ضرورت وحدت رویه در آذربایجان شرقی و غربی جهت احیای دریاچه ارومیه

بشیر جعفری؛ رئیس کمیسیون کشاورزی، آب و محیط زیست اتاق بازرگانی تبریز خطاب به استاندار آذربایجان‌غربی گفت: شما علاوه بر اینکه استاندار یک استان مهم و استراتژیک هستید، در عین حال، مسئولیت خطیر دبیری ستاد احیای حوضه آبریز دریاچه ارومیه را نیز بر عهده گرفته‌اید که حیات آن به حیات شهروندان چند استان شمالغرب تا تهران گره خورده است.

وی تاکید کرد: باید یک صندوق ویژه غیردولتی در اختیار دبیر ستاد احیای دریاچه ارومیه باشد تا کمک‌های مردمی در آنجا ذخیره و برای احیای نگین آبی آذربایجان به کار گرفته شود. 

 

ابوالفضل مجنونی؛ عضو هیئت علمی گروه علوم و مهندسی آب و مدیر پژوهشی دانشگاه تبریز با بررسی آسیب‌های گذشته ایجاد ساختار جدید برای دورجدید تلاش های مربوط به احیای حوضه آبریز دریاچه ارومیه را ضروری خواند و گفت: احیای دریاچه ارومیه یک مسئول تام الاختیار نیاز دارد تا به طور خاص درگیر این موضوع بوده و با کارشناسان حوزه آب، هوا و محیط زیست استان‌های درگیر به تبادل نظر مداوم بپردازد.

مجنونی ضمن تشریح ساختار پیشنهادی موارد زیر را از جمله الزامات ایجاد ساختار جدید خواند:   

تشکیل کنسرسیوم شرکت آب منطقه‌ای حوضه دریاچه ارومیه با مدیریت یکپارچه 

تشکیل کارگروه علمی و آسیب‌شناسی (برای بازنگری پروژه‌های مصوب و ارائه برنامه علمی، اجرایی و زمانی احیا)
اختصاص منابع مالی لازم با ردیف بودجه بلند مدت از محل منابع ملی در هیئت دولت مصوب 
اختصاص درصدی از مالیات‌های استان‌های آسیب‌پذیر در حوضه دریاچه ارومیه به صندوق ملی و بین‌المللی احیای دریاچه اختصاص درصدی از درآمد منابع معدنی و صنعتی منطقه به صندوق احیای دریاچه ارومیه
اختصاص هرگونه درآمد از محل برداشت یا فروش منابع دریاچه و فعالیت اقتصادی از دریاچه ارومیه به صندوق حمایت از احیای دریاچه ارومیه
اعطای اختیارات کامل برای اعمال حاکمیت بر روند اجرای پروژه‌های مصوب
تشکیل صندوق ملی و بین المللی حمایت مردمی احیای دریاچه اومیه

بهروز ساری صراف؛ عضو هیئت علمی دانشکده برنامه‌ریزی و علوم محیطی دانشگاه تبریز در نشست مشترک با استاندار آذربایجان‌غربی درباره دلایل فرار ابرها از آسمان استان‌های شمال‌غرب کشور و دریاچه ارومیه گفت: در روز جمعه ۳ اسفند ۱۴۰۳ حرارت گرما در منطقه بیداد می‌کرد، یک حفره گرم وجود دارد که به سبب آن برف مناطق پیرامون دریاچه ارومیه را از دست می‌دهیم.
ساری صراف با اشاره به اینکه ابرها چند کاره هستند و فقدان آن ها گرمابخش زمین می‌شود، افزود: برای افزایش دمایی که باید معمولاً دو یا سه درجه باشد، گاهی به ۲۳ درجه رسیده‌ایم که بسیار خطرناک بوده و در بازه ۵ ساله شاید تا ۲۹ روز سال طول موج گرما را تجربه کنیم.
وی با ذکر این نکته که تبریز از یک شهر دارای نسیم‌های دل‌انگیز و به یاد ماندنی به یک شهر گرمازده تبدیل شده است، اضافه کرد: دلیل آن، همان گودال یا حفره گرماست که متاسفانه در گسترش پوشش برفی شمالغرب ایران، آرام آرام سواحل‌شرقی دریاچه ارومیه در حال وداع با بارش‌های برف هستند.
کارشناس آب و هواشناسی دانشگاه تبریز، انجام پروژه‌هایی در ارتباط با پایش کل هوای شمالغرب کشور با تاکید بر آزمایشات ژئوفیزیک، اجرای کامل قانون هوای پاک و اجرای قانون افزایش تاب‌آوری و سازگاری با تغییر اقلیم مصوب برنامه هفتم توسعه کشور، توسعه مزارع کشت جلبک و علوفه‌های مرتعی به صورت دیمی جهت تثبیت شرایط اکوسیستمی در سواحل دریاچه ارومیه به دلیل افزایش پدیده‌های حدی اقلیمی، نیاز به ارتقای فناوری‌های نوین در مراکز پیش بینی هواشناسی با استفاده از هواپیماهای شناسایی، دراپ سوند و … با هدف ارتقای پیش‌‌بینی‌ها را از جمله پیشنهادات خود در این خصوص اعلام کرد.

