یازاکو، سعیداکبرپور دکتری اقتصاد مالی دانشگاه تبریز – تورم به معنای افزایش پیوسته و عمومی قیمت کالاها و خدمات در طول زمان است. به زبان ساده، تورم باعث کاهش قدرت خرید پول می‌شود، زیرا با همان مقدار پول، کالاها و خدمات کمتری می‌توان خریداری کرد. این پدیده یکی از چالش‌های اساسی اقتصادایران است که با کاهش قدرت خرید مردم و بی‌ثباتی اقتصادی همراه می‌شود. تورم تحت تأثیر عوامل متعددی از جمله سیاست‌های پولی و مالی، نوسانات ارزی، وابستگی به نفت و ساختارهای ناکارآمد اقتصادی قرار دارد. در این یادداشت، به بررسی علل تورم، تأثیرات آن و راهکارهای پیشنهادی برای کنترل آن پرداخته می‌شود.
*عوامل موثر بر تورم در ایران*
۱.رشد نقدینگی و پایه پولی: افزایش بی‌رویه نقدینگی بدون رشد متناسب تولید، عامل اصلی تورم است.
۲.کسری بودجه دولت: استقراض از بانک مرکزی، انتشار اوراق بدهی و وابستگی به درآمدهای نفتی، موجب افزایش نقدینگی و تورم می‌شود.
۳. شوک‌های ارزی و کاهش ارزش پول ملی: نوسانات نرخ ارز و وابستگی به درآمدهای نفتی، باعث افزایش هزینه‌های تولید و تورم می‌شود.
۴.تحریم‌های اقتصادی: کاهش درآمدهای ارزی و افزایش هزینه مبادلات، موجب تورم هزینه‌ای می‌شود.
۵. ساختار اقتصادی ناکارآمد: وابستگی شدید به نفت، ضعف بهره‌وری و نبود تنوع در تولید، منجر به افزایش آسیب‌پذیری اقتصاد شده است.
۶.ضعف سیاست‌های پولی و بانکی: خلق پول بی‌رویه توسط بانک‌ها و افزایش بدهی‌های معوق، موجب رشد نقدینگی و تورم می‌شود.
۷.انتظارات تورمی: تصور افزایش قیمت‌ها در آینده، منجر به رفتارهای سفته‌بازانه در بازارهای ارز، طلا و مسکن می‌شود.
۸.فساد و رانت‌خواری: تخصیص نادرست منابع، انحصارات دولتی و نبود شفافیت مالی، موجب افزایش قیمت‌ها می‌شود.
*راهکارهای مقابله با تورم برای مردم*
در وضعیت تورمی، که هزینه‌ها به سرعت افزایش می‌یابند، مردم باید رویکردهای مختلفی را برای مقابله با کاهش قدرت خرید اتخاذ کنند. در این میان، چندین اقدام عملی می‌تواند به حفظ ارزش پول و کاهش فشار اقتصادی کمک کند.
۱. سرمایه‌گذاری هوشمند: در دوران تورم، بهترین راه برای حفظ ارزش پول، سرمایه‌گذاری در دارایی‌های ثابت و مقاوم است. املاک، طلا، و سهام از جمله گزینه‌هایی هستند که در برابر تورم می‌توانند ارزش خود را حفظ کنند. البته باید توجه داشت که تنوع در سبد سرمایه‌گذاری از اهمیت بالایی برخوردار است تا ریسک‌ها کاهش یابد.
۲. جلوگیری از اسراف و قناعت: یکی از راه‌های مقابله با تورم، جلوگیری از اسراف و رعایت قناعت است. در شرایطی که قیمت‌ها روز به روز افزایش می‌یابند، افراد باید به جای مصرف بی‌رویه، به داشته‌های خود متکی باشند. به عبارت دیگر، باید عادت‌های مصرفی را تغییر داده و به جای خریدهای غیرضروری، روی استفاده بهینه از منابع موجود تمرکز کنند.
