به گزارش یازاکو، در راستای تحقق اهداف سند چشم‌انداز ۱۴۰۴ جمهوری اسلامی ایران، توسعه زیست بوم فناوری به عنوان یکی از اصلی‌ترین ارکان تحول اقتصادی و علمی کشور مطرح شده است. این سند بر لزوم توسعه اقتصاد دانش‌بنیان، ارتقای جایگاه علمی کشور در سطح بین‌المللی و ایجاد اشتغال پایدار مبتنی بر فناوری‌های نوین تأکید دارد.
در این پیوند، پارک‌های علم و فناوری به‌عنوان هسته‌های مرکزی زیست‌بوم نوآوری، با ارائه خدماتی مانند فضاهای کاری مشترک، مشاوره تخصصی، دسترسی به منابع مالی و شبکه‌سازی با دانشگاه‌ها و صنایع، بستری مناسب برای رشد شرکتهای دانش‌بنیان و فناور فراهم می‌کنند. این مراکز با ایجاد ارتباط مؤثر میان دانشگاه، صنعت و نهادهای دولتی، به تجاری‌سازی دستاوردهای علمی و فناوری کمک کرده و موجب رشد اقتصادی و اشتغال‌زایی می‌شوند.
در این میان استان آذربایجان شرقی در شمال غرب ایران، با مرکزیت شهر تبریز، یکی از قطب‌های صنعتی و دانشگاهی کشور به شمار می رود و ترکیب مناسب دانشگاه‌ها، بنگاه‌های صنعتی و موقعیت جغرافیایی در مرز با کشورهای منطقه، فرصت‌های خوبی برای رشد زیست‌بومِ فناوری و نوآوری فراهم کرده است.
ضمن اینکه پارک علم و فناوری و مراکز رشد کمک می کنند تا شرکتهای دانش‌بنیان و فناور از امکاناتی برای آزمایش، تولید نیمه صنعتی، همکاری با دانشگاه‌ها و بازار بهره‌مند شوند.
به گفته آزیتا بلالی اسکویی، رئیس پارک علم و فناوری آذربایجان شرقی، بیش از ۵۰۰ واحد فناور و شرکت دانش‌بنیان در پارک استان مستقر هستند ضمن اینکه حدود ۴۵ هسته و شرکت دانش‌بنیان و فناور در «دهکده فناوری و نوآوری کشاورزی، منابع طبیعی و صنایع غذایی آذربایجان شرقی» مستقر شده‌اند که در حوزه‌های طیور، گل‌های زینتی، زنبورعسل، فرآوری، نانوتکنولوژی، کشت بافت فعالیت دارند. این نشان‌دهنده متنوع شدن زیست‌بوم و ورود حوزه‌های کشاورزی به عرصه فناوری است.
تبریز به عنوان مرکز استان آذربایجان شرقی، دارای دانشگاه‌های متعدد و مراکز پژوهشی است و می‌تواند نیروی انسانی و پژوهش را به محیط فناوری و نوآوری متصل کند. این یک زیرساخت مهم برای زیست‌بوم فناوری به شمار می‌رود.
امضای تفاهم نامه همکاری چهارجانبه برای توسعه زیست بوم فناوری آذربایجان شرقی
بیستم اسفند ماه پارسال بود که با هدف تقویت تعاملات فناورانه و حمایت از شرکتهای دانش‌بنیان، تفاهم‌نامه همکاری چهارجانبه میان پارک علم و فناوری آذربایجان شرقی، پارک علم و فناوری دانشگاه تبریز، پارک علم و فناوری سلامت دانشگاه علوم پزشکی تبریز و صندوق پژوهش و فناوری غیردولتی استان به امضا رسید.
این تفاهم‌نامه بر افزایش تعداد شرکتهای دانش‌بنیان استان، بهره‌گیری حداکثری از ظرفیت‌های علمی، مشاوره‌ای و تجربی و فراهم‌سازی بسترهای لازم برای توسعه، تجاری‌سازی و انتقال دانش تأکید دارد؛ همچنین برنامه‌ریزی برای برگزاری رویدادها و نمایشگاه‌های مشترک، حمایت از شرکتهای فناور، توانمندسازی اقتصاد دانش‌بنیان و افزایش رقابت‌پذیری آنها از جمله اهداف اصلی این همکاری است.
