موسیقیدان برجسته، صفی الدین اورموی

یازاکو، دکتر توحید ملک‌زاده – صفی الدین اورموی بزرگترین موسیقی دانان جهان اسلام در قرن هفتم و هشتم هجری می باشد. منظور از جهان اسلام تا پایان خلافت عباسیان بدست هلاکوخان می باشد. وی در سالهای ۶۰۸ الی ۶۱۸ ق در اورمیه متولد و پس از تحصیلات ابتدایی در اورمیه همراه با خانواده عازم بغداد شد. در آنجا در مدرسه مستنصریه به آموختن محاضرات، ادبیات عرب ، خوشنویسی پرداخت. از همان جوانی در ادبیات و موسیقی و خوشنویسی استاد گردید و اداره کتابخانه بغداد به وی واگذار شد‌. شاگردان وی در خوشنویسی یاقوت مستعصمی و شمس الدین سهروردی بود.
وی در موسیقی زبانزد خاص و عام بود و در سال ۶۴۳ ق کتاب نفیس« الادوار فی الموسیقی» را در علم نظری موسیقی نوشت. این کتاب در پانزده فصل بوده و در آن شرح نغمات، اصول پرده بندی عود، ادوار (گامها)، آموزش حوانندگی و نوازندگی و نتها پرداخت.
با تصرف بغداد در ۴ صفر ۶۵۶ ق، مستعصم کلید گنجینه های پانصد ساله اجدادیش را به هلاکو تسلیم نمود که مستحضرید این خزاین به کاظم داشی در کنار دریاچه اورمیه منتقل شد.
اورموی در دربار هولاکو و وزیرش عطاملک جوینی نیز سمت علمی گرفت و کتاب « الرساله الشرفیه فی علم تلنسب و الاوزان الایقاعیه » را به نام سرف الدین هارون فرزند محمدجوینی نوشت. وی در این کتاب از شیوه حکمای یونانی پیروی کرده و ضمن بررسی نظرات فارابی و ابن سینا مطالب جدیدی میز بر آنها افزوده است.
با سقوط خاندان جوینی، صفی الدین پیرمرد نیز مورد بی مهری قرار گرفت و مقرریش قطع شد. بخاطر بدهکاری اورموی به زندان افکنده شد و در آنجا درگذشت.
اورموی مخترع نوعی آلت موسیقی به نام «مغنی» می باشد که گویا صدایش همانند صدای چنگ بوده است.
صفی الدین اورموی همراه با محمدبن اوزلوغ طرخان فارابی و عبدالقادر مراغه ای جزو سه موسیقیدان بارز دنیای اسلام بود که با روش علمی و سیستم نت و آکوستیک، موسیقی خاورمیانه را زیباتر نمودند. هر سه تن از این موسیقی دانان در کشورهای عربی، ترکیه ، آذربایجان به عنوان واضعان تئوری موسیقی خود شناخته می شوند ولی در زادگاه خود اورمیه تاکنون به درستی از وی یادی نشده است.
۶ بهمن سالروز وفات وی در بغداد به نام صفی الدین اورموی در تقویم فرهنگی ایران قید شده است.