ابراهیم صفری؛ عضو هیئت علمی دانشکده فیزیک دانشگاه تبریز درباره چگونگی ابرزایی با استفاده از لیزر به اظهارنظر پرداخت و راه‌اندازی سایت مطبوع سازی آب و هوای منطقه را پیشنهاد کرد.
صفری  با اشاره به بارورسازی ابرها و ایجاد بارش گفت: این امر با استفاده از روش‌های شیمیایی و روش‌های نوین امکان‌پذیر است که با کنترل اقلیم منطقه‌ای با استفاده از فناوری‌های نو به وقوع می پیوندد.
وی راه‌‌اندازی مرکز یا سایت مطبوع‌سازی شرایط جوی را مورد تاکید قرار داد و افزود: ایجاد و راه‌اندازی این سایت در مرکز استان آذربایجان‌شرقی جهت مطالعه، جمع‌آوری اطلاعات شامل منطقه‌‌ای و فرامنطقه‌‌ای، پایش و بررسی معضلات آب و هوایی در آذربایجان‌شرقی و نهایتاً تصمیم‌‌سازی و انجام برخی راهکارها جهت کاهش اینگونه معضلات از جمله راهکارهای حوضه دریاچه است.
صفری در پایان تاکید کرد: با حدود ۴ یا ۵ هزار میلیارد تومان اعتبار می‌ توان اینگونه اقدامات را انجام داد، کمااینکه اکنون نیز در کشورهایی مانند امارات، قطر و حتی ترکیه انجام شده است.

احمد فاخری‌فرد؛ استاد مدیریت منابع آب دانشگاه تبریز نیز درباره عواقب و خطرات انتشار نمک دریاچه ارومیه توضیح داد و گفت: پس از آزمایشات نمک دریاچه ارومیه مشخص شد، مقدار پراکندگی نمک بر روی شهر تبریز با فاصله ۸۰ کیلومتری در یک طوفان ۳۶ کیلومتر بر ساعتی، ۲۴۴ کیلوگرم بر مترمکعب و در آذرشهر نیز با همین مشخصات آزمایشی، حدود ۳۶۴ کیلومتر کیلوگرم بر مترمکعب نمک جمع خواهد شد.
فاخری فرد با اشاره به اینکه نمک‌های جمع‌آوری شده از گیاهان حساس شوری تا گیاهان شترخوار را در برگرفته و مورد آسیب قرار خواهد داد، افزود: آشکارسازی طوفان‌های گرد و غبار دریاچه ارومیه با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای نشان می‌دهد که مدل‌سازی و مسافت انتشار گرد و غبار نمکی برخاسته از بستر دریاچه ضرورت پایش سنجش و تثبیت گرد و غبارهای دریاچه را به خوبی نشان می‌دهد.
عضو هیئت علمی دانشکده مهندسی آب دانشگاه تبریز اضافه کرد: به عنوان نمونه، ذرات معلق برخاسته از بستر دریاچه ارومیه در روز ۲۹ اکتبر ۲۰۱۷ در مدت ۴۸ ساعت می‌توانست به مسافت چند ۱۰۰ کیلومتری آسیب جدی وارد کرده و علاوه بر مناطق پیرامونی آن، حتی تا کشورهای گرجستان و روسیه هم برسد!

