در عصر حاضر، موضوع محیط زیست به یکی از چالش‌های اساسی در حوزه توسعه شهری تبدیل شده است. رشد بی‌رویه جمعیت، گسترش شهرنشینی، و مصرف بی‌پروای منابع طبیعی، فشار فزاینده‌ای بر اکوسیستم‌های شهری وارد کرده و ضرورت توجه به سیاست‌های زیست‌محیطی را دوچندان ساخته است. در چنین شرایطی، شهرهایی که بتوانند الگوی پایداری محیط‌زیستی باشند، نه تنها جایگاه ویژه‌ای در سطح ملی و بین‌المللی می‌یابند، بلکه می‌توانند راهگشای سایر مناطق نیز باشند.
شهر تبریز، به عنوان یکی از کلان‌شهرهای مهم ایران با سابقه تاریخی و فرهنگی غنی، در سال ۲۰۲۵ موفق شد عنوان «پایتخت محیط زیست شهرهای آسیایی» را از سوی مجمع شهرداران آسیایی (AMF) کسب کند. این انتخاب، حاصل تلاش‌های گسترده در حوزه زیرساخت‌های زیست‌محیطی، توسعه فضای سبز، مدیریت پسماند، و برنامه‌ریزی شهری مبتنی بر اصول پایداری است. در این نوشتار، به بررسی ابعاد و تأثیرات این انتخاب مهم بر جایگاه شهر تبریز، ساختار مدیریتی آن، و پیامدهای اجتماعی، اقتصادی و زیست‌محیطی آن پرداخته می‌شود.
تأثیرات انتخاب تبریز به عنوان پایتخت محیط زیست آسیا
۱- ارتقای جایگاه بین‌المللی تبریز: این عنوان تبریز را در میان شهرهای آسیایی به‌عنوان الگوی مدیریت محیط‌زیست شهری مطرح می‌کند و فرصت‌هایی را برای همکاری‌های بین‌المللی فراهم می‌سازد.
۲- تقویت سیاست‌گذاری‌های زیست‌محیطی: انتخاب تبریز موجب تقویت اقدامات مدیریت شهری در حوزه‌هایی مانند حمل‌ونقل پاک، توسعه فضای سبز، و کاهش آلودگی می‌شود.
۳- جلب مشارکت مردمی و نهادهای غیردولتی: فرهنگ‌سازی و آموزش شهروندی، فعال‌تر شدن سازمان‌های مردم‌نهاد و افزایش مسئولیت‌پذیری اجتماعی از جمله پیامدهای این انتخاب هستند.
۴- جذب سرمایه‌گذاری‌های سبز: تبریز می‌تواند بستری مناسب برای توسعه صنایع پاک، فناوری‌های نوین محیط‌زیستی و گردشگری پایدار ایجاد کند.
۵- تحول در مدیریت شهری: با اجرای شاخص‌های نوین ارزیابی زیست‌محیطی و برنامه‌ریزی پایدار، ساختار مدیریت شهری دچار تحول خواهد شد.
۶- پیامدهای اقتصادی و اجتماعی: افزایش کیفیت زندگی، توسعه اشتغال سبز و ارتقاء جایگاه شهر در سطح ملی و منطقه‌ای از دیگر نتایج این انتخاب است.
نتیجه‌گیری
انتخاب تبریز به عنوان پایتخت محیط زیست کشورهای آسیایی در سال ۲۰۲۵، فرصتی کم نظیر برای این کلان‌شهر ایجاد کرده تا ضمن ارتقاء جایگاه بین‌المللی خود، الگویی از توسعه پایدار شهری را در سطح ملی و منطقه‌ای ارائه دهد. این عنوان، تنها یک افتخار نمادین نیست، بلکه می‌تواند زمینه‌ساز تحول ساختاری در نظام مدیریت شهری، سیاست‌گذاری‌های محیط‌زیستی، و فرهنگ عمومی شهروندان باشد. تبریز با بهره‌گیری از ظرفیت‌های علمی، اجتماعی و مدیریتی، و با تمرکز بر اجرای برنامه‌های نوآورانه در حوزه محیط زیست نظیر گسترش فضاهای سبز، استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر، ارتقاء سامانه‌های مدیریت پسماند، و توسعه ناوگان حمل‌ونقل پاک، می‌تواند مسیر توسعه پایدار را با شتاب بیشتری دنبال کند. در نهایت، موفقیت تبریز در ایفای نقش خود به عنوان پایتخت محیط زیست آسیا می‌تواند الگویی ارزشمند برای سایر شهرهای ایران و منطقه در راستای تحقق اهداف زیست محیطی قرن بیست و یکم باشد.