جذب دانش فنی، ایجاد فضای مناسببرای استقرار شرکت‌ها در پارک‌های علم و فناوری، جلب مشارکت بخش خصوصی، ارائه تسهیلات مالی و سرمایه‌گذاری خطرپذیر، سازماندهی خدمات مشاوره‌ای و حضور در نمایشگاه‌های بین‌المللی از دیگر محورهای این تفاهم‌نامه محسوب می‌شود؛ همچنین همکاری‌های مشترک در زمینه تعریف پروژه‌های استانی، ملی و بین‌المللی و تأمین منابع مالی طرح‌های فناورانه، با تمرکز ویژه بر حوزه‌های زیستی، کشاورزی، صنایع غذایی، دارو و تجهیزات پزشکی، مواد پیشرفته، فناوری‌های شیمیایی، برق، الکترونیک، فوتونیک و مخابرات در دستور کار قرار دارد.
این تفاهم‌نامه زمینه‌ای برای هم‌افزایی ظرفیت‌های علمی و فناوری استان و بستری مناسب برای توسعه همکاری‌های فناورانه در سطح ملی و بین‌المللی خواهد بود.
دانشگاه تبریز، محور زیست‌بوم ملی دولت هوشمند/ سرمایه گذاری ۳۳ هزار میلیارد ریالی در زیرساخت های ارتباطی آذربایجان شرقی
وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات هفته گشته در دیدار با دانشگاهیان استان آذربایجان شرقی، دانشگاه تبریز را یکی از محورهای راهبردی زیست‌بوم ملی دولت هوشمند و حکمرانی داده‌محور کشور دانست و گفت: با توسعه زیرساخت‌های پردازشی، ایجاد بسترهای عادلانه برای پژوهشگران و صنعتگران و سرمایه‌گذاری در حوزه ارتباطات، دانشگاه تبریز نقش کلیدی در شکل‌گیری زیست‌بوم ملی دولت هوشمند خواهد داشت و می‌تواند به‌عنوان محور اصلی حکمرانی داده‌محور در کشور عمل کند.
ستار هاشمی با بیان اینکه هدف اصلی دولت در ۶ ماه گذشته توسعه زیرساخت‌های پردازشی و ایجاد بسترهای عادلانه برای فعالان علمی و صنعتی بود، افزود: در دهه ۱۳۹۰ توسعه پایدار به‌صورت متمرکز اجرا شد، اما در خدمات پراکندگی داشتیم و از دل حضور استارتاپ‌ها، بخش خصوصی و دانشگاه‌ها، اقتصاد دیجیتال کشور شکل گرفت.
هاشمی بر ایجاد زیرساخت ابری ملی تأکید کرد و افزود: این زیرساخت به پژوهشگران و صنعتگران امکان می‌دهد داده‌های خود را بدون نیاز به پلتفرم‌های خارجی ذخیره و پردازش کنند.
وی از سرمایه‌گذاری ۳۳ هزار میلیارد ریالی در زیرساخت‌های ارتباطی آذربایجان شرقی خبر داد و گفت: این پروژه اتصال دانشگاه‌ها و مراکز علمی استان به شبکه ملی ارتباطات با کیفیت بالا را تضمین می‌کند و دانشگاه تبریز در طرح‌های ملی نقش ویژه خواهد داشت.
وزیر ارتباطات با بیان اینکه کشور در آستانه ورود به زیست‌بوم دولت دیجیتال قرار دارد، گفت: با توسعه ارتباطات پرسرعت، بهره‌گیری از هوش مصنوعی و توان علمی دانشگاه تبریز، استان می‌تواند به قطب ملی حکمرانی داده و دولت هوشمند تبدیل شود.
