به گزارش واحد ترجمه پایگاه خبری یازاکو به نقل از دیلی صباح، پس از مرگ ناگهانی ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور ایران در سانحه سقوط هلیکوپتر در اردیبهشت ۱۴۰۳، ایران در هفته اول ژوئیه به انتخابات زودهنگام رفت. در دور دوم، مسعود پزشکیان، اصلاح طلب، پس از شکست رقیب محافظه کار خود، سعید جلیلی، پیروز شد.
رئیس جمهور جدید کیست؟
پزشکیان تا زمانی که به عنوان رئیس جمهور ظاهر شد، یک چهره سیاسی شناخته شده در ایران نبود. از نظر مادری، او دارای ریشه ترک است، در حالی که اصل و نسب پدری او آذربایجانی تبار است. در طول جنگ ایران و عراق به عنوان جراح قلب در اعزام تیم های پزشکی به مناطق جنگی نقشی پیشتاز داشت. وی در دوره ریاست جمهوری محمد خاتمی نیز وزیر بوده و در سال ۱۳۹۵ به عنوان نایب رئیس اول مجلس شورای اسلامی انتخاب شد.
مبارزات انتخاباتی او در درجه اول بر انسجام اجتماعی و فرهنگی میان گروه های مختلف متمرکز بود. او وعده حقوق فرهنگی و سیاسی را برای اقلیت ها در کشور داد. وی همچنین قول داد که به اقتصاد رو به زوال کشور رسیدگی کند. با این حال، او برای تحقق وعده های خود نیاز به همکاری کامل سایر نهادهای دولتی دارد که همیشه بر دفتر رئیس جمهور سایه انداخته اند. از بدو تأسیس جمهوری اسلامی، عرصه‌های سیاسی کشور با پیچیدگی‌ها و تناقض‌هایی مواجه بوده است.
دولت در محاصره
پزشکیان اگرچه رئیس جمهور جدید ایران است، اما برای برآوردن خواسته های مردم باید بر موانع نهادی و سیاسی بسیاری فائق آید. خاتمی که رئیس جمهور سابق ایران و تقریباً مربی پزشکیان است، پیش از این گفته است که نباید از دولت جدید انتظار معجزه داشت.
پزشکیان در اولین روز ریاست جمهوری خود با یک چالش سیاسی بزرگ روبرو شد که اسماعیل هنیه، رئیس دفتر سیاسی حماس، پس از شرکت در مراسم تحلیف پزشکیان و دیدار با رهبر انقلاب، علی خامنه‌ای، در ۳۱ ژوئیه در عملیات مخفیانه اسرائیل در تهران ترور شد. ترور هنیه لرزه‌ای در سیاست‌های منطقه‌ای و جهانی ایجاد کرد و احتمال وقوع یک جنگ همه جانبه بین ایران و اسرائیل را که همیشه ممکن به نظر می‌رسید، اما اکنون بیش از هر زمان دیگری نزدیک است، افزایش داد.
دیپلماسی منطقه ای و جهانی هنوز در جریان است و همه ذینفعان از همه گزینه های دیپلماتیک برای جلوگیری از خارج شدن اوضاع از کنترل استفاده می کنند. به نظر می رسد ایران و اسرائیل برای همه احتمالات آماده می شوند زیرا مقامات ایرانی مکرراً اعلام می کنند که ترور هنیه صرفاً از بین بردن یک رفیق نزدیک نیست بلکه نقض حاکمیت ارضی است که حرکت تلافی جویانه را تضمین می کند. از سوی دیگر، اسرائیل نیز تهدید به جنگ همه جانبه علیه ایران و متحدانش در صورت هر اقدامی می کند.
به نظر می رسد سناریوی فعلی، پزشکیان را در شرایط سختی قرار داده است. اگر ایران جنگ علیه اسرائیل را انتخاب کند، به یک پیروزی استراتژیک برای اسرائیل منجر خواهد شد که از گسترش درگیری ناامید است. برعکس، اگر ایران از جنگ خودداری کند، به منزله اعلام شکست خود و عقب‌نشینی راهبردی با پیامدهای بلندمدت برای کشور تلقی می‌شود.
در جبهه سیاست خارجی، یکی دیگر از چالش‌های مهم توقف جنگ فلسطین و اسرائیل و مهار جنگ فرسایشی اسرائیل علیه حزب‌الله و سوریه است. اگرچه پزشکیان قول داده است که برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) را احیا کند، اما ایران نمی تواند به سرعت سیاستی برای احیای آن تدوین کند. اگر دونالد ترامپ به کاخ سفید بازگردد، این کار دشوارتر می‌شود، زیرا او بود که برجام را در سال ۲۰۱۸ کنار گذاشت.
