به گزارش یازاکو، این مرکز نوآوری تنها مرکز در این زمینه تحت برنامه امنیت غذایی جهاد علمی کشور است که به دلیل پیشینه علمی و پژوهشی دانشگاه تبریز در زمینه اصلاح غلات به ویژه گندم، در این مجموعه تحقیقاتی و علمی مستقر شد.
مسئول این پروژه ملی و عضو هیات علمی دانشگاه تبریز با اشاره به آغاز برنامه اصلاح گندم در دانشگاه تبریز از سال ۱۳۸۱، اظهار کرد: این برنامه در سه فاز شامل ایجاد زیرساخت‌های آزمایشگاهی، جمع‌آوری ژرمپلاسم و طراحی راه آینده عملیاتی شد.
به گفته «ابوالقاسم محمدی» طرح با تکیه بر نیروی انسانی تحصیلات تکمیلی، ساخت قطب‌های علمی اصلاح نباتات مولکولی و اصلاح مولکولی غلات و جمع‌آوری رژم پلاسم‌های اصلاحی داخلی و خارجی، توده‌های بومی و خویشاوندان وحشی گندم اجرا می‌شود.
وی با بیان اینکه قطب علمی اصلاح مولکولی غلات دانشگاه تبریز یکی از معدود قطب‌های فعال کشور است که تاکنون ۲ بار به عنوان قطب برتر کشور در حوزه کشاورزی معرفی شده است، گفت: ارزیابی ژرم پلاسم‌های موجود، مکان‌یابی ژن‌های کنترل‌کننده صفات مختلف از جمله مقاومت به بیماری‌ها، تحمل به تنش‌های غیرزیستی، خصوصیات زراعی و تولید نشانگرهای عملکردی در قالب پایان‌نامه‌ها و رساله‌های تحصیلات تکمیلی و پروژه‌های تحقیقاتی انجام شد.
به گفته وی در حال حاضر شناسنامه مولکولی مرکز نوآوری گندم کشور برای بیش از ۳۰۰ ژنوتیپ (اطلاعاتی است که در ژنوم هر یک از سلول‌های جانداران زنده به صورت دی‌ان‌ای وجود دارد) تهیه شده است که امکان شناسایی هدفمند والدین و انجام تلاقی برای تولید جمعیت های اصلاحی را فراهم می‌کند.
محمدی یادآور شد: بانک ژن موجود در مرکز، مشتمل بر پنج هزار نمونه گندم، ۵۰۰ نمونه جو، ۲۰۰ نمونه ذرت و گیاهان دارویی است که در برنامه‌های اصلاحی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
وی با اشاره به اینکه برنامه انتخاب والدین، انجام تلاقی بین آن‌ها جهت تولید لاین‌های جدید با پتانسیل عملکرد بالا، مقاومت به بیماری‌ها و تحمل به تنش‌های غیرزیستی در فاز سوم اجرایی شده است، یادآور شد: اولین لاین‌های اصلاحی جدید در سال ۱۳۹۸ تولید و بعد از ارزیابی‌های اولیه حدود ۱۶ لاین جدید به مدت سه سال در کشت و صنعت و دامپروری مغان و ۲ سال در شوشتر، قزوین، مشهد، میاندوآب، شاهین‌دژ، مرند و منطقه آزاد ماکو ارزیابی شدند.
راه‌اندازی مرکز تخصصی نوآوری گندم کشور در دانشگاه تبریز
محمدی ادامه داد: اکنون ۲ رقم گندم نان با نام‌های محمدی ۲ و مهرداد ثبت و ۲ رقم گندم نان و دو رقم گندم دوروم در مرحله ثبت است.
وی گفت: در سال زراعی جاری تعداد ۲۵۰ لاین جدید گندم نان و دوروم در ایستگاه تحقیقاتی در منطقه آزاد ماکو برای تکثیر بذر و ارزیابی مقدماتی کشت شده است که از ویژگی های این لاین ها و ارقام می توان به پتانسیل عملکرد، کارآیی مصرف آب و پروتئین بالا اشاره کرد.
محمدی موفقیت‌های فناورانه مرکز نوآوری گندم را متعدد برشمرد و افزود: برای نخستین بار در کشور توانسته ایم فناوری به‌نژادی سریع را بهینه‌سازی کنیم که با این روش به جای یک نسل در سال، امکان تولید سه تا پنج نسل گندم در اتاقک‌های رشد فراهم شده است که زمان تولید لاین های خالص را از هفت تا هشت سال به حدود دو تا سه سال کاهش می‌دهد.
وی با بیان اینکه این فناوری در ابتدا توسط ناسا برای تغذیه فضانوردان طراحی شده بود، گفت: فناوری به نژادی اکنون در کشورهای پیشرفته جهان و کشورهای همسایه مثل ترکیه با سرمایه‌گذاری‌های میلیون دلاری توسعه یافته است.
محمدی بهینه سازی تکنیک دابل هاپلوئیدها برای تولید لاین‌های خالص، کاهش اسید فیتیک(عامل بازدارنده جذب ریزمغذی‌ها)، تولید گندم چندساله و برنامه جمع آوری، احیا و اصلاح گندم خراسان به عنوان یک غله باستانی ایران با تجارت جهانی را از طرح های آینده مرکز نوآوری گندم ایران اعلام کرد.
