باشگاه تراکتور سازی این‌روزها فارغ از ورزش و سرگرمی به یک چهره اثر گذار در محافل اجتماعی تبدیل شده است.
قهرمانی مقتدرانه تراکتور سازی در لیگ برتر پس از دهه ها انتظار حالا با شور و شادی هواداران بی‌شمار این تیم همراه است.
جشن های خیابانی پس از هر برد و آمادگی شهروندان برای جشن قهرمانی مهمترین موضوع روز در خاستگاه این تیم است.
این را می‌شود از اطلاعیه های مغازه داران برای فروش لباس و پرچم منقش به‌نام تراکتور تا تخفیف ها به مناسبت قهرمانی فهمید.
تراکتور سازی حالا تنها یک اسم نیست یک نماد است برای جلوه گری بیش از پیش فرهنگ وتاریخ آذربایجان که باافتخار فریاد زده می شود.
اما این مجال فرصت خوبی است برای مرور تاریخچه شکل گیری فوتبال در ایران که به گواه تاریخ، تبریز و آذربایجان نقش پررنگی در آن دارد.
سری به کتاب تاریخ فوتبال تبریز و ایوب نیک نام لاله پژوهشگر تاریخ فوتبال زدیم تا با استناد به مستندات تاریخی سفری کوتاه به دنیای فوتبال تبریز و البته تیم پرافتخار تراکتور سازی بزنیم.
فوتبال در تبریز
براساس شواهد و اسناد ورزش فوتبال قبل از سایر شهرهای ایران وارد تبریز شد که می توان نزدیکی تبریز وآذربایجان به اروپا و مراودات سیاسی و تجاری و وجود کنسولگری کشورهای اروپایی از جمله روسیه ،انگلیس و فرانسه و پرتغال در تبریز و تأسیس مدارس خارجی ها را از دلایل رواج فوتبال در این شهر دانست.
سکونت اتباع خارجی سبب نفوذ فرهنگ و سرگرمی آنها در زندگی مردم تبریز شد و فوتبال به دلیل سادگی و کم هزینه بودن و تنها نیازش یعنی توپ به‌سرعت وارد جامعه تبریز شد. در سالهای اول تأسیس مدرسه مموریال یعنی سالهای ۱۲۶۱ تا ۱۲۶۵ فوتبال به همراه مدرسین مدرسه به تبریز وارد شدو پس از اجازه ثبت نام کودکان و جوانان تبریزی درسال ۱۲۶۵ در این مدرسه، فوتبال به سایر محلات هم راه یافت.هر چند ابتدا مخالفت های از طرف برخی علمای مذهبی نسبت به‌این بازی وجود داشت که بعد ها از بین رفت و این ورزش در تبریز رونق گرفت.
حاج رسول صدقیانی بانی و حامی ترویج فوتبال در ایران
حاج رسول صدقیانی اولین سرمایه‌گذار بخش خصوصی ورزش فوتبال ایران که در سال ۱۲۴۷ هجری شمسی در محله دوچی تبریز در خانواده متدین و تاجر پیشه دیده به جهان گشود.
وی نه تنها یک تاجر معتبر در بازارهای تبریز و استانبول بود بلکه از رهبران تاثیرگذار مشروطیت نیز به حساب می‌آمد که با سرمایه‌گذاری‌های کلان برای فرزندش حسین صدقیانی جهت آموزش فوتبال برای اولین بار به صورت رسمی تکنیک و فنون صحیح این ورزش را به ایران منتقل نموده است.
وی کسی بود که در سال ۱۲۷۵ وقتی برای اولین بار در مدرسه مموریال تبریز از نزدیک بازی فوتبال را دید پیش بینی کرد این ورزش کم هزینه خیلی زود به خاطر جذابیتش در تمام شهرهای ایران رونق می‌گیرد پیش بینی او درست از آب درآمد و از سال ۱۲۸۰ ورزش فوتبال در مدارس تبریز رونق گرفت.حاج رسول صدقیانی را می توان بانی اصلی ترویج و گسترش فوتبال ایران دانست که با یادگیری علم فوتبال دراروپا آن را به‌ایران منتقل کرد.
محمد تقی کبریت ساز توکلی‌پدرصنعت نوین آذربایجان و بنیانگذار باشگاه‌های ورزشی ماشین سازی و تراکتورسازی
محمد تقی کبریت ساز توکلی در سال ۱۳۱۰ در تبریز به دنیا آمد.اکثر پروژه‌های بزرگ صنعتی کشور از جمله ذوب آهن اصفهان ،مس سرچشمه، ماشین سازی، اراک تراکتورسازی، مجموعه کارخانجات ماشین سازی تبریز، بلبرینگ سازی، ایدم ،کمپرسور سازی، پیستون سازی و لیفتراک سازی و.. از یادگاری‌های این مرد پرتلاش است.
