«خوراک» یکی از نیازهای اساسی انسان است که تامین آن برای ادامه حیات و داشتن زندگی سالم ضروری است. به دلیل اهمیت ویژه‌ی تامین این نیاز، انستیتو تحقیقات تغذیه‌ای و صنایع غذایی کشور و دانشکده علوم تغذیه و رژیم‌شناسی دانشگاه علوم پزشکی تهران یک سبد خوراکی طراحی کرده‌اند که در برگیرنده نیازهای غذایی روزانه برای افراد است. این سبد شامل اقلامی است که اگر به اندازه ذکر شده مصرف شوند، نیازهای غذایی افراد تامین می‌شود. در واقع، اگر شخصی به میزانی که توسط این انستیتو اعلام شده، از اقلام موجود در سبد مصرف کند، احتمالا به مشکلاتی که ناشی از سوءتغذیه است، دچار نخواهد شد. با این حال، بررسی‌ها نشان می‌دهد که تامین این سبد حداقلی خوراکی ممکن است برای برخی از اقشار جامعه دشوار باشد چرا که قیمت این اقلام در هر ماه نوسان دارد و خریداری این سبد برای هر ایرانی در آبان سال جاری گران‌تر از آبان سال گذشته تمام می‌شود.
با استفاده از آمارهایی که از مراکز رسمی اعلام شده، شاخصی طراحی کرده که نشان‌دهنده حداقل هزینه «سبد غذایی مطلوب ایرانیان» است. این شاخص به صورت ماهانه محاسبه شده و از طریق وبسایت اکوایران به روزرسانی خواهد شد.
حساب‌وکتاب قیمت سبد غذایی مطلوب ایرانیان
سبد مورد نظر انستیتو تغذیه ایران، شامل ۱۳ گروه کالایی است که هر کدام طیف متنوعی از کالاها با کیفیت‌های متفاوت را در بر می‌گیرد. برای مثال، در این سبد توصیه شده که هر فرد در طول روز ۳۰ گرم حبوبات مصرف کند اما مشخص نکرده که این حبوبات از چه نوع یا کیفیتی باشد. به همین دلیل، محاسبه هزینه تامین ماهانه این کالا دشوار است چرا که انواع متفاوتی از حبوبات با قیمت‌های مختلف در بازار به فروش می‌رسد. برای رفع این چالش، از لیست متوسط قیمت کالاهای منتخب خوراکی در مناطق شهری که مرکز آمار به صورت ماهانه منتشر می‌کند، استفاده شده است. این لیست حاوی میانگین قیمت اقلام خوراکی در مناطق شهری است و قیمت‌های بالا و پایین هر کالا در آن لحاظ شده است.
همچنین، برای سهولت محاسبات، برخی گروه‌های وسیع کالایی به چند قلم پرکاربرد و رایج‌تر تبدیل شده‌اند. بعلاوه، برای آن که هزینه تهیه این سبد به ارزان‌ترین حالت ممکن محاسبه شود، بین گزینه‌های مختلف از گزینه‌های کم‌هزینه‌تر استفاده شده است. برای مثال، برای گروه کالایی «برنج» تنها «برنج خارجی درجه یک» برای محاسبات استفاده شده و از لحاظ‌کردن قیمت «برنج ایرانی درجه یک» که معمولا قیمت بالاتری دارد صرف نظر شده است. از میان حبوبات نیز تنها «عدس»، «لپه» و «لوبیا قرمز» انتخاب شده‌اند که نسبت به سایر اقلام حبوبات در آشپزی ایرانی پرکاربردتر است. همچنین، از میان «میوه‌ها» نیز «سیب» و «پرتقال» که معمولا در همه فصل‌ها موجود است و قیمت پایین‌تری نسبت به سایر میوه‌ها دارد برگزیده شده است.
مبنای محاسبه قیمت این سبد برای انتخاب اقلام و قیمت به ترتیب «انستیتو تغذیه ایران» و «مرکز آمار» بوده است.
سفره‌ی قناعتی؛ حداقل ۲٫۵ میلیون تومان
بر اساس محاسبات صورت گرفته و طبق جدول سبد غذایی مطلوب پیشنهادی، هر ایرانی در طول ماه به ۸ هزار و ۷۰۰ گرم نان نیاز دارد. از طرفی، ارزان‌ترین نان سنتی تولید شده در ایران، نان لواش با آرد نوع یک است که هر چانه آن حدودا ۱۶۰ گرم بوده و قیمت آن از پاییز سال جاری به ۷۰۰ تومان رسیده است. این رقم در سال گذشته ۵۰۰ تومان بوده است.
بنابراین، یک فرد ایرانی در آبان امسال برای خرید نان لواش حداقل ۳۸ هزار و ۶۳ تومان هزینه کرده است. مقدار پیشنهادی مصرف برنج نیز ۲ هزار و ۱۰۰ گرم در ماه است. طبق اعلام مرکز آمار، قیمت هر کیلوگرم از برنج خارجی درجه یک در آبان ماه حدود ۶۹ هزار و ۷۰۰ تومان اعلام شده است. بر این اساس، هزینه ماهانه یک ایرانی برای تامین مقدار برنج پیشنهادی در آبان امسال ۱۴۶ هزار و ۵۰۶ تومان بوده است. این هزینه برای گوشت گاو یا گوساله به ۵۱۷ هزار تومان و برای مرغ ماشینی به ۱۷۳ هزار تومان رسیده است.
به همین ترتیب، هزینه کل این سبد پیشنهادی که با ارزان‌ترین گزینه‌های موجود تکمیل شده است، در آبان امسال به ۲ میلیون و ۵۳۳ هزار و ۲۷۱ تومان می‌رسد. این رقم تنها برای یک فرد است. با توجه به این که آخرین داده‌های مرکز آمار بُعد خانوار در ایران را ۳٫۱ اعلام کرده است، هزینه تامین این سبد برای یک خانوار ۳٫۱ نفره در آبان ماه ۷ میلیون و ۸۵۳ هزار و ۱۳۹ تومان برآورد می‌شود.
این در حالی است که طبق محاسبات، هزینه تامین سبد مطلوب پیشنهادی برای هر نفر در مهر ماه ۲ میلیون و ۴۶۷ هزار تومان و در آبان سال گذشته یک میلیون و ۹۸۴ هزار تومان بوده است. بر این اساس، رشد ماهانه قیمت این سبد ۲٫۷ درصد و رشد نقطه به نقطه آن ۲۷٫۷ درصد برآورد شده است.
با توجه به این که این سبد در برگیرنده حداقل نیازهای غذایی هر فرد بوده و جزئیات اقلام آن نیز بر اساس کیفیت متوسط انتخاب شده، نوسانات قیمتی آن می‌تواند نشان‌دهنده فشار هزینه‌ای باشد که بر اقشار جامعه با درآمدی کمتر از سطح متوسط برخورد می‌کند.
