برم آلمان. چون در آنجا به این شغل نیاز داشتند و پول خوبی هم می دادند. اما من قبول نکردم و نرفتم!
_ چرا؟ می توانستید که کارتان را توسعه بدهید و اسم و رسمی برای خودتان به هم بزنید؟
کمی می خندد و نگاهش را به پایین می اندازد و می گوید: آخه می خواستم ازدواج کنم و تشکیل خانواده بدهم! برای همین همسرم را به فرانکفورت و برلین ترجیح دادم. البته الان پشیمان نیستم. هر چند درآمد آن چنانی ندارم و خدا را شاکرم اما از این کار در میان هموطنانم و در کشورم لذت می برم.
_ تولید و فروش فرش مدتهاست که به گفته خیلی ها دچار رکود شده است. مخصوصا در مورد فرش آذربایجان و تبریز. نظر شما چیست؟ آیا این وضعیت بر روی کار شما هم تاثیر گذاشته؟
وضعیت فرش این روزها در تبریز اصلا خوش نیست چون قیمت فرش خیلی بالا رفته و همین امر باعث شده تا مردم به فرش ماشینی بیشتر رغبت پیدا کنند. تازه در صورت خرید فرش دستباف هم معمولا رج های ۳۰ و یا ۴۰ خریداری می کنند. چون قیمت ها واقعا بالاست. البته چاره ای هم نیست. قیمت مصالح و مواد اولیه و کارگر هم بالا رفته است.
_ هزینه تعمیر و رفوگری فرش چطوری تعیین می شود؟
معمولا توافقی است و بستگی به وضعیت فرش دارد مثلا ترمیم سوختگی فرش وقت و زمان بیشتری نیاز دارد در نتیجه هزینه اش هم بالاست.
خاطره ای از شغل و حرفه خودتان دارید؟
یک بار فرش ۹ متری آورده بودند برای تعمیر. وسط فرش پودر ضد بید خوردگی ریخته بودند و چون فرش را جابجا نکرده بودند همین امر باعث شده بود فرش دچار سوختگی شود. یا مثلا فرشی آورده بودند که برگ درخت گردو گذاشته بودند وسط فرش و لوله کرده بودند به خیال خود تا جلوی بیدزدگی را بگیرند اما قسمت هایی که برگ درخت گردو قرار داشت تغییر رنگ داده بود و ارزش فرش به شدت افت کرده بود. اما خوشبختانه با تلاش و ریزه کاری بالاخره موفق شدیم به حالت اولیه اش برگردانیم. البته همیشه هم اینقدر خوش شانس نیستند. برای همین صاحبان فرش ها و خانواده ها باید خیلی در نگهداری از فرش دقت و وسواس داشته باشند.
حالا برای اینکه فرش های دستباف از گزند حیوانات موذی و حشرات و آسیب های دیگر در امان بماند چه توصیه ای دارید؟
ببینید، نگه داری فرش کار آسانی نیست اگر قرار است تا مدتی فرش استفاده نشده باقی بماند، بهتر است هرچند وقت یکبار جابجا شود، باز شود، پهن شود تا هوا بخورد. برای جلوگیری از بید خوردگی هم چند تا سیگار وسط فرش گذاشتن راهکار بهتری است.
متشکرم که وقت تان را در اختیار ما قرار دادید.
من هم از شما به خاطر اینکه این حرفه را معرفی می کنید و حای و پشتیبان زحمت کشان عرصه فرش تبریز هستید تشکر می کنم.
