یازاکو، دکتر توحید ملک زاده؛ همه چیز از ناامنی های انقلاب مشروطیت شروع شد. آن هنگام که عده ای از مردم تحت عنوان مجاهد با تشکیل انجمنهایی سعی در تغییر سیستم حاکمیتی در ایران بودند. والیان و حاکمان محلی، استقلال حکومتیشان را از دست دادند و از این هرج و مرج بوجود آمده عشایر غرب آذربایجان بر اساس یک عادت دیرین از کوهها پایین آمده به غارت اهالی دشت نشین آذربایجان پرداختند.
قبلا گرچه تهاجمات عشایر هر سال وجود داشت و حتی شیخ عبیدالله شمزینی با بسیج اکراد به اورمیه، سولدوز، میاندوآب، بناب و مراغه تاخته بود ولی این حملات فورا سرکوب شده بود. ولی از سال ۱۲۸۵ شمسی سیستم نظامی- حکمرانی آذربایجان همچون سایر ممالک محروسه ایران قاجاری تضعیف شده بود.
اشغال سرتاسر آذربایجان توسط قوای روسیه تزاری در سال ۱۲۸۸ نیز مزید علت شده بود.
روسها سیمیتقو را به تفلیس برده بودند تا در آنجا از نزدیک با روسها آشنا شود تا گماشتگی خود را بخوبی انجام وظیفه نماید.
آغاز جنگ جهانی و درگیر شدن آذربایجان در مناقشات عثمانی- روسیه، وقوع فجایع جیلولوق سیستم نظامی، اداری و حکمرانی آذربایجان را به قهقرا برد.
با شکست جیلوها در تابستان ۱۲۹۷ شمسی توسط قوای عثمانی و سپس خروج این نیروها در آبان ۱۲۹۷ شمسی از قلمرو آذربایجان به تدریج سیمیتقو خود را در وادی قدرت تنها دید. عثمانی ها قبل از ترک اورمیه در جلسه ای تحویل سلاحهایشان را به هیئت بزرگان اورمیه پیشنهاد کردند. ولی این به اصطلاح بزرگان اورمیه از فجایع جیلولوق و تهاجمات سیمیتقو درس عبرت نگرفته گفتند «دولت ایران بی طرف است و ما با کس سر جنگ نداریم، و باید از مرکز بپرسیم و …»
از دیگر سو سیمیتقو چون سستی سران مردم را دید به اتکای قوای عشایری در کوهستانهای غرب آذربایجان حملاتش به خوی، سلماس،اورمیه، سولدوز و ساوجبلاغ را شدت بخشید. ولی بخاطر ترس از سردار ماکو پایش را به قلمرو وی نگذاشت.
با وقوع اختلافات داخلی و دودستگی در اورمیه، با همکاری یکی از طرفین دودستگی، سیمیتقو و اکراد اورمیه را تصرف کردند. با تصرف اورمیه بلافاصله سلماس و ساوجبلاغ(مهاباد امروزین) تا سقز و میاندواب و غرب آذربایجان سقوط کرد. تعدیات اکراد سیمیتقو بحدی ظالمانه و همراه با غارت بود که نه تنها در خاطرات محلی مردم اورمیه و سلماس بلکه در خاطرات اهالی مهاباد و سقز ( کتاب وحشت در سقز و …) آمده است.
در این میان مقاومت کاظم خان قوشچی در محال انزل و مسعود دیوان در محال لکستان سلماس مانع توسعه طلبی اکراد در کل آذربایجان شد.
سیمیتقو به سبب طبیعت سنگ قیرخلار ( کاظم داشی بعدی) نمی توانست به آنجا مسلط شود لذا به سلطان احمد مرکز محال لکستان حمله کرد. مقاومت دو ساعته اهالی لکستان در آنجا فایده ای نداشت و تمام اهالی به حصار قره قشلاق عقب نشینی کردند. مقاومت مسعود دیوان و برادرش بسیار جانانه بود تا اینکه با کشته شدن بزرگان اردو از جمله مسعود دیوان برادر نیمتاج سلماسی مقاومت اهالی شکسته شد. صدها نفر از اهالی لکستان شهید و اکراد تا گونئی مردم لکستان را تعقیب کردند.
اکراد تا مرداد سال ۱۳۰۱ش بر کل شهرها و روستاهای غرب آذربایجان بجز کاظم داشی مسلط شدند.
چند سال قبل جمعی از اولاد بازماندگان لکستانی و وطن پروران سلماسی به یادبود مجاهدان لکستان در برابر اکراد سیمیتقو بنای یادبودی نصب کردند.
۲۵ آذر ۱۴۰۳
