به گزارش یازاکو،ایران هم‌اکنون وارد پنجمین سال خشکسالی پیاپی خود شده و بر اساس آمار سازمان هواشناسی کشور، میزان بارندگی‌ها تا ۴۰ درصد کاهش یافته است. خشکسالی پدیده‌ای پیچیده و خطرناک است که تمامی ابعاد انسانی و طبیعی را درگیر می‌کند و پیامدهای زیست‌محیطی گسترده‌ای دارد. از خشک شدن علفزارها و تضعیف درختان جنگلی گرفته تا گسترش آفات، کاهش پوشش گیاهی و افزایش آتش‌سوزی در جنگل‌ها، همگی از تبعات این شرایط به شمار می‌آیند.
افزون بر این، ترکیب خشکسالی با افزایش دمای هوا — به‌ویژه در مناطق شمال‌غرب کشور و حاشیه دریاچه ارومیه — موجب تشدید پدیده‌هایی مانند گرد و غبار، طوفان‌های نمکی، بیابان‌زایی و کاهش کیفیت هوا در شهرها شده است؛ مسائلی که سلامت عمومی را به‌ویژه در مناطق شهری با تهدید جدی مواجه می‌کنند.
در چنین شرایطی، «بارورسازی ابرها» یا همان باران مصنوعی به‌عنوان یکی از راهکارهای علمی برای افزایش بارندگی مطرح است. این روش با پخش ذراتی مانند یدید نقره، یدید پتاسیم یا یخ خشک در جو انجام می‌شود تا فرآیند تشکیل قطرات آب یا بلورهای برف تسهیل شود. این ذرات به‌عنوان هسته‌های تراکم عمل کرده و می‌توانند باعث تقویت بارش شوند. هرچند این فناوری دهه‌هاست در جهان مورد آزمایش قرار گرفته، اما میزان موفقیت آن همچنان به شرایط جوی و منطقه‌ای بستگی دارد.
کشورهایی چون امارات متحده عربی، چین، هند و روسیه از پیشگامان اجرای طرح‌های بارورسازی ابرها هستند و تجربه‌های متعددی در این زمینه ثبت کرده‌اند.
نگاهی به تاریخچه بارورسازی ابرها
اولین گام در زمینه بارورسازی ابرها در سال ۱۹۴۶ در آزمایشگاه تحقیقاتی شرکت جنرال الکتریک آمریکا برداشته شد. در تاریخ ۱۲ ژوئیه همان سال، «وینسنت شیفر» با استفاده از بلورهای یخ خشک در دمای منفی ۷۸ درجه سانتی‌گراد، توانست در یک ابر مصنوعی فرآیند تشکیل برف را در محیط آزمایشگاهی شبیه‌سازی کند. چند ماه بعد، در ۱۳ نوامبر همان سال، «دکتر لانگمویر» (برنده جایزه نوبل) در نخستین آزمایش میدانی، با پاشیدن حدود ۱.۳۶ کیلوگرم یخ خشک بر فراز کوه گریولاک در ایالت نیویورک، موفق به ایجاد برف مصنوعی شد؛ هرچند به دلیل خشکی هوا، برف پیش از رسیدن به زمین تبخیر شد.
تجربه ایران در بارورسازی ابرها
تاریخچه بارورسازی ابرها در ایران به پیش از انقلاب اسلامی بازمی‌گردد. نخستین تلاش در سال ۱۳۴۶ با همکاری متخصصان آمریکایی صورت گرفت، اما به نتیجه مشخصی نرسید. در سال ۱۳۴۷ و در ماده ۱۹ قانون آب و نحوه ملی شدن آن، وزارت آب و برق وقت موظف شد بخشی از نیاز آبی کشور را از طریق بارورسازی ابرها تأمین کند.
از سال ۱۳۵۳ تا ۱۳۵۷، با همکاری یک شرکت کانادایی، پروژه‌هایی با استفاده از یدید نقره و پروازهای هوایی بر فراز مناطق سد کرج و جاجرود اجرا شد. پس از انقلاب نیز، از سال ۱۳۶۸ تا ۱۳۷۴، فعالیت‌ها به‌صورت زمینی در ارتفاعات شیرکوه یزد ادامه یافت. در نهایت، در سال ۱۳۷۵ مرکز ملی تحقیقات و بارورسازی ابرها تأسیس شد و از سال ۱۳۷۶ به‌صورت رسمی فعالیت خود را آغاز کرد.