به گزارش یازاکو، مسجد جامع ارومیه یکی از برجسته‌ترین نمونه‌های معماری اسلامی در شمال غرب ایران است که تلفیقی از سبک‌های معماری سلجوقی، ایلخانی، صفوی و زندیه را در خود جای داده است.
هسته اولیه مسجد شامل شبستان گنبددار در دوره سلجوقی( قرن ششم قمری) ساخته شده است؛ ویژگی‌های معماری این بخش شامل استفاده از آجر، گنبدهای پتکانه، پوشه‌سازی‌های هندسی است.
محراب باشکوهی با گچبریهای نفیس و خطوط کوفی و رقاع به مسجد مذکور در دوره ایلخانی (قرن هفتم هجری قمری) اضافه شده است. به گفته کارشناسان میراث فرهنگی این محراب یکی از بزرگترین محراب‌های باقیمانده از دوره ایلخانیان است.
شبستان چهل ستون و حجره‌های اطراف صحن به مسجد نیز در دوره صفوی و زندیه اضافه شده است.
این بنای باشکوه که در دل بازار تاریخی ارومیه جا خوش کرده، قرن‌ها شاهد تاریخ و فرهنگ این دیار بوده است؛ و حالا در آستانه ثبت در فهرست جهانی یونسکو قرار دارد با این حال، مسیر رسیدن به این افتخار جهانی چندان هموار نیست.
برخی چالش‌های جدی، مانند نیاز به تکمیل پروژه‌های مرمتی، ساماندهی حریم اطراف مسجد، و تکمیل مستندات حقوقی، همچنان در مسیر ثبت جهانی این اثر وجود دارند.اگرچه تلاش‌هایی در سال‌های اخیر انجام شده، اما برای عبور از آخرین پیچ حساس، همت جمعی بیش از پیش احساس می‌شود.
امسال، سال سرنوشت‌ساز مسجد جامع ارومیه است. کارشناسان میراث فرهنگی هشدار داده‌اند که اگر در فرصت باقیمانده، نواقص موجود برطرف نشود، امکان از دست رفتن این موقعیت طلایی وجود دارد.
مسجد جامع ارومیه تنها یک بنای تاریخی نیست؛ نمادی از هویت، فرهنگ، و ایستادگی مردمانی است که سده‌ها در کنار آن زیسته‌اند.ثبت جهانی این مسجد، نه فقط برای ارومیه که برای تمام ایران، افتخاری ماندگار خواهد بود.
این بنا، با معماری بی‌نظیر، گچبریهای ظریف و پیشینه‌ای کهن، یکی از شاهکارهای هویت ایرانی-اسلامی است.اما امروز، درست در آستانه ورود به فهرست جهانی یونسکو، درگیر چالش‌هایی است که نیاز به همت همگانی دارد و هر لحظه تعلل، ممکن است آینده این گنجینه‌ی بی‌بدیل را به خطر بیندازد.
ثبت جهانی مسجد جامع ارومیه تنها به معنای افزودن نام یک بنا به یک فهرست بین‌المللی نیست؛ بلکه نشانی از پاسداشت هویت، فرهنگ، و پیشینه مردمانی است که قرن‌ها در سایه این مسجد زیسته‌اند.
بر این اساس، انتظار می‌رود مسئولان، کارشناسان و علاقه‌مندان به میراث فرهنگی، با همدلی و همکاری، زمینه لازم را برای ثبت جهانی این اثر ارزشمند فراهم آورند؛ تا مسجد جامع ارومیه به عنوان نمادی از تاریخ و فرهنگ ایران، در پهنه جهانی بدرخشد.
فهرست
در افق ۱۰ ساله گردشگری ارومیه فرصتی برای جهانی شدن این شهر به اندازه ثبت جهانی مسجد جامع وجود ندارد
مظفر عباس‌زاده، رئیس دانشکده معماری، شهرسازی و هنر دانشگاه ارومیه و نیز مشاور پروژه ثبت جهانی مسجد جامع ارومیه در جلسه شورای شهر ارومیه گفت: در افق ۱۰ ساله گردشگری ارومیه فرصتی برای جهانی شدن این شهر به اندازه ثبت جهانی مسجد جامع وجود ندارد و ثبت این مسجد ارومیه را در مسیر مقاصد گردشگری خارجی قرار خواهد داد.
وی با بیان اینکه امروزه به دلیل محدودیت در تعداد آثار ثبت جهانی در یونسکو، آثار تاریخی به صورت پرونده‌های چند مجموعه‌ای به ثبت می‌رسند، گفت: اگر مسجد جامع ارومیه در پرونده جهانی مساجد تاریخی ایران به ثبت نرسد دیگر این فرصت تکرار نخواهد شد.