توکلی از سال ۱۳۴۵ تا۱۳۵۴ به عنوان مدیرعامل ماشین سازی و عضو هیئت مدیره تراکتورسازی فعالیت می‌کرد و در این مدت اقدام به تاسیس باشگاه ماشین سازی کرده و در تشکیل باشگاه تراکتورسازی نقش اساسی داشته است.
در دهه ۲۰ کارخانه کبریت سازی اقدام به تشکیل تیم فوتبال قدرتمندی نمود که در زمان خود از تیم‌های مطرح تبریز محسوب می‌شد لازم به ذکر است گارلو از اهالی کشور (چکسلواکی سابق )اولین فوتبالیست شاغل در باشگاه‌های ایران در کارخانه کبریت سازی توکلی مشغول به کار بوده و به عنوان دروازه‌بان در این تیم بازی می‌کرده است.
تولد تیم فوتبال تراکتور سازی
در سال ۱۳۴۸ مدیران وقت تراکتور سازی پس از تاسیس وتکمیل کارخانه تصمیم گرفتند تا با هدف ترویج ورزش و ایجاد انگیزه و رقابت با تیم ماشین سازی فعالیت برخی رشته های ورزشی از جمله فوتبال را در تراکتور سازی ایجاد کنند.
بهار سال ۱۳۴۹ به همت مدیرانی همانند غلامحسین فولادیون مدیر عامل وقت و مهندس رستگار و مهندس اردبیلی طرح تأسیس باشگاه به تصویب هیئت مدیره کارخانه رسید.حالا مرحله تشکیل تیم و جذب بازیکن بود.چون در کارخانه بازیکن مجرب کم بود تصمیم بر این شد تا برای تشویق و جذب بازیکنان بهتر اگر کسی برای تراکتور بازی می کرد می توانست در کارخانه هم استخدام شود.
اواخر سال ۱۳۴۹ تمرینات تراکتور رسما آغاز شد اما چون زمین خاکی کارخانه مناسب نبود تمرینات به مجموعه ورزشی باغشمال منتقل شد.اولین کاپیتان ومدیر رسمی تیم تراکتور سازی عباسقلی رسولی فر بود.تیم کارش را با حداقل ها حتی در حد نبودن رختکن آغاز کردو اولین مبلغ دستمزد که شرکت به هریک از بازیکنان داد ۳۰تومان در ماه بودکه به شرط حضور دائم درتمرینات پرداخت می شد.
درپایان ۱۳۴۹ استخوان بندی تیم تراکتور با حضور بازیکنان خوب شهر تشکیل شد و حالا نوبت برگزاری مسابقات محلات با ابتکار عمل تیم تراکتور سازی بود این رقابت ها درحکم آماده سازی برای بازی با تیم بزرگی همانند ماشین سازی بود که یکسال قبل از تراکتور تأسیس شده بود.
دربی در تبریز
تیر ماه ۱۳۵۰ اولین دیدار بین دو تیم بزرگ تبریز برگزار شد و تیم تراکتور با پیروزی مقابل تیم ماشین سازی نام خود را برسر زبان ها انداخت.
پس از این بازی مدیران شرکت تراکتور سازی تصمیم گرفتند با استخدام مربی درجه یک موفقیت تیم تراکتور را تضمین و تکرار کنند.
پس از آن بود که تیم تراکتور سازی با درخشش و بازی های خوب و جذاب به تیمی محبوب در بین مردم تبدیل شود.
اسماعیل هاشمی متولد ۱۳۱۶اولین مربی رسمی تیم تراکتور سازی بودکه سابقه بازی و مدیریت فنی تیم های همانند ماشین سازی را در رزومه خود داشت.
سال ۱۳۵۰ تیم تراکتور سازی در اولین حضور خود در جام باشگاه های تبریز پس از ماشین سازی نایب قهرمان شد و سال بعد بامربی گری بیوک صباغ و صمد پور به مقام قهرمانی رسید.
رویای تکرار قهرمانی از فراز تا فرود
تیم تراکتور سازی درسال ۱۳۵۲ با تکرار قهرمانی محبوبیتی دوچندان یافت.
سال ۱۳۵۳ با مربیگری محمد بیاتی و سرپرستی صمد پوصمدی اولین حضور در جام تخت جمشید را تجربه کرد هرچند در خاتمه نتیجه دلخواه را نگرفت و به دسته دوم سقوط کرد.
با تلاش دوباره به جام برگشت و توانست در سال ۱۳۵۶ رتبه پنجم را از آن خود کند. حرکت پر افت و خیر تراکتور ادامه داشت تا اینکه در سال ۱۳۶۰ با شرایط سخت قهرمان دسته دوم شد و به دسته اول صعود کرد.
