یازاکو؛ محمد فرج پور باسمنجی – آبانماه اولین سالمرگ زنده یاد شادروان دکتر محمد باقر صدری اقتصاد دان و شهردار اسبق تبریزو دبیر چند ساله همایش های ملی صادرات غیر نفتی ایران که مهرماه هرسال در اتاق بازرگانی تبریز برگزار میشد که متاسفانه چند سالی است که تعطیل شده است.
دکتر محمدباقر صدری از پیشگامان توسعه اقتصادی آذربایجان《۱۳۲۳ -۱۴۰۲ ه.ش》در سن ۷۹ سالگی سال گذشته دارفانی را وداع گفت و روی در نقاب خاک کشید و دوستدارانش را در غم و ماتم فرو برد.
از او بعنوان دیپلمات اقتصادی آذربایجان نام برده می شود که هزاران بار بین تهران و تبریز در سفر بود و علاوه برای توسعه علمی اقتصاد ایران نگاهی جدید به پیشرفت دیار خود آذربایجان نیز داشت و همکاریهای نزدیک او با وزرای آذربایجانی در کابینه دولت های گذشته و همچنین با مهندس عبدالعلی زاده، دکتر سبحان اللهی، مرحوم دکتر جبارزاده و تعدادی دیگر از نمایندگان و استانداران سخت کوش برای طرح مسائل توسعه آذربایجان و اخذ اعتبارات ملی ورد کارشناسان استانداری و اتاق تجار تبریز است و نویسنده این یاداشت نیز بخشی از این تلاشها را در ماموریتم در استانداری آذربایجان شرقی دیده و در هفته حیدربابا در دهه هشتاد نیز آورده ام.
صدری بعنوان یک اقتصاددان معاصر که در وهله اول منادی توسعه و پیشرفت ایران بزرگ بود با طرح دیدگاههای علمی و آموخته های خود در مکاتب اقتصادی اروپا راه نجات ایران را در روی آوری به علم، بهره گیری از تجارب موفق کشورها، ارتباطات بینالمللی، کار و تلاش و حاکمیت دیدگاه های توسعه می دانست.
بی شک او در خاطره ها زنده می ماند و در تاریخ بزرگان اقتصاد و منادیان توسعه ایران و آذربایجان نامش به نیکی می ماند.
او که از علاقمندان مکتب اقتصادی اتریش، از دانشگاه گراتس در رشته اقتصاد دکترا گرفته بود تحت تاثیر شعار جهانی این دانشگاه که در سال ۱۸۱۱ م تاسیس شده قرار داشت. شعار این دانشگاه《دانش، فن آوری، اشتیاق》است.
دکتر صدری نیز تحت تاثیر همین شعار های دانشگاه معتبر اروپایی بود. مکتب اقتصادی اتریش یکی از مهمترین مکاتب اقتصادی در جهان است که نظرات و ایده ها و دیدگاههای اقتصاددان آن در دانشگاههای اقتصاد و بازرگانی اکثر کشورها تدریس می شود.
نظرات مهمی چون کارآفرینی و نوآوری از اتریش سر زده است. زایش مکتب اقتصادی اتریش،۱۵۱ سال پیش با انتشار کتابی با عنوان《اصول علم اقتصاد》از سوی《کارل منگر》آغاز شد.
این مکتب به ارائه نظرات جدید و ابتکاری در محورهای سرمایه، بهره، پول و اعتبار مشهور است. بعدها با شکل گیری مکتب ویرجینیا به اوج خود رسید. جوایز نوبل زیادی بدلیل ارائه نظرات ابتکاری، علمی نصیب دانشمندان اتریشی شده است.
خلاصه مکتب اقتصادی اتریش به قول شاهین کارخانه پژوهشگر تاریخ اقتصادی این است که یکی از مهمترین آموزههای مکتب اتریش، لزوم محدودیت مداخله دولت در اقتصاد است. اقتصاددانان مکتب اتریشی استدلال میکنند که چون سیاستگذاران توانایی پیشبینی عواقب مداخلاتشان را ندارند، اولین مداخله در اقتصاد با نیت خیر و با قصد کمک به افراد جامعه، به رشتهای از مداخلات منجر میشود که در نهایت وضعیت فرد و جامعه را به مراتب از وضعیت قبل از مداخله بدتر میکند. هایک کتاب راه بردگی را برای توضیح همین مساله در سال۱۹۴۴ م نوشت. کتابی که به سرعت در بریتانیا و ایالات متحده پرفروش شد.
