به گزارش پایگاه خبری یازاکو، سد قیزقلعه‌سی در قالب طرحی عظیم با توان فنی مهندسان ایرانی باز طراحی شده و عملیات عمرانی برای رسیدن سد به مرحله آبگیری به پایان رسیده و روزشمار بهره‌برداری از این طرح آغاز شده است؛ احداث و بهره‌برداری از این سد علاوه بر تامین آب اراضی شبکه پائین دست و رونق کشاورزی، موجب توسعه اقتصادی منطقه، افزایش کیفیت محصولات کشاورزی و توسعه گردشگری شده و تخصص و دانش داخلی را به نمایش خواهد گذاشت.
استفاده بهینه از منابع آبی و خاکی و حق آبه‌های مرزی، جایگزین شدن شیوه‌های سنتی کشاورزی با شیوه‌های مدرن و صنعتی و ساماندهی عشایر با افزایش درآمد خانوارها و جلوگیری از مهاجرت و توسعه فعالیت صنایع جانبی و تبدیلی از جمله دستاوردهای مهم اجرای این طرح به عنوان یکی از بزرگترین طرح‌های آبیاری تحت فشار در منطقه به شمار می‌آید.
بهره‌برداری از سد قیزقلعه‌سی، تجربه‌ای کم نظیر در حوزه دیپلماسی آب بوده و نمادی از اتحاد و همدلی دو کشور به ویژه در صیانت و نگهداری از دو پل تاریخی واقع شده در این منطقه محسوب می‌شود. این سد تنظیمی جایگاه استراتژیکی بسیار مهمی داشته و مقرر شده است به زودی با حضور رؤسای جمهور دو کشور به بهره‌برداری برسد.
یوسف غفارزاده، مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای آذربایجان شرقی در این خصوص می‌گوید: سد قیزقلعه‌سی با هدف انتقال بخشی از آب خروجی از سد مخزنی خداآفرین به شبکه آبیاری پایین‌دست و همچنین تولید برق احداث شده است. این سد در فاصله ۱۲ کیلومتری پایین‌دست سد مخزنی خدآفرین بوده و عملیات اجرایی آن از خرداد ۱۳۸۵ شروع شد. این سد از نوع خاکی با هسته رسی با ارتفاع ۳۷ متر از پی، حجم مخزنی حدود ۶۲ میلیون مترمکعبی داشته و توانایی تنظیم دو میلیارد مترمعکب آب سالانه را برای طرفین دارد.
وی می‌افزاید: کانال انتقال آب و شبکه پایاب جهت آبیاری اراضی کشاورزی به وسعت ۷۴ هزار هکتار در استان‌های آذربایجان‌شرقی و اردبیل جهت بهره‌برداری مشترک و مساوی دو کشور اجرا شده؛ سد قیز قلعه‌سی یکی از بزرگترین و مهمترین پروژه مرزی کشور است که با پیچیدگی فنی و تاسیسات وابسته می‌تواند حق آبه یک میلیارد متر مکعب در سال را در راستای حفظ منافع ملی کشور تثبیت کرده و دیپلماسی آب، حسن همجواری و گسترش تعاملات مناسب با کشورهای همسایه را تحقق ببخشد.
وی با اشاره به استفاده از ظرفیت و توانمندی مهندسان ایرانی در باز طراحی سد قیزقلعه‌سی، می‌گوید: این سد نشانگر توانمندی ملی در عرصه بین‌المللی در اجرای پروژه‌های عظیم آبی بوده؛ چرا که اجرای سدها با بهره‌مندی از توان مهندسی و دانش فنی داخلی صورت گرفته و توسعه و رونق کشاورزی و اقتصادی منطقه و اشتغال زائی بالغ بر ۴۰ هزار نفر را به همراه داشته بوده و گسترش تعاملات فرهنگی بین دو کشور همسایه با صیانت از پل های تاریخی ۱۱و ۱۵ دهنه خداآفرین علی‌رغم قرارگیری در مخزن سد از دیگر ویژگی‌های خاص این سد بین‌المللی است.
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای آذربایجان شرقی می‌گوید: با احداث سد قیز قلعه‌سی و تامین آب شبکه خداآفرین به میزان ۷۴ هزار هکتار در اهداف آینده طرح، شاهد تحول اقتصادی و توسعه پایدار در منطقه خواهیم بود که در نهایت باعث تثبیت جمعیت مرزنشینان می‌شود.
حمیدرضا گلگون، نماینده مجری طرح سد قیزقلعه‌سی نیز در ادامه با تشریح مزایای احداث سد در خداآفرین و بهره‌برداری از آن می‌گوید: با احداث و بهره‌برداری بهینه از سد قیزقلعه‌سی، اثرات اقتصادی فراوانی حاصل می‌شود که توسعه و تولید انبوه محصولات کشاورزی و خودکفایی به دنبال آن از جمله مزایا بوده و این مهم ما را از واردات بی‌رویه محصولات کشاورزی بی‌نیاز می‌کند.
وی می‌افزاید: احداث سد و ذخیره آب‌های سطحی و استفاده تدریجی آن در کشاورزی، صنعت و محصولات دامی، تداوم تولید این محصولات را تضمین می‌کند؛ به طوری که با احداث شبکه‌های آبیاری و زهکشی و احداث ایستگاه‌های پمپاژ متعدد در اراضی تحت پوشش نه تنها اراضی استان آذربایجان شرقی، بلکه استان اردبیل را نیز تحت پوشش قرار می‌دهد.