سال ۱۳۶۳ تراکتور قهرمان دسته اول باشگاه های تبریز شد. این مسیر ادامه یافت تا اینکه درسال ۱۳۶۷ با پیروزی بر حریفان خود به لیگ قدس کشوری راه یافت.سال ۱۳۷۰ به جام آزادگان راه یافت و در این سال با بهره گیری از تمام امکانات کارخانه واسیلی گوجا از رومانی سرمربی تراکتور سازی شد.
آغاز بازیکن سازی در تراکتور سازی
تلاش واسیلی گوجا برای شناسایی استعداد ها و پرورش آنها باعث شد تا بسیاری از بازیکنان تراکتور سالهای بعد به مهره های کلیدی تیم ملی تبدیل شوند. افرادی همانند کریم باقری، حسین خطیبی، علی رضا نیک مهر، سیروس دین محمدی، جواد شالچی و غلام حسین دین محمدی از این زمره بودند.
سال ۱۳۷۱ تراکتور سازی در لیگ آزادگان به مقام نهم رسید.ولی در سال ۱۳۷۲ تراکتور به مدد تلاش واسیلی گوجا شاهد رشدچشم گیری در بعد تاکتیکی و تکنیکی شد و در نتیجه به عنوان تاکتیک پذیرترین تیم ایران لقب گرفت و به جایگاه سوم لیگ صعود کرد.
سال ۱۳۷۳ دیمترو ،جایگزین واسیلی گوجا شد وتراکتور به لیگ دوم سقوط کرد!
سال ۱۳۷۴ واسیلی گوجا دوباره سکان دار تراکتور سازی شد و با صعود به لیگ آزادگان به کورس رقابت ها باز گشت.
در همین سال بود که تراکتور سازی به عنوان نماینده ایران در جام میلز هند شرکت کرده و موفق به کسب قهرمانی این جام شد.
تغییر مربی تا نوسان پیروزی
تغییر مربیان و نوسان عملکرد این تیم ادامه داشت تااینکه در سال ۱۳۸۶ فراز کمالوندمربی این تیم شد و درنهایت سال ۱۳۸۷_ ۱۳۸۸ با همراهی پر شور هوادارن به لیگ برتر صعود کرد.
حضور سرخ پوشان در لیگ برتر آغاز یک رویا
آغاز حضور سرخ پوشان پرشور در ورزشگاه
تلاش تراکتور برای رقابت با تیم های رده بالا با همراهی هواداران مثال زدنی ادامه یافت و در سال ۱۳۹۱ سکان تیم یه تونی ویرا پرتغالی سپرده شد و اینجا بود که تیم پر سابقه تراکتور توانست نایب قهرمان لیگ شود و در جام باشگاه های آسیا نماینده ایران باشد.ولی روند موفقیت تراکتور با رفتن تونی در سال ۱۳۹۲ کند شد.
تراکتور دیگر آن جنگنده همیشگی نبود بازی های ضعیف صدای هواداران را درآورد تا در نهایت تماشاگران در اعتراض به بازی های ضعیف سکوها را خالی بگذارند.
اعتراض ها جواب داد وجلالی مربی وقت تیم تراکتور سازی مجبور به استعفا شد تا تونی ویرا دوباره سرمربی تراکتور شود.همراهی تونی در ادامه به قهرمانی این تیم در جام حذفی منجر شد.
حضور چشم گیر در رقابت های باشگاه های آسیا از تراکتور یک مدعی برای قهرمانی ساخت.
حمایت جدی بخش خصوصی سبب شد تا رویای قهرمانی با طی روزها و سالهای بی‌شمار از،حاشیه ها، حمایت ها تا سنگ اندازی ها بلاخره محقق شودو سال ۱۴۰۴ سال قهرمانی تراکتور باشد.
پرشورهای خستگی ناپذیر
پرشور ها لقبی است که برنامه نود به هواداران تراکتور داد.
عنوانی که به‌حق شایسته همراهی پر شور و حمایت واقعی از تیم محبوب تراکتور بوده است و سبب شد تاتیم تراکتور سازی تبریز به پرطرفدار ترین تیم آسیاو زمره پر طرفدارترین تیم های جهان و پر تماشاگر ترین تیم لیگ برتر در سال های حضور این تیم تبدیل شود.
هوادارانی که بی توجه به سختی هاوساعت ها به عشق تیمشان یک صدا فریاد زدند یاشاسین تراکتور!
تیم تراکتور سازی تبریز حالا به یک برند معتبر در ورزش تبدیل شده است. سفری دراز از دیروز تا فردا برای قهرمانی و ایفای نقشی پر رنگ در تاریخ فوتبال ایران و حافظه ورزش ایران که به شادی میلیون ها دل ختم شده است..
