نقده/نقدای، سولدوز ، تپه حسنلو و ترکان قره‌پاپاق

یازاکو؛ دکتر توحید ملک‌زاده – منطقه تاریخی محال سولدوز که امروزه شهرستان نقده نامیده می شود مامن طوایف باستانی پرافتخاری بود که تجلیات حضور پرشکوه فرهنگیشان در جام هنرمندانه طلایی حسنلو دوران ماننایی نقش بسته است.
این منطقه پر آب و علف، پس از اینکه غازان خان در سال ۷۰۳ق این منطقه مستعد پرآب و علف را به امیرچوپان سولدوز داد به محال سولدوز مشهور شد که در دوره صفویه به قول کتاب شرفنامه( ص: ۳۰۶) از توابع مراغه گردید.
امیرچوپان از امرای قدرقدرت و معتمد ایلخانی بود که بعدها حاکم مکه و مدینه گردید. وی بعدها به سبب قدرت گرفتن فراوان مورد رشک سلطان ابوسعید قرار گرفت و کشته شد. امیرچوپان در مکه دفن گردید.
نه در این هنگام و نه تا دوران یکصد سال اخیر در این محال شهری وجود نداشت. هر آنچه بود مرتع و زمین حاصلخیز.
قریه ناقادئی/ نه غه دئی که در رسم الخط قدیم ن‍قدای/ نقدی ( حرب الحسن، ص: ۵۰۴) نوشته شده از قراء معتبر دشت سولدوز بود که برای اولین بار نامش به تاریخ رمضان ۱۲۴۵ق/زمستان ۱۸۳۰ م در فرمان فتحعلیشاه قاجار به نقی خان بزجلو مبنی بر حاکمیت ترکان قره پاپاق در محال سولدوز دیده شده است. در متن فرمان جمله « قریه نوچه ده مشهور نقدای » دیده می شود.
ترکان بوزجلو که بعدها به قره‌پاپاق مشهور شدند قبلا در اراضی قازاق و بورچالی آذربایجان شمال ارس زندگی می کردند. با حملات روسها به آذربایجان و تصرف مناطق شمالی آن، ترکان قره‌پاپاق با هماهنگی دولت قاجار عقب نشسته و دو سال در دشت سلماس ماندند تا اینکه رای دولت قاجار بر این شد که ترکان قره‌پاپاق در محال سولدوز اسکان یابند. فرمان شاهانه انتقال در سال ۱۲۴۶ق صادر گردید. مالکیت روستاهای این محال قبلا از آن خوانین مقدم مراغه و افشار اورمی بود. بدین ترتیب قره پاپاقها پس از حداقل سی سال دربدری در روستاهای محال سولدوز مستقر شدند‌
امروزه در شهرستان نقده، تیره های ترکان قره‌پاپاق ( ترکاون tərkavon،چاخیرلو( در تواریخ صفویه جاکیرلو نوشته شده)، عربلو، سارال، جان احمدلو، اولاشلو ، شمس الدینلو و قازاق) همراه با سایر ترکان از طوایف مختلف اوغوز با شکوه و پویایی تمام در حال نقش آفرینی سازنده در نقده قلب تپنده آذربایجان هستند.
۱۱ آبان ۱۴۰۳