عباس‌زاده گفت: با ثبت جهانی یک بنا، اسم آن در لیست مقاصد گردشگری جهان قرار داده شده و همین امر باعث می‌شود گردشگران به‌صورت موضعی از این مکان ها بازدید می‌کنند، برای مثال در حال حاضر به دلیل وجود قره کلیسا در شمال استان و تخت سلیمان تکاب در جنوب استان مسافران از مسیر ارومیه برای بازدید از این مقاصد عبور نمی‌کنند و تنها بازدید موضعی از این مکان‌ها دارند، اما ثبت جهانی مسجد جامع این سه ضلع گردشگری آذربایجان غربی را به یکدیگر مرتبط کرده و ارومیه نیز در مسیر مقاصد گردشگری جهانی قرار خواهد گرفت.
وی تصریح کرد: گنبدخانه مسجد جامع ارومیه قدمت ۸۰۰ سال و مسجد جامع نیز بیش از یک هزار سال داشته قدمت دارد، محراب مسجد جامع بزرگترین محراب گچ‌بری دنیا بوده و یکی از غنی‌ترین محراب‌ها بوده که برای این منظور جزو ۵ مسجد برتر کشور است.
مشاور پروژه ثبت جهانی مسجد جامع ارومیه گفت: از مسئولان شهری درخواست می‌شود تمام سعی خود را برای انتقال حوزه علمیه به کار گیرند با تامین زمین معوض و هزینه احداث به تحقق این امر کمک کنند و این دانشکده نیز به نوبه خود حاضر است وظیفه طراحی و نظارت ساخت این مدرسه را به‌صورت رایگان برعهده بگیرد.
مسجد جامع فرصتی برای جهانی شدن ارومیه
مدیرکل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی آذربایجان‌غربی گفت: ثبت جهانی مسجد جامع یک فرصت بی‌نظیر برای جهانی شدن ارومیه است.
مرتضی صفری،در سیصدو هفتادوهفتمین جلسه صحن علنی شورای اسلامی شهر ارومیه با اشاره به اینکه مسجد جامع ارومیه که سند هزار ساله هویت مسلمانی این شهر است در حال حاضر یک فرصتی تاریخی برای ثبت جهانی دارد، اظهار کرد: باید از این فرصت نهایت استفاده را کرد و مشکلات بر سر راه این اتفاق تاریخی برای شهر ارومیه را برطرف کرد، چرا که در جلسات قبلی مدیران حوزه علمیه آمادگی خود را برای تعامل مثبت اعلام کرده‌اند.
وی، مهمترین چالش در این خصوص را زمان بسیار کم برای این توافقات و اجرایی کردن آن دانست و گفت: در چند روز آینده اولین گروه از ارزیابان وزارت‌خانه به استان سفر خواهند کرد.
مدیرکل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی آذربایجان‌غربی افزود: تاکنون دو فاز مرمتی در مسجد جامع ارومیه انجام داده‌ایم که در یک فاز ساماندهی اطراف مسجد جامع ارومیه انجام شده و در فاز دوم گنبدخانه مسجد جامع از بیرون و داخل مرمت اساسی شده و در حال حاضر تزئینات مسجد در حال مرمت است و نیز پوشش چوبی الحاقی اطراف ستون‌ها برچیده شده و تمام اقدامات برای تکمیل حجرات آماده شده پایان یافته است ودر دو فاز بیش‌از ۱۷ میلیارد تومان هزینه انجام شده است.
مسجد جامع ارومیه در مسیر ثبت جهانی نیازمند همدلی و همکاری دستگاههای اجرایی است
مدیرکل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی آذربایجان‌غربی در دیدار با رسول مقابلی فرماندار ارومیه نیز از روند ثبت جهانی مسجد جامع ارومیه خبر داد و اضافه کرد: ارزیابی‌های لازم در این زمینه در حال انجام است و امیدواریم که با تکمیل این فرآیند، به‌زودی شاهد ثبت جهانی این بنای تاریخی ارزشمند باشیم که این امر، نیازمند همدلی دستگاههای اجرایی است.
فرماندار ارومیه هم در این دیدار بر تسریع در اجرای پروژه‌های گردشگری و حفظ آثار تاریخی شهرستان تأکید و آمادگی کامل فرمانداری را برای همکاری در این زمینه را اعلام کرد.
رسول مقابلی با اشاره به پتانسیل‌های فراوان طبیعی و گردشگری آذربایجان غربی و ارومیه، بر لزوم بهره‌برداری مناسب از این ظرفیت‌ها تأکید کرد.
مسجد جامع ارومیه، یکی از کهن‌ترین و ارزشمندترین آثار تاریخی ایران، امروز بیش از هر زمان دیگری نیازمند توجه و همدلی مردم و مسئولان است.
در واقع امروز بیش از همیشه به یادآوری این جمله نیاز داریم:”میراث فرهنگی، امانتی است که از گذشتگان به ما رسیده و باید آن را برای آیندگان پاس بداریم”؛ باشد که با عزم ملی، در آینده‌ای نزدیک، خبر خوش ثبت جهانی مسجد جامع ارومیه را جشن بگیریم.
