دریاچه ارومیه در تشنگی، نهال‌ها در توهم سرسبزی

یازاکو، مجتبی رزمی – دریاچه ارومیه، ای مادر فیروزه‌ای آذربایجان، در بستر نمک‌زده‌ات آهی می‌کشی که قلب این خاک را می‌لرزاند. تو که روزگاری موج‌هایت لالایی کودکان ارومیه بود و پرندگانت آسمان سلماس را نغمه‌سرایی می‌کردند، حالا به تالابی فصلی بدل گشتی، با جانی که به ۱٫۲۵ میلیارد مترمکعب آب، کفی ناچیز از ۳۰ میلیارد گذشته، بند است. و در این وانفسای تشنگی، خبر می‌رسد که ۳ میلیون نهال رایگان در آذربایجان شرقی توزیع می‌شود؛ گویی قرار است با کاشت درخت، مرهمی بر زخم تو نهند. اما این نهال‌ها، ای دریاچه، نه نوید سرسبزی، که فریادی دیگر بر تشنگی توست.
با چه دل‌خوشی، در هفته منابع طبیعی، از توزیع ۳ میلیون نهال رایگان سخن می‌گویند؟ مگر نه اینکه تو برای احیای پایدار به ۳٫۴ میلیارد مترمکعب آب نیاز داری؟ مگر نه اینکه کشاورزی، با بلعیدن ۴٫۰۱ میلیارد مترمکعب آب در آذربایجان غربی و ۲٫۹۳ میلیارد مترمکعب در آذربایجان شرقی، رگ‌های تو را خشک کرده است؟ سیب‌های مراغه، یونجه‌های نقده، و گندم‌های میاندوآب، هرچند شیرین، تو را به این روز انداخته‌اند. و حالا، با افتخار، آمار خرید و فروش نهال را به‌عنوان دستاورد می‌ستایند، گویی کاشت هر نهال، نه باری بر دوش تو، که گامی به سوی سرسبزی است. آب نیست، ای جماعت! نهال نخرید، درخت نکارید، آب نیست!
این طرح، با شعار «هر درخت یک جان برای ایران»، قلب‌ها را گرم می‌کند، اما عقل را سرد. کدام جان؟ جانی که از دریاچه ربوده می‌شود؟ هر هکتار باغ سیب، ۶۰۰۰ تا ۸۰۰۰ مترمکعب آب می‌طلبد؛ صنوبر، این نهال زراعت چوب، تشنه‌تر از آن است که در خاک کم‌آب ما دوام آورد. و چه کسی تضمین می‌کند که این ۳ میلیون نهال، پس از کاشت، آبی برای زیستن یابند؟ حجت‌الاسلام نجفی درست می‌گوید که «مراقبت از نهال‌ها پس از کاشت مهم‌تر است»، اما کجاست برنامه‌ای برای آبیاری این نهال‌ها؟ کجاست نقشه‌ای که بگوید این نهال‌ها در کجا و با چه آبی جان گیرند؟ بدون آب، این نهال‌ها نه‌تنها سرسبزی نمی‌آورند، که به تل خاکستری از امیدهای سوخته بدل می‌شوند.
سازمان جهاد کشاورزی، با افتخار، آمار نهال‌کاری را به‌عنوان رزومه‌ای درخشان پیش می‌کشد، اما این افتخار، خنجری است بر پیکر دریاچه. چرا موفقیت را در کاهش مصرف آب، در احیای تو، جست‌وجو نمی‌کنند؟ چرا به جای نهال‌های آب‌بر، به کارخانه‌های گیاهی و کشت هیدروپونیک روی نمی‌آورند که با ۳ لیتر آب، یک کیلوگرم گوجه‌فرنگی، کاهو، یا گیاه دارویی تولید می‌کند؟ اگر ۲۰ درصد از تولید کشاورزی منطقه به این روش منتقل شود، ۴۸۰ میلیون مترمکعب آب آزاد می‌شود؛ آبی که می‌تواند موج‌های تو را بیدار کند. چرا به جای صنوبر، سنجد و گیاهان شورزیست نمی‌کارند که با قطره‌ای آب، برکت می‌آورند؟
ای دریاچه، تو هویت مایی، و ما، با این نهال‌کاری بی‌برنامه، گویی به‌جای مرهم، نمک بر زخم تو می‌پاشیم. این خاک، این مردم، شایسته‌ی آینده‌ای سبزند، اما نه به قیمت مرگ تو. بیایید شعارهای فریبنده را کنار نهیم و واقعیتی را فریاد کنیم: آب نیست. نهال‌کاری، بدون برنامه‌ریزی برای آب، بدون گذار به کشاورزی مدرن، تنها توهمی از سرسبزی است. سازمان جهاد کشاورزی باید قلم موفقیت را نه در تعداد نهال‌ها، که در قطره‌های آبی بنویسد که به سوی تو روانه می‌شود.
آه ای دریاچه، ما سوگند می‌خوریم که با فناوری‌های نو، با عزمی دیگر، تو را زنده کنیم، پیش از آنکه برای همیشه در سینه‌ی این خاک خاموش شوی.
برای یاز اکو، با قلبی شکسته و امیدی سرکش