استاندار آذربایجان شرقی نیز با تأکید بر ضرورت تحقق اقتصاد دانش‌بنیان در استان گفت: آذربایجان شرقی در مرحله گذار به حکمرانی علمی و مبتنی بر داده است و پیوند نظام دانشگاهی با بخش‌های صنعتی و اقتصادی باید به یک جریان پایدار مدیریتی تبدیل شود.
بهرام سرمست با اشاره به ظرفیت‌های قانون جهش تولید دانش‌بنیان افزود: مواد ۱۱ و ۱۳ این قانون امتیاز بزرگی برای فعالان صنعتی و شرکتهای دانش‌بنیان ایجاد می‌کند و هزینه‌های تحقیق و توسعه‌ای که با همکاری دانشگاه‌ها انجام می‌شود، از اعتبار مالیاتی واحدهای صنعتی کسر می‌شود؛ یعنی پروژه‌های دانشگاه برای صنعتگران عملاً بدون هزینه خواهد بود.
استاندار همچنین بر نقش دانشگاه‌ها در تسهیل و آموزش اجرای این قانون تأکید کرد و گفت: رؤسای دانشگاه‌ها موظفند این قانون را معرفی و اجرایی کنند تا استان در مسیر توسعه صنعتی، علمی و اقتصادی قرار گیرد.
موفقیت آذربایجان شرقی در برنامه ملی «نوآفرین صنعت‌ساز»/ تشکیل ۴۰ هسته فناور در آذربایجان شرقی
معاون دفتر پشتیبانی امور فناوری و نوآوری وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و مدیر برنامه پویش ملی توانمندسازی و توسعه منطقه‌ای «نوآفرین صنعت‌ساز» نیز مرداد ماه امسال در تبریز اعلام کرد که این برنامه ملی با رویکردی تازه در جهت شکل‌گیری هسته‌های فناور و نوآور متناسب با نیازهای منطقه‌ای و بومی از اواخر دی‌ماه در استان‌های کشور عملیاتی شده است و تاکنون پارک علم و فناوری آذربایجان شرقی توانسته در این زمینه پیشگام باشد.
مریم ملوّنی اظهار کرد: هدف اصلی این پویش، ایجاد شرکتهای دانش‌بنیان و فناور در بستری جدید است؛ بستری که نه تنها بر پایه یک ایده فردی بلکه بر اساس نیازهای واقعی هر استان، مزیت‌های منطقه‌ای و ظرفیت‌های فناورانه شکل می‌گیرد؛ این برنامه با محوریت «نوآفرین صنعت‌ساز» تلاش دارد نسل تازه‌ای از هسته‌های فناور و نوآور را پرورش دهد تا در ادامه مسیر به واحدهای فناور و در نهایت شرکتهای دانش‌بنیان تبدیل شوند.
ملوّنی با اشاره به تصویب قانون شرکتهای دانش‌بنیان و به دنبال آن قانون جهش تولید در کشور خاطرنشان کرد: در این مدت بسترهای خوبی برای توسعه شرکتهای دانش‌بنیان فراهم شد، اما در دولت چهاردهم نگاه جدیدی به این روند شکل گرفته است.
وی ادامه داد: پیش‌تر معمول بود که افراد بر اساس ایده اولیه شخصی وارد مسیر تأسیس شرکت می‌شدند و اگر طرح آنها توجیه اقتصادی و فنی داشت از حمایت پارک‌های علم و فناوری بهره‌مند می‌شدند. اما اکنون رویکرد اصلی ما این است که ایده‌ها بر پایه رفع نیازهای ملی و منطقه‌ای و در پاسخ به چالش‌های واقعی کشور تعریف شوند.
معاون دفتر پشتیبانی امور فناوری و نوآوری وزارت علوم، تحقیقات و فناوری افزود: بر همین مبنا، برنامه ملی نوآفرین صنعت‌ساز در قالب هفت طرح طراحی شده و شاخص‌ترین آنها، طرح شکل‌گیری هسته‌های فناوری و نوآور در توسعه زیست‌بوم نوآوری استان‌ها است و پارک علم و فناوری آذربایجان شرقی با اجرای موفق این برنامه توانسته الگویی برای سایر استان‌ها باشد.