او، توسعه سایر صنایع جانبی با احداث سدها و شبکه آبیاری و ایستگاه‌های پمپاژ و افزایش سطح زیر کشت را ممکن دانسته و در این مورد، بیان می‌کند: اراضی که قبل از احداث این تاسیسات در دامنه کوه‌ها و کوهپایه‌ها دره‌ها به صورت دیمی با محصول اندک و در برخی موارد با خشک شدن آن‌ها روبرو می‌شد، با احداث سد به اراضی با کشت آبی مطمئن، تبدیل و تولید مواد اولیه برای نگهداری و پرورش دام به صورت صنعت در مقیاس‌های بزرگ ممکن شده و به دنبال آن تولید مواد صنعتی مانند صنعت کفش‌سازی، چرم و پارچه فروشی که محصولات فرعی دام و طیور است، میسر می‌شود.
گلگون با برشماری دیگر فواید پراهمیت دیگر احداث سدها و شبکه آبیاری و ایستگاه پمپاژ، خاطرنشان می‌کند: با توجه به پیشرفت در اقتصاد جلوگیری از مهاجرت‌های بی‌رویه به شهرهای بزرگ از روستاها و آبادی‌های منطقه نیز از دیگر مزایای بهره‌برداری از سدهای احداثی است که زمینه‌ساز جذب سرمایه‌های موجود در منطقه و ایجاد اشتغال مضاعف شده و رفاه را برای اهالی منطقه به ارمغان می‌آورد.
وی، می‌افزاید: احداث سدها چه در دوره ساخت و چه بعد از آن در مناطق مربوطه ایجاد اشتغال کرده و موجب سکونت اهالی در منطقه بومی خود شده و از مهاجرت‌های بی‌رویه جلوگیری می‌کند و نه تنها اهالی منطقه؛ بلکه از شهرهای پرجمعیت نیز برای کار به این مناطق آمده و گاهی در این مناطق سکونت می‌کنند.
به گفته نماینده مجری طرح سد قیزقلعه‌سی، رسیدن سطح آب‌های زیرزمینی و سفره آب زیرزمینی به حد طبیعی خود و جلوگیری از فرو نشستن زمین‌های کشاورزی، روستایی و شهری از دیگر فواید پراهمیت احداث و به ثمر رسیدن سدهای ارس، خداآفرین و قیزقلعه‌سی به شمار می‌آید.
بر همین اساس؛ سد قیزقلعه‌سی یکی از بزرگترین و مهمترین پروژه مرزی استان آذربایجان شرقی است که با احداث آن بر روی رودخانه ارس توان تامین ۲ میلیارد مترمکعب آب فراهم می‌شود و به گفته متولیان امر، سهم هر کدام از کشورهای جمهوری اسلامی ایران و آذربایجان را ۵۰ درصد و حجم و ظرفیت مخزن این سد را ۶۵ میلیون مترمکعب اعلام شده است.
احداث و بهره برداری از این سد علاوه بر تامین آب اراضی شبکه پائین دست و رونق کشاورزی، موجبات توسعه اقتصادی منطقه و همچنین افزایش کیفیت محصولات کشاورزی و توسعه گردشگری را فراهم خواهد آورد. حجم مخزن این سد ۶۲ میلیون متر مکعب بوده و سالانه از طریق سد خداآفرین ۲ میلیارد متر مکعب آب را برای طرفین تنظیم می‌کند. سد قیزقلعه‌سی دارای دو واحد نیروگاهی ۴۰ مگاواتی به ظرفیت تولید ۲۷۰ گیگاوات ساعت انرژی قابل بهره‌برداری سالیانه است و احداث و بهره‌برداری از آن موجبات توسعه اقتصادی منطقه و اشتغال زایی برای حدود ۱۰ هزار نفر را فراهم می‌کند.
با توجه به شرایط خاص پروژه، انحراف آب رودخانه ارس در دو مرحله صورت گرفته است و اکنون با تکمیل سد قیز قلعه‌سی بهره‌برداری از طرح عظیم آبرسانی خداآفرین از رود ارس آغاز می‌شود که از دستاوردهای مهم اجرای این طرح به عنوان یکی از بزرگترین طرح‌های آبیاری تحت فشار در منطقه می‌توان به استفاده بهینه از منابع آب و خاک و حق آبه‌های مرزی و کشاورزی نوین، اشاره کرد.
موقعیت این سد در فاصله ۲۲۰ کیلومتری شمال شرقی شهر تبریز و در ۱۲ کیلومتری پائین دست سد مخزنی خداآفرین بر روی رودخانه ارس و در حدفاصل مرز جمهوری اسلامی ایران و جمهوری آذربایجان جهت بهره‌برداری مشترک با استفاده از شرکت‌های توانمند و کارگران تلاشگر و با استفاده از دانش و توان فنی داخلی با هدف تامین آب شبکه آبیاری خداآفرین در استان‌های آذربایجان شرقی و اردبیل احداث شده است.
این سد از نوع خاکی با هسته رسی بطول تاج ۸۳۴ متر و ارتفاع ۳۷ متر و ۲ واحد نیروگاهی ۴۰ مگاواتی با انرژی قابل استحصال سالیانه ۲۷۰ گیگاوات ساعت در دو طرف است و طراحی این سد بر اساس سیلاب ۱۰ هزار ساله معادل ۳۴۴۰ متر مکعب بر ثانیه بوده که از طریق مجاری تخلیه کننده تحتانی و سرریزهای رادیال گیت در طرفین در نظر گرفته شده است.
این سد در شمالی‌ترین مرز ایران در ۱۹۶ کیلومتری پایین دست سد ارس و ۲۲۰ کیلومتری تبریز واقع شده است.