محمد ابراهیم رمضانی؛ رئیس مرکز تحقیقات مدیریت توسعه پایدار حوضه آبریز دریاچه ارومیه نیز به ضرورت ایجاد ساختار و سیستم مدیریت یکپارچه توسعه پایدار حوضه آبریز دریاچه ارومیه پرداخت.
رمضانی با اشاره بر ضرورت تغییر نگرش‌ها درباره دریاچه ارومیه گفت: چشم‌انداز نجات دریاچه ارومیه این است که مدیریت آن یکپارچه شود، زیرا نبود مدیریت پایدار سرزمین، فقدان برنامه مدیریت محیط زیست، نبود سیستم مدیریت یکپارچه، حکمرانی مناسب و تاثیر عوامل اقلیمی در رفع این موضوع دخیل هستند.
وی در بخش دیگری از اظهارات خود، چشم‌انداز کنونی دریاچه ارومیه را مورد تاکید قرار داد و افزود: باید همگان بدانند که احیا به عنوان یک الگوی موفق با مشارکت تمام ذینفعان و بهبود شرایط عملیاتی خواهد شد و بدون مشارکت اجتماعی نمی‌توان به اهداف از پیش تعیین شده دست یافت.
رمضانی درباره چشم‌انداز محیط زیستی دریاچه بر مبنای احیای اکوسیستم، حفظ تنوع زیستی و کاهش آلودگی‌های زیست محیطی پرداخت و اهداف کلان را در گرو احیای کامل حوضه آبریز، توسعه پایدار اقتصادی، ارتقای مشارکت عمومی و حفظ منابع برای نسل‌های آینده دانست.
این کارشناس ارشد حوزه محیط زیست شمالغرب کشور تاکید کرد: توسعه کشاورزی اکولوژیک راه حل بهبود بستر دریاچه و پیرامون آن است و به طور حتم باید در روستاها و جوامع محلی نیز کارهای اساسی در این خصوص انجام گیرد.

احمد بایبوردی، کارشناس حوزه محیط زیست و رئیس مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی آذربایجان‌شرقی نیز بحث کشاورزی را بزرگترین مشکل دریاچه ارومیه دانست که نیاز به الگوی کشت داشته و گفت: باید از نظرات و راهکارهای نخبگان محلی و استانی آذربایجان‌شرقی و آذربایجان‌غربی نهایت استفاده به عمل آید.

مظفر روستایی؛ رئیس موسسه تحقیقات کشاورزی دیم کشور نیز صرفه‌جویی را عامل اساسی کنترل منابع آبی دریاچه دانست که باید توسط کشاورزان انجام گیرد و گفت: شرایط باید طوری باشد که به جای ۵ یا ۶ بار استفاده آبی با سه بار آبدهی به نتایج قابل قبول در اراضی پیرامونی دریاچه ارومیه دست یافت.

احمد کاظم‌زاده؛ مدیر هیدروپلتیک انجمن ایرانی غرب آسیا و مشاور کمیسیون کشاورزی اتاق بازرگانی تبریز نیز با بیان اینکه امروزه چالش‌ها به ابرچالش تبدیل شده و ابرچالش‌ها هم نیاز به ابرطرح دارند و عمر مرسوم ابرطرح‌ها ۲۵ ساله هستند، ایجاد یک ساختمان مستقل ترجیحا در منطقه تلاقی سه استان آذربایجان‌غربی، آذربایجان‌شرقی و استان کردستان را برای پیگیری مستمر دور جدید تلاش های احیای حوضه دریاچه ارومیه یک ضرورت انکار ناپذیر خواند.
کاظم‌زاده با بیان اینکه طرح های مربوط به احیای دریاچه در سال‌های گذشته با تغییر دولت‌ها تغییر یافته است، بر بناگذاشتن یک ساختمان مستقل تاکید کرد و آن را برای مدیریت یکپارچه احیای حوضه آبریز دریاچه ارومیه ضروری و حیاتی خواند، تا به دور از مصائب تغییر مدیریتی و انتقال دولت‌ها، اقدامات لازم احیا و بهبود شرایط دریاچه انجام گیرد.

وی همچنین با توجه به ابعاد و گستره بین‌المللی بحران‌های زیست محیطی برفعال کردن دیپلماسی زیست‌محیطی، دیپلماسی آب و دیپلماسی کشاورزی در دورجدید تلاش‌های مربوط به احیای حوضه دریاچه ارومیه تاکید کرد و گفت: در این حوزه‌ها ظرفیت‌های گسترده‌ای وجود دارد که تاکنون از آن‌ها استفاده لازم صورت نگرفته است. 
 شایان ذکر است در این نشست، علاوه بر کارشناسان برجسته و اعضای کمیسیون کشاورزی، آب و محیط زیست اتاق بازرگانی تبریز، یاسر رهبردین؛ معاون عمرانی استاندار جدید آذربایجان‌غربی، حجت جباری؛ مدیرکل محیط‌زیست آذربایجان‌غربی، علیرضا نوروزی؛ مدیرکل فرهنگ و ارشاد آذربایجان‌غربی، مجید رستگاری؛ مدیرعامل آب منطقه‌ای آذربایجان‌غربی و کامران زینال‌زاده؛ رئیس پژوهشکده مطالعات دریاچه ارومیه وابسته به دانشگاه ارومیه نیز حضور داشتند و به تبادل نظر با کارشناسان محیط زیست آذربایجان‌شرقی پرداختند و قرار شد، نشست بعدی در تبریز برگزار شود.