به گزارش یازاکو، نگار ولی‌زاده، عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان امروز، با اشاره به روند نگران‌کننده بهره‌برداری بی‌رویه از گیاهان دارویی در کشور، اظهار کرد: بیش از ۲۰ درصد از گونه‌های گیاهان دارویی ایران در معرض تهدید جدی انقراض قرار گرفته‌اند.
وی با بیان اینکه بهره‌برداری بدون نظارت از گونه‌های گیاهی، به‌ویژه در زیستگاه‌های طبیعی آسیب‌دیده از خشکسالی‌های متوالی، آسیب‌های جبران‌ناپذیری بر تنوع زیستی وارد کرده است، افزود: کاهش سطح، تراکم و پراکنش بسیاری از گونه‌های بومی، نظیر باریجه، ریواس، آنغوزه، کنگر، کمای ایرانی، زرشک وحشی، زیره کوهی، آویشن، موسیر، قارچ ترافل و دیگر گیاهان دارویی و معطر، یکی از پیامدهای این روند مخرب است.
ولی‌زاده خاطرنشان کرد: ایران با دارا بودن حدود ۸۲۰۰ گونه گیاهی، میزبان ۲۳۰۰ گونه دارویی یا معطر است که ۱۸۰ گونه از آن‌ها انحصاری یا اندمیک کشور به‌شمار می‌روند. با این حال، نبود سیاست‌های پایدار و ضعف در مدیریت منابع طبیعی، این ذخایر ارزشمند را با تهدیدی جدی مواجه ساخته است.
بر اساس آمارها، در سال ۱۴۰۳، حدود ۲ هزار تن گیاه دارویی از مراتع کشور برداشت شده که نیمی از آن، بدون فرآوری، روانه بازارهای صادراتی شده است. ولی‌زاده این وضعیت را مغایر اصول بهره‌برداری پایدار دانسته و تصریح کرد: تداوم این روند، به کاهش جمعیت‌های گیاهی، تخریب ساختار اکوسیستم‌ها و کاهش توان اکولوژیکی زیستگاه‌ها منجر خواهد شد.
این پژوهشگر منابع طبیعی با اشاره به عوامل متعددی از جمله ضعف در تدوین و اجرای قوانین حفاظتی، نبود برنامه‌های احیا، کمبود آموزش‌های تخصصی و رشد فزاینده تقاضا برای گیاهان دارویی، تأکید کرد: مقابله با این بحران نیازمند طراحی و اجرای برنامه‌های جامع مدیریت پایدار مبتنی بر اصول اکولوژیکی است.
وی راهکارهایی چون احیای جمعیت‌های طبیعی، توسعه کشت جایگزین، حفاظت درون‌زیستی و برون‌زیستی، ایجاد بانک‌های ژن و ثبت ژرم‌پلاسم را از جمله راهبردهای مؤثر در کاهش فشار بر زیستگاه‌های طبیعی عنوان کرد.
ولی‌زاده همچنین بر نقش حیاتی جوامع محلی در حفاظت از منابع طبیعی تأکید کرد و گفت: توانمندسازی جوامع از طریق آموزش، ترویج روش‌های مشارکتی بهره‌برداری و ارتقاء دانش بومی، می‌تواند به شکل چشمگیری در حفظ این سرمایه‌های طبیعی مؤثر واقع شود.
وی در پایان تصریح کرد: در شرایطی که تغییرات اقلیمی، فشارهای انسانی و ضعف نظام‌های مدیریتی، زیست‌بوم‌های کشور را تهدید می‌کند، حفاظت از منابع ژنتیکی گیاهی نه تنها وظیفه‌ای زیست‌محیطی، بلکه ضرورتی راهبردی در مسیر توسعه پایدار کشور است.