آیا اسرائیل تهدیدی برای امنیت ملی ترکیه است؟

به گزارش واحدترجمه پایگاه خبری یازاکو به نقل از دیلی صباح اظهارات رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه مبنی بر اینکه اسرائیل می تواند تهدیدی برای امنیت ملی ترکیه باشد، بازتاب گسترده ای در داخل و خارج ازاین کشور داشت. پس از حوادث ۷ اکتبر ۲۰۲۳، اردوغان بارها عملیات اسرائیل در غزه را “نسل کشی” توصیف کرده و دولت بنیامین نتانیاهو را به “ترور” فلسطینیان متهم کرده است. اردوغان سال ها رهبری بوده است که آشکارا حمایت خود را از آرمان فلسطین و نگرانی خود را از سیاست های توسعه طلبانه اسرائیل اعلام کرده است. با این حال، آخرین اظهارات وی حاکی از آن است که اسرائیل می تواند امنیت ملی ترکیه را نه تنها از لحاظ منطقه ای بلکه مستقیماً تهدید کند.

دولت نتانیاهو از مناقشه فلسطین و اسرائیل به عنوان فرصتی برای اتخاذ سیاست توسعه طلبانه تر، به ویژه از طریق سرکوب فلسطینیان در غزه و کرانه باختری استفاده کرده است. بازیگران غربی، به ویژه آمریکا، چشم خود را بر روی سیاست های اسرائیل بستند، در حالی که کشورهای عربی موضوع فلسطین را نادیده گرفتند و به سمت عادی سازی روابط با اسرائیل حرکت کردند. در این دوره، اردوغان به دنبال بهره برداری از روند عادی سازی که در سال ۲۰۲۰ آغاز شد و بازسازی روابط با اسرائیل بر مبنای عمل گرایانه بود.

با این حال، در ذهن اردوغان، برنامه تئوسیاسی اسرائیل همیشه یک تهدید باقی مانده است. به ویژه، ایدئولوژی “سرزمین موعود” و جاه طلبی های توسعه طلبانه اسرائیل در منطقه به عنوان دلایلی برای نگرانی ترکیه تلقی می شد. پس از اکتبر ۷ حمله به غزه و موضع تهاجمی دولت نتانیاهو، بدبینی اردوغان به اسرائیل را تقویت کرد. با تبدیل شدن سیاست های منطقه ای اسرائیل به تهدیدی برای امنیت ملی ترکیه، اردوغان اسرائیل را در مرکز سیاست امنیتی ترکیه قرار داد.

اظهارات اخیر اردوغان به وضوح این جایگاه را نشان می دهد. اردوغان در سخنرانی خود در افتتاحیه پارلمان ترکیه گفت: پس از فلسطین و لبنان، وطن ما جایگاه بعدی خواهد بود که دولت اسرائیل که با توهم سرزمین موعود عمل می کند، چشم به آن خواهد دوخت. تجاوزات اسرائیل شامل ترکیه نیز می شود. ما با هر وسیله ای که برای میهن، ملت و استقلال خود در اختیار داریم در مقابل این ترور دولتی خواهیم ایستاد.»

این موضع سیاسی جدید علیه سیاست های توسعه طلبانه دولت نتانیاهو توسط ، رهبر حزب جنبش ملی (MHP) که یکی از شرکای اتحاد خلق است، حمایت شد. باحچلی ضمن انتقاد از سیاست های تجاوزکارانه اسرائیل در غزه و لبنان گفت: به چه حقی باید از ظلم صهیونیست ها و امپریالیستی ها که در مقابل دیوارهای قلعه ما موضع گرفته است چشم پوشی کنیم؟ باحچلی به وضوح با اردوغان هم عقیده است. بدبینی نسبت به اسرائیل در میان نخبگان سیاسی ترکیه با این اظهارات بیشتر نمایان شده است.

در افکار عمومی و نخبگان سیاسی، اسرائیل از «دیگری» منفعل به «دیگری» فعال ترکیه تبدیل شده است. این رویکرد به این معنا نیست که ترکیه می تواند مستقیماً توسط اسرائیل هدف قرار گیرد و همچنین سناریوی جنگ متعارف بین ترکیه و اسرائیل را مطرح نمی کند. با این حال، این بدان معناست که اسرائیل به طور غیرمستقیم جایگاه مهمی در استراتژی های امنیت ملی و منطقه ای ترکیه از نظر ارزیابی تهدیدات دارد. این وضعیت جدید می تواند آینده روابط ترکیه و اسرائیل و سیاست های منطقه ای آنکارا را تحت تاثیر قرار دهد.

نگرانی های آنکارا

نگاه اردوغان به اسرائیل به عنوان یک تهدید امنیت ملی، نشانه تغییر جدی در روابط ترکیه و اسرائیل است. اگرچه این رویکرد به معنای قریب الوقوع بودن جنگ متعارف بین دو کشور نیست، اما نشان می دهد که دورانی آغاز شده است که در آن اسرائیل به طور غیرمستقیم نقش مهمی در استراتژی های امنیتی ترکیه ایفا خواهد کرد. به‌ویژه، سیاست‌های تهاجمی اسرائیل در غزه و لبنان و اقدامات آن برای تغییر وضعیت منطقه‌ای، نگرانی‌های امنیتی عمده‌ای را برای ترکیه ایجاد می‌کند.

