به گزارش یازاکو، صنعت فولاد آذربایجان شرقی طی سال‌های اخیر، به‌ویژه با تمرکز در شهرستان بناب، نقش پررنگی در تولید و اشتغال ایفا کرده است. با وجود چالش‌هایی مانند کمبود مواد اولیه، زیرساخت انرژی و فشارهای ارزی، این صنعت همچنان یکی از پیشران‌های صنعتی استان به شمار می‌رود. با این حال، توجه صرف به تولید شمش و بیلت فولادی نمی‌تواند توسعه پایدار و سودآوری بلندمدت برای استان به‌همراه داشته باشد، مگر آنکه نگاه به زنجیره ارزش فولاد تغییر کند و صنایع پایین‌دستی به‌عنوان مکمل‌های اقتصادی مورد توجه قرار گیرند.
در شرایط فعلی، استان آذربایجان شرقی از مزایای متعددی برای توسعه زنجیره پایین‌دستی فولاد برخوردار است. نزدیکی به بازارهای صادراتی منطقه قفقاز، زیرساخت‌های حمل‌ونقل نسبی، وجود ظرفیت‌های دانشگاهی و فنی، و سابقه صنعتی تبریز و شهرهای اطراف، مزیت‌هایی هستند که می‌توانند زمینه‌ساز تحول در این حوزه شوند. با توسعه صنایع پایین‌دستی مانند نورد گرم و سرد، تولید ورق، لوله و پروفیل، و قطعه‌سازی صنعتی، نه‌تنها ارزش افزوده بیشتری نصیب استان خواهد شد، بلکه وابستگی به فروش شمش خام کاهش یافته و اشتغال‌زایی گسترده‌تری ایجاد می‌شود.
در این مسیر، نقش دولت و سیاست‌گذار نیز کلیدی است. اعطای مشوق‌های سرمایه‌گذاری در صنایع پایین‌دستی، به‌ویژه در شهرک‌های صنعتی بناب، شبستر، و آذرشهر می‌تواند به جذب سرمایه‌گذاران داخلی و حتی ایرانیان مقیم خارج از کشور منجر شود. همچنین، توسعه زیرساخت انرژی و حمل‌ونقل، به‌خصوص راه‌آهن بستان‌آباد ـ تبریز و جاده بناب ـ ملکان، بستر مناسبی برای تقویت زنجیره تأمین و توزیع ایجاد خواهد کرد.
نباید فراموش کرد که صنایع پایین‌دستی به مراتب سرمایه‌بر کمتر و اشتغال‌زایی بیشتری نسبت به صنایع بالادستی فولاد دارند. در شرایطی که نرخ بیکاری در برخی شهرستان‌های جنوب استان بالاست، گسترش این نوع واحدها می‌تواند راهکاری برای توسعه متوازن منطقه‌ای باشد. در عین حال، با توجه به سیاست‌های محدودکننده صادرات مواد خام، تولید محصول نهایی فولادی و ورود به بازارهای خارجی می‌تواند بخشی از ارزآوری استان را تأمین کند.
با این حال، موانعی نیز در مسیر توسعه زنجیره پایین‌دستی فولاد در استان وجود دارد. نبود بانک‌های تخصصی صنعتی، نوسانات نرخ ارز، ناهماهنگی در تخصیص انرژی، و نبود برندهای معتبر فولادی در بازار جهانی، چالش‌هایی هستند که باید با سیاست‌گذاری هوشمند و همکاری بخش خصوصی و دولت بر آنها غلبه کرد.
تجربه استان‌های پیشرو در صنعت فولاد، از جمله یزد، اصفهان و کرمان، نشان داده که توسعه صنایع پایین‌دستی، صرفاً یک انتخاب اقتصادی نیست، بلکه یک الزام برای پایداری صنعت فولاد است. آذربایجان شرقی نیز اگر می‌خواهد جایگاه خود را در این زنجیره تثبیت کند، باید فراتر از تولید شمش بیندیشد و به ساخت اکوسیستم کامل فولاد بیندیشد؛ از تولید تا فرآوری، بسته‌بندی، برندینگ و صادرات نهایی.
در نهایت، توسعه زنجیره پایین‌دستی فولاد نه‌تنها ارزش‌افزوده بیشتری برای استان به ارمغان می‌آورد، بلکه زمینه‌ساز تحقق سیاست‌های کلان در حوزه جهش تولید، توسعه صادرات غیرنفتی و رونق اقتصادی خواهد شد. فرصت در آذربایجان شرقی فراهم است؛ آنچه نیاز داریم، عزم مشترک برای حرکت در مسیر توسعه متوازن و هوشمند است.