وی گفت: این استان با بومی‌سازی و مدل‌سازی فرآیندها بر اساس نیازهای منطقه، نشان داد که چگونه می‌توان زیست‌بوم نوآوری را بر پایه ظرفیت‌های بومی گسترش داد.
ملوّنی با اشاره به شکل‌گیری ۴۰ هسته فناور در مرحله نخست این طرح در آذربایجان شرقی اعلام کرد: این هسته‌ها پس از گذر از مراحل توان‌افزایی به واحدهای فناور و در نهایت به موسسات فناور تبدیل خواهند شد. در صورتی که این واحدها بتوانند تأییدیه دانش‌بنیان را کسب کنند، قادر خواهند بود محصولات دانش‌بنیان متناسب با نیازهای هر استان را تولید کنند.
وی درباره زمان‌بندی این طرح گفت: بازده زمانی هر گام برنامه حداکثر چهار و نیم ماه است. در گام نخست که تحت عنوان جشنواره امید در استان‌ها برگزار شد، تمرکز بر جذب ایده‌های جوانان و فعالان محلی بود. اکنون نیز پارک علم و فناوری آذربایجان شرقی برنامه‌ریزی برای توان‌افزایی هسته‌های پذیرش‌شده را آغاز کرده تا در ۶ ماه آینده، این هسته‌ها بتوانند مراحل رشد اولیه خود را طی کنند.
عدالت اقتصادی با توسعه شرکت های فناور
مدیر برنامه پویش ملی توانمندسازی و توسعه منطقه‌ای با اشاره به موقعیت راهبردی آذربایجان شرقی در کشور گفت: این استان یکی از قطب‌های صنعتی ایران است و وجود مناطق ویژه اقتصادی در آن می‌تواند بستر مناسبی برای فعالیت‌های فناورانه فراهم کند. ما بر این باوریم که استفاده از ظرفیت‌های محیطی و منطقه‌ای نه تنها نیازهای صنعتی استان را برطرف می‌کند، بلکه می‌تواند به پیشران توسعه ملی تبدیل شود.
وی یادآور شد: ارزش واقعی فعالیت فناورانه در این است که فرد علاوه بر تأمین معیشت خود بتواند برای دیگران نیز اشتغال‌زایی کند. از این رو توسعه شرکتهای فناور و دانش‌بنیان در سطح استان‌ها، هم‌زمان با ارتقای بهره‌وری و نوآوری، نقش مستقیمی در کاهش بیکاری و توسعه عدالت اقتصادی دارد.
مدیر برنامه پویش ملی توانمندسازی و توسعه منطقه‌ای با تأکید بر اهمیت فرهنگ نوآوری گفت: اگر بخواهیم اقتصاد دانش‌بنیان در کشور نهادینه شود، باید نوآوری به یک فرهنگ تبدیل شود. یعنی هر جوان دانشگاهی یا فعال صنعتی به جای اینکه صرفاً به دنبال استخدام در یک سازمان دولتی باشد، به سمت خلق ایده و تبدیل آن به محصول و کسب‌وکار هدایت شود. این تغییر نگرش، مهمترین سرمایه‌ای است که می‌توانیم در کشور ایجاد کنیم.
وی با بیان اینکه جوانان کشور سرمایه‌های اصلی این تحول هستند و ما باید شرایطی فراهم کنیم که انگیزه، خلاقیت و جسارت جوانان در مسیر درست قرار گیرد، گفت: برگزاری جشنواره امید در استان‌ها دقیقاً با همین هدف طراحی شده تا جوانان بتوانند ایده‌های خود را مطرح کنند و در یک فرآیند هدایت‌شده به سمت تشکیل هسته‌های فناور حرکت کنند.
صنعت آذربایجان شرقی؛ نیازمند نوآوری فناورانه
ملوّنی با اشاره به پیشینه صنعتی آذربایجان شرقی یادآور شد: این استان سابقه‌ای طولانی در صنایع مختلف از جمله ماشین‌سازی، لوازم خانگی و صنایع غذایی دارد اما اکنون زمان آن رسیده که این صنایع سنتی با کمک نوآوری فناورانه ارتقا یابند. هسته‌های نوآور می‌توانند حلقه اتصال میان صنعت سنتی و فناوری‌های نو باشند و مسیر نوسازی و توسعه صنعتی استان را هموار کنند.