او در سال ۱۹۴۵م مقاله مهم استفاده دانش در جامعه را نوشت و در سال ۱۹۵۰م از مدرسه اقتصاد لندن (LSE) به دانشگاه شیکاگو نقل مکان کرد. در آنجا کتاب سه جلدی «قانون، قانونگذاری و آزادی» را نوشت و در سال ۱۹۷۴ برنده جایزه نوبل اقتصاد شد. در واقع، در نتیجه این جایزه بود که مکتب اتریش احیا شد.
کشور اتریش که ۹ میلیون نفر جمعیت و ۸۴ هزار کیلومتر وسعت دارد با بهره گیری از همین نظرات اقتصا دی، چهاردهمین اقتصاد جهان را دارا شده است.
خلاصه دکتر صدری که به زبانهای آلمانی و انگلیسی نیز مسلط بود دیدگاه های مکتب اقتصادی اتریشی را می خواست وارد اقتصاد ایران کند. سخنرانی ها و مقالات علمی او نیز تاثیر این مکتب را نشان می دهد.
در بیش از ده دوره دبیر علمی همایش ملی توسعه صادرات اتاق تجار تبریز بود و سخنرانی های آغازین و پایانی و تحلیل ها و جمع بندی ها را در پیش تصمیم گیرندگان و بزرگان اقتصادی و بازرگانی ایران انجام میداد.
تلاشهای مرحوم صدری موجب شد که بخشی از قطعنامه های همایش های ملی توسعه صادرات غیر نفتی تبریز بعنوان قوانین صادراتی از سوی وزارتخانه ها و سازمان های ملی تصویب و اجرایی شود.
دکتر صدری می گفت، راه نجات اقتصاد ایران کار و تلاش و تولید محصولات کیفی و خدمات مرغوب و راه یابی به بازارهای جهانی و کسب درآمدهای ارزی و انتقال فناوری ها برای کمک به تولید و اشتغال به داخل کشور است.
وی صادرات و مالیات را مثل علمای اقتصاد سکوی توسعه کشور می دانست و معتقد بود که تولید و اقتصاد کشور باید توان و قابلیت های رقابتی را در بازارهای منطقه ای و جهانی داشته باشد و علاوه ه بر آن زیرساخت های لازم نیز در کنار این عوامل ایجاد شود.
عاشق توسعه دیار خود آذربایجان هم بود و در اوایل انقلاب وارد مدیریت شهرداری تبریز، بازرگانی و اتاق تبریز هم روی آورد ولی نبود اندیشه توسعه و حاکم نبودن جریان علمی در این نهادها وی را رنج می داد و خود را به مراکز علمی و رسانه ای سوق می داد و یادداشت های اقتصادی او در دهه ۶۰ زینت بخش روز نامه اطلاعات می شد که دانشجویانش میتوانند از لابلای این یاداشت ها و همچنین سخنرانی های او در همایش های ملی توسعه صادرات و یا نشست های متعدد اقتصادی با صاحبان اندیشه و تصمیم گیرندگان به نوشتن کتابی از دیدگاههای این اقتصاددان مردمی که دغدغه مردم، ایران و اقتصادش را داشت مبادرت کنند.
مطمئن ام در کتب مستندی که اتاق تجار تبریز با عنوان تاریخ صناعت تبریز و بزرگان اقتصادی در دست آماده دارد فصلی مهم به آثار و خدمات مرحوم صدری اختصاص خواهد یافت تا نسل آینده در الگوگیری برای ساختن ایرانی آباد و آزاد و پیشرفته دیدگاههای علمی اش را ببینند، الگو بگیرند و در عملی کردن آن بکوشند.