مشکلات پزشکیان بسیار فراتر از پرداختن به اسرائیل، محافظت از ایران در برابر ترس فزاینده جنگ منطقه ای و احیای برجام است. مشکلات در خانه کمتر نگران کننده نیستند. استعفای ناگهانی محمدجواد ظریف از معاونت راهبردی رئیس جمهور طی ۹ روز پس از انتصاب، اولین ضربه مهم سیاسی به پزشکیان بود. ظریف، یکی از منصوبان اولیه رئیس جمهور، یک چهره برجسته اصلاح طلب در سیاست ایران است و یکی از مذاکره کنندگان کلیدی توافق هسته ای ۲۰۱۵ بود. برخی گمانه زنی ها مبنی بر اینکه ظریف ممکن است به عنوان معاون اول رئیس جمهور معرفی شود، وجود داشت.
ظریف همچنین از سوی پزشکیان به عنوان رئیس شورای راهبردی انتقال منصوب شد. این شورا موظف شد نامزدهای کوتاه مدت برای پست های وزارتی و معاونت ریاست جمهوری را برای دولت انتخاب کند. ظریف از سمت خود کنار رفت و پزشکیان را متهم کرد که به وعده های خود مبنی بر تغییر نگرش کشور با تشکیل کابینه اصلاح طلب عمل نکرده است.
وی با ابراز ناخرسندی از لیست اعضای کابینه که توسط رئیس جمهور ارائه شده است، اظهار داشت که این لیست فاقد جوانان است، اقلیت های قومی را شامل نمی شود و تنها یک زن دارد که به نظر او بسیار ناراحت کننده است. نامزدهای ۱۹ نفره کابینه شامل چند چهره محافظه‌کار بودند که باعث شد متحدان اصلاح‌طلب رئیس‌جمهور را به انحراف از وعده‌های انتخاباتی‌اش متهم کنند. ظریف مدعی شد که اکثریت اعضا متعلق به جناح اصولگرا هستند که این برخلاف وعده‌هایی است که پزشکیان در مبارزات انتخاباتی داده بود.
عباس عراقچی ۶۳ ساله، از اعضای سابق سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، برای تصدی پست وزارت امور خارجه معرفی شده است، در حالی که اسکندر مومنی، فرمانده سابق سپاه با انتقادهای زیادی به دلیل نامزدی برای پست وزارت کشور مواجه است. به همین ترتیب، نامزدی اسماعیل خطیب برای پست وزارت اطلاعات به عنوان ادامه روند گذشته تلقی می شود، زیرا خطیب در دوره رئیس جمهور فقید رئیسی نیز همین پست را در اختیار داشت.
ترکیب کابینه جدید معرفی شده از سوی رئیس جمهور، انتقاد شدید اصلاح طلبان را برانگیخته است، اصلاح طلبانی که مدعی هستند نقش مهمی در پیروزی پزشکیان داشته اند اما از نظر مواضع کابینه نادیده گرفته شده اند.
انتقادات زیادی در شبکه‌های اجتماعی وجود داشت که پزشکیان مجبور شد در توییتی بنویسد: «نظرات و نگرانی‌های شما در مورد انتخاب اعضای کابینه برای ما ارزشمند است». در حالی که اصلاح‌طلبان دلسوز رئیس‌جمهور جدید درخواست صبر می‌کردند و پیشنهاد می‌کردند که باید اجازه داده شود کابینه جدید قبل از قضاوت شروع به کار کند، وضعیت فعلی نشان می‌دهد که گویا تقسیم قدرت برخلاف شیوه و روال سابق دشوار است. البته این امر رئیس جمهور را از اجرای اصلاحاتی که وعده داده بود باز می دارد و رای دهندگان و جناح اصلاح طلب را در سیاست ایران ناامید می کند.
پزشکیان در عرصه داخلی قول بهبود اقتصاد ملی و ایجاد شغل برای میلیون ها جوان را داده است، اما هیچ عصای جادویی برای تحقق این وعده های بزرگ وجود ندارد. در حال حاضر اقتصاد ایران از رکود، تورم و کاهش ارزش ارز رنج می برد. نرخ تورم کنونی ۴۰ درصد است، بیکاری در بالاترین حد خود قرار دارد و تمام بخش‌های خدمات عمومی به دلیل محاصره اقتصادی چند دهه علیه ایران محدود شده‌اند. پزشکیان همچنین در جریان مبارزات انتخاباتی وعده کاهش محدودیت‌های رسانه‌های اجتماعی و اینترنت را داد، اما باید دید آیا می‌تواند استقلال لازم را برای دستیابی به این اهداف به دست آورد، زیرا پیروزی او لزوماً به معنای عقب‌نشینی کامل محافظه‌کاران در سیاست ایران نیست.
چالش‌های زیادی در انتظار پزشکیان است و در میان آن‌ها، بزرگ‌ترین چالش، پیمودن عرصه‌ای سیاسی است که با خصومت چند دهه‌ای میان محافظه‌کاران و میانه‌روها خدشه‌دار شده است، بهبود شاخص‌های اقتصاد ملی و بازدارندگی ایران از کشیده شدن به جنگ منطقه‌ای بدون اینکه به عنوان یک چالش در نظر گرفته شود از دیگر چالش های اساسی و پیش روی رئیس جمهور جدید ایران است.