۳. حذف تشریفات اضافی و ساده‌زیستی: یکی از روش‌های موثر برای کاهش هزینه‌ها در شرایط تورمی، حذف تشریفات اضافی و ساده‌زیستی است. این می‌تواند شامل کاهش هزینه‌های مربوط به مهمانی‌ها، سفرهای غیرضروری و تجملات باشد. زندگی ساده‌تر و بدون تشریفات به کاهش فشار مالی کمک می‌کند.
۴.یاد دادن فنون به اهل خانه: آموزش دادن مهارت‌ها و فنون مختلف به اعضای خانواده نیز می‌تواند کمک‌کننده باشد. به طور مثال، یاد دادن نحوه درست استفاده از منابع، خرید بهینه و یا حتی مهارت‌های آشپزی و تعمیرات خانگی، می‌تواند در کاهش هزینه‌ها و استفاده بهینه از منابع موجود تاثیرگذار باشد.
۵.روی آوردن به مشاغل خانگی: یکی دیگر از روش‌های مقابله با تورم، روی آوردن به مشاغل خانگی است. مشاغلی مانند تولید صنایع دستی، بسته‌بندی محصولات خانگی یا فعالیت‌های سبک و کم‌هزینه می‌توانند منابع درآمدی اضافی برای خانواده‌ها ایجاد کنند. مشاغل خانگی به افراد این امکان را می‌دهند که با کمترین هزینه، درآمدی داشته باشند و از وابستگی به درآمدهای اصلی خود کاسته شود.
۶.پایین آوردن هزینه‌های زندگی: برای کاهش هزینه‌های زندگی در دوران تورم، باید به دقت و با برنامه‌ریزی هزینه‌ها را مدیریت کرد. این می‌تواند شامل خرید به موقع و عمده کالاهای ضروری، استفاده بهینه از وسایل موجود زندگی، و کاهش مصرف انرژی باشد. با برنامه‌ریزی درست و جلوگیری از خریدهای غیرضروری، می‌توان هزینه‌های زندگی را به حداقل رساند.
*راهکارهای کنترل تورم در سطح کلان*
۱.اصلاح سیاست‌های پولی و مالی: کاهش خلق پول، کنترل نقدینگی و مدیریت بدهی‌های دولت.
۲.افزایش تولید و بهره‌وری: حمایت از تولید داخلی، بهبود فضای کسب‌وکار و کاهش موانع تولید.
۳.مدیریت نرخ ارز: جلوگیری از نوسانات شدید ارزی و تقویت ارزش پول ملی.
۴.مبارزه با فساد اقتصادی: افزایش شفافیت مالی، حذف رانت و نظارت دقیق‌تر بر تخصیص منابع اقتصادی.
۵.اصلاح نظام بانکی: کاهش خلق پول بی‌رویه، کنترل تسهیلات بانکی و بهبود نظارت برموسسات مالی
نتیجه اینکه، تورم در ایران ترکیبی از سیاست‌های پولی و مالی نادرست، وابستگی به نفت، تحریم‌ها و ضعف تولید است. کنترل تورم نیازمند اصلاحات ساختاری در نظام اقتصادی کشور است. در این میان، مردم می‌توانند با مدیریت مالی هوشمندانه، کاهش هزینه‌ها و سرمایه‌گذاری مناسب، اثرات تورم را کاهش دهند.و در این شرایط ، مهم‌ترین راهکارها برای مقابله با کاهش قدرت خرید شامل جلوگیری از اسراف، قناعت، حذف تشریفات اضافی، استفاده بهینه از منابع موجود و روی آوردن به مشاغل خانگی است. با انجام این اقدامات و با مدیریت صحیح هزینه‌ها، می‌توان فشارهای اقتصادی را کاهش داد و در شرایط سخت اقتصادی بهتر زندگی کرد.