وی اظهار کرد: با اینکه پارک فناوری استان امکان تولید نیمه‌صنعتی برای شرکت‌ها فراهم کرده است، اما مسیر کامل از ایده تا بازار همچنان چالش دارد. به ویژه اتصال قوی‌تر به بازارهای بین‌المللی، جذب سرمایه، برندسازی و صادرات فناوری در استان نیازمند تقویت است.
معرفی و تدوین ۷ زیست بوم فناورانه بخش صنعت در آذربایجان شرقی
در همین حال رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت آذربایجان‌شرقی نیز از تدوین ۷ زیست بوم فناورانه با رویکرد صنعت در استان خبر داد و گفت: این تعداد زیست بوم با پیشگامی صنایع دانش بنیان استان و با محوریت الکترونیک، فولاد، قطعات خودرو، چرم، داروسازی و پتروپالایش که جزء مهمترین رشته صنایع استان محسوب می شوند، تدوین شده است.
صابر پرنیان افزود: شناسایی حوزه های اولویت دار توسعه فناوری با معیارهایی از قبیل استراتژیک بودن فناوری، پتانسیل بالای توسعه فناوری، امکان صادرات، جذابیت بالای اقتصادی نظیر کاهش چشمگیر ارزبری از جمله اهداف تدوین زیست بوم‌های یادشده است.
وی با بیان اینکه در مراحل نهایی ایجاد هر زیست بوم منجر به حل مسئله می‌شود، اضافه کرد: هر زیست بوم می تواند زمینه فعالیت صنایع همسو با خود را به حرکت درآورد؛ در این میان دانشگاه ها و مراکز علمی و تحقیقاتی، صندوهای مالی و بانک‌ها و انجمن‌ها و تشکل‌های تخصصی از جمله سازمان‌های همکار با زیست بوم‌ها هستند.
به گفته پرنیان، زیست بوم فناوری و نوآوری یکی از ارکان اقتصاد دانش بنیان در جوامع توسعه یافته امروزی بوده و ارتقا توان فناورانه صنایع تولیدی استان و افزایش تعداد آنها از جمله برنامه‌های این سازمان است.
هر چند تاکنون فعالیت های خوبی در زمینه زیست بوم فناوری در استان آذربایجان شرقی انجام شده، اما به نظر می رسد موانع و چالش‌هایی نیز وجود دارد که مانع از رسیدن به ظرفیت کامل شده‌اند. چرا که پیاده سازی زیست‌بوم فناوری نیازمند زیرساخت‌های گسترده (مثل آزمایشگاه‌های تخصصی، تجهیزات، شبکه سرمایه‌گذاری خطرپذیر، شتابدهنده‌ها) است.
فرهنگ کارآفرینی و شبکه‌سازی زیست‌بوم فناوری، وقتی پویا می‌شود که شبکه‌ای از شتابدهنده‌ها، منتورها، سرمایه‌گذاران، شرکتهای بزرگ و استارتاپ‌ها به هم متصل باشند و توسعه این شبکه در استان نیازمند توجه بیشتر است.
با جذب سرمایه‌گذارهای خصوصی، ایجاد صندوق‌های پژوهش و فناوری محلی، استقرار شتابدهنده‌های تخصصی در استان و توسعه محورهای فناوری منطقه‌ای که استان می‌تواند در آنها مزیت رقابتی داشته باشد (مثلاً کشاورزی فناوری‌محور، صنایع تبدیلی، فناوری‌های محیط زیستی، نانوتکنولوژی) با توجه به ویژگی‌های استان در کنار افزایش همکاری دانشگاه‌ها با صنعت و پارک فناوری استان در پروژه‌های کاربردی با بازاریابی مشخص و خروجی تجاری می توان گام های بلندتری در زمینه زیست بوم فناوری برداشت.