راهبردهای امنیتی کنونی اسرائیل به طور بالقوه می تواند تغییرات اساسی در منطقه ایجاد کند. تلاش برای ایجاد وضعیت موجود جدید بر اساس اشغال غزه و جنوب لبنان، هدف اسرائیل را برای دائمی کردن حضور نظامی خود در منطقه آشکار می کند. محاصره طولانی مدت مردم فلسطین در غزه و بی حرکت کردن فلسطینیان در کرانه باختری بخشی از استراتژی توسعه طلبانه اسرائیل در منطقه است. عملا امکان راه حل دو کشوری را از بین می برد و توازن امنیتی منطقه ای را تضعیف می کند.

علاوه بر این، استراتژی اسرائیل برای کشاندن ایران به جنگ می تواند عمیقاً بر موازنه منطقه ای تأثیر بگذارد. اسرائیل استراتژی گسترده ای را برای جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هسته ای و تضعیف گروه های مسلح وابسته به ایران مانند حزب الله دنبال می کند. اگر اسرائیل یک حمله پیشگیرانه علیه ایران انجام دهد، ممکن است از ترکیه بخواهد که سیاست های امنیتی خود را تغییر دهد. در حالی که تضعیف ایران ممکن است مزیتی برای منافع ترکیه در سوریه به نظر برسد، تبدیل شدن سوریه به صحنه درگیری اسرائیل و ایران می تواند خطر امنیتی بزرگی برای ترکیه ایجاد کند.

موضوع مهم دیگر در مورد سوریه، سیاست ترکیه در قبال ی.پ.گ شاخه سوری پ.ک.ک است. در حالی که ترکیه YPG را تهدیدی برای امنیت ملی خود می‌داند، احتمال استفاده اسرائیل از YPG به عنوان وزنه تعادل علیه ترکیه نیز نگران‌کننده است. حمایت اسرائیل از YPG می تواند امنیت مرزی ترکیه و مبارزه با تروریسم را پیچیده تر کند.

همچنین این خطر وجود دارد که هرج و مرج فزاینده در لبنان بتواند موج جدیدی از مهاجرت را آغاز کند. در حالی که ترکیه برای مقابله با پناهجویان سوری تلاش می کند، موج جدید مهاجرت از لبنان می تواند بار ترکیه را بیشتر کند. این می تواند مشکل پناهندگان را که ترکیه در تلاش است از طریق تعامل دیپلماتیک با سوریه حل کند، پیچیده کند.

بعد دیگر رقابت اسرائیل و ترکیه در حوزه اطلاعاتی است. احتمال تعقیب استراتژی اطلاعاتی تهاجمی اسرائیل علیه ترکیه می تواند پویایی امنیت منطقه را پیچیده کند. به ویژه در سوریه، عراق و مناطقی که ترکیه در حال مبارزه با تروریسم است، فعالیت های اطلاعاتی مخرب اسرائیل پتانسیل بالایی برای ایجاد خطر امنیتی برای ترکیه دارد.

یکی دیگر از جنبه‌های سیاست اردوغان که شک و تردید را نسبت به اسرائیل عمیق‌تر می‌کند، گفتمان «اسرائیل بزرگ» اسرائیل است که از ۷ اکتبر مشهود بوده است . گفتمان به اصطلاح «سرزمین مقدس» اسرائیل که از لحاظ تاریخی در ترکیه و منطقه جا افتاده است، در فرهنگ استراتژیک امروز ترکیه تقویت شده است.

به سمت تاب آوری استراتژیک

سیاست های توسعه طلبانه و اقدامات تهاجمی اسرائیل در منطقه، ترکیه را ملزم به تجدید نظر در دکترین امنیتی و دفاعی خود می کند. سخنان اردوغان را نباید صرفاً به عنوان اهرم سیاسی داخلی در نظر گرفت. بلکه بازتابی از پارادایم امنیتی در حال تغییر ترکیه است.

جامعه نظامی، امنیتی و اطلاعاتی ترکیه باید درباره نحوه برخورد با موج جدید ناامنی در خاورمیانه تجدید نظر کند. تشدید تنش‌های نظامی بین اسرائیل و ایران، سیاست‌های تهاجمی اسرائیل در غزه، لبنان و سوریه و ابهام استراتژیک آمریکا، بازنگری در دکترین امنیتی و دفاعی ترکیه را ضروری می‌سازد. جامعه راهبردی ترکیه باید درک کند که یک دکترین امنیتی مبتنی بر دفاع برای مقابله با موج جدید ناامنی خاورمیانه کافی نخواهد بود و باید سیاستی را تدوین کند که بازدارندگی و انعطاف استراتژیک ترکیه را تقویت کند.