یازاکو؛ مهدی مشایخ – در شمالغرب ایران و در حاشیه رود آراز(ارس)، محوطه تاریخی کول تپه گرگر همچون گنجینه‌ای ارزشمند از دل تاریخ سر برآورده است. این محوطه که به عنوان یکی از مهم‌ترین مراکز سکونتی فرهنگ بزرگ کور-آراز (ارس) شناخته می‌شود، امروز در سایه بی‌توجهی و کم‌کاری مسئولان، در حال فراموشی و تخریب است. این در حالی است که کول تپه گرگر با قرابت جغرافیایی و فرهنگی با کول تپه‌های موجود در نخجوان و شرق ترکیه نقشی کلیدی در شناخت تمدن‌های تاریخی این منطقه ایفا می‌کند.
فرهنگی که مادر تمدن‌ها بود؛
فرهنگ کور-آراز (ارس)، نخستین و مهم‌ترین مدنیت تاریخی در ایران و آذربایجان محسوب می‌شود. رودهای کور و آراز بانی این فرهنگ غنی بوده‌اند که نخستین مراکز سکونتی آن در کول تپه‌های نخجوان و گرگر شکل گرفت. با این حال در حالی که کول تپه‌های نخجوان و ترکیه در باستان‌شناسی جهان جایگاهی ویژه دارند، کول تپه گرگر در جنوب آراز (ارس) به دلیل بی‌توجهی مسئولان و نهادهای مربوطه به محاق رفته است.
تحریفی نادرست از تاریخ؛
برخی این محوطه را به‌اشتباه همانند محوطه سوغورلو (تخت سلیمان) آتشکده‌ای ساسانی معرفی کرده‌اند؛ تفسیری که نه‌تنها با شواهد علمی سازگار نیست، بلکه غنای تاریخی واقعی این محوطه را نادیده می‌گیرد. تنها کار پژوهشی جدی در این محوطه به یک فصل کاوش محدود شده که توسط دکتر اکبر عابدی عضو هیات علمی دانشگاه هنر اسلامی تبریز و به همت سازمان منطقه آزاد ارس انجام شده است.
چرا سکوت؟
سؤالی که در این میان ذهن هر دوستدار تاریخ و میراث فرهنگی را به خود مشغول می‌کند این است: چرا وزارت میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در قبال این محوطه ارزشمند سکوت کرده است؟ پژوهشگاه میراث فرهنگی که به اهمیت این منطقه واقف است، چرا اقدامی برای حفاظت و کاوش بیشتر انجام نمی‌دهد؟ مسئولین شهرستان جلفا و استان آذربایجان شرقی چه قدمی برای حفاظت و تبدیل این محوطه به عنوان یک سایت موزه برداشته‌اند؟
این بی‌توجهی در حالی ادامه دارد که هر روز بیشتر از تاریخ این سرزمین در زیر خاک فراموشی دفن می‌شود. آیا سرنوشت این گنجینه تاریخی نیز مانند بسیاری از آثار تاریخی دیگر به نابودی محکوم است؟
لزوم اقدام فوری؛
کول تپه گرگر در گام اول نیازمند تخصیص بودجه ویژه و آغاز برنامه‌ای جامع برای کاوش و حفاظت است. به شکلی که ابتدا بایستی به عنوان یک پایگاه میراث فرهنگی در فهرست پایگاه های ملی معاونت میراث فرهنگی کشور ثبت گردد تا دارای ردیف بودجه و نیروی یگان حفاظت شود، در گام دوم تلاش برای تعیین حرایم آن و جلوگیری از تخلیه زباله های ساختمانی و فنس کشی محوطه توجه بیشتری را به این میراث فرهنگی جلب خواهد کرد.
همچنین همکاری میان نهادهای دولتی و جوامع محلی برای حفاظت و معرفی این محوطه ضروری است.
از مسئولان وزارت میراث فرهنگی و سایر نهادهای مربوطه انتظار می‌رود که با احساس مسئولیت بیشتری به این گنجینه تاریخی نگاه کنند و اقداماتی فوری برای نجات آن از وضعیت فعلی اش انجام دهند. کول تپه گرگر نه‌تنها متعلق به تاریخ آذربایجان، بلکه بخشی از هویت ملی ایران است که حفظ آن وظیفه‌ای بر دوش همه ماست.
