یازاکو، توحید ملک زاده_ تمام مورخین دوره های میانی و معاصر تاریخ در جهان به نقش بی بدیل آذربایجان و ترکان آذربایجان در اداره امور دولتها و امپراطوری های مشرق زمین متفق القولند. تاریخ نگاران معاصر ایران نیز گرچه سعی فراوان در سانسور نقش عنصر ترک در تاریخ مشرق زمین خصوصا ایران دارند و با انجام هزاران ترفند و بازی با الفاظ از بکار بردن کلمه ترک بجز اگر به قتل و غارتی منسوب شوند و مفهوم منفی داشته باشند دوری می کنند ولی نمی توانند خواستگاه دولتمداری دولت کنونی ایران که همانا عنصر ترک و سرزمین آذربایجان هست کتمان کنند.
از دوران قرون وسطی خصوصا تشکیل دولت صفوی، آذربایجان هم از نظر وجود بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی و آرامگاه اجداد صفویان و هم از نظر خواستگاه اقتصادی-نظامی سردسته ایالات این دولت معظم بود. عنصر ترک و تاجیک (که در تاریخنگاری ایرانی جدید، ایرانی نامیده می شود) بعنوان دو عنصر موثر سیاسی در کتب معتبر کلاسیک آن دوران موجود می باشد.
ولیعهدنشین شدن تبریز و جمع شدن رجال آذربایجانی( با اکثریت رجال ترکان و معدود رجل کرد) در اطراف ولیعهد، ارتقا این رجال آذربایجانی را در تهران مهیا می کرد. سیر طبیعی انتقال رجال آذربایجانی به دارالخلافه تهران و پخش آنها به عنوان والیان دولت قاجاری، امری بسیار طبیعی محسوب می شد که متاسفانه با بروز حوادث ناگوار مشروطیت و سپس وقوع جنگ جهانی اول، این سیستم به هم خورد و ولیعهدی نبود تا در آذربایجان ولیعهدنشین حکومت کند.
تسلط پهلوی و تاسیس ایران نو با ساختاری متمرکز اوضاع را بدتر نمود بطوریکه تا دهه سی تقریبا رجال آذربایجانی اعم از صدراعظم ها، نخست وزیران، وزرا و روستای مجلس و سنای موجود در سیاست کلان ایران به اتمام رسید.با وقوع انقلاب اسلامی و تمایل غالب مردم آذربایجان به مرجعیت فرد دیگری غیر از رهبر انقلاب، حذف رجال آذربایجانی از سیاست انقلاب نیز شروع شد. با این حال در دوران نه چندان دوری هم رئیس جمهور، هم نخست وزیر و هم رئیس دیوان عالی کشور و در نهایت مجلس خبرگان در اختیار ترکان آذربایجانی بود.
با رئیس جمهور شدن افرادی از استانهای یزد، کرمان و سمنان اوضاع به ضرر رجال آذربایجانی بود ولی با رئیس جمهور شدن فردی غیرترک که قبلا فرماندار ماکو و استاندار استان اردبیل شده بود جمعی موسوم به حلقه اورمیه صاحب اختیار ایران شدند.
این روند نیز در ده سال اخیر تضعیف شد و انتظار می رود با کاهش رجال آذربایجانی در سطح ملی (ساکن در تهران) تعداد کمی وزیر و وکیل در هیئت دولت ایران دیده شود مگر اینکه سیستم ولیعهدنشین بودن تبریز قاجاری با طرح قالیباف مبنی بر اعلام تبریز به عنوان پایتخت دوم ایران اجرا گردد.
