به گزارش یازاکو، بازار تاریخی زنجان یکی از برجسته‌ترین بناهای دوره قاجار و طولانی‌ترین بازار سرپوشیده ایران است؛ مجموعه‌ای که از راسته‌های متعدد، سراها، تیمچه‌ها، کاروانسراها و راسته‌بازارهای تخصصی تشکیل شده و در هر بخش بخشی از تاریخ اقتصادی و فرهنگی زنجان را روایت می‌کند. وجود این گستره معماری یکپارچه و کم‌نظیر، بازار زنجان را در ردیف معدود بازارهای تاریخی قرار داده که قابلیت ثبت جهانی دارند.
یکی از مهم‌ترین ظرفیت‌های بازار، تنوع فعالیت‌های سنتی است که برخلاف بسیاری از بازارهای تاریخی کشور هنوز زنده و پویا باقی مانده‌اند. حضور مسگران، چاقوسازان، ملیله‌کاران، کفاشان سنتی و دیگر صنوف دیرینه، بازار زنجان را به یکی از فعال‌ترین مراکز صنایع‌دستی ایران تبدیل کرده است؛ ظرفیتی که برای یونسکو ارزش فرهنگی و میراث ناملموس محسوب می‌شود.
از سوی دیگر، وجود سراها و تیمچه‌های تاریخی با معماری اصیل قاجاری—مانند سراهای «سعدیه»، «گلزار»، «فلحه‌لو» و «حاج داداش»—این بازار را به یک مجموعه کامل و زنده تبدیل کرده که ساختار آن نه‌تنها حفظ شده بلکه هنوز هم کارکرد اقتصادی دارد. استمرار حیات روزمره در این فضا، یکی از معیارهای مهم ثبت جهانی است.
بازار زنجان همچنین دارای شبکه پیچیده و منحصربه‌فردی از راسته‌ها است که هر بخش برای یک صنف خاص طراحی شده؛ از راسته مسگرها تا زرگرها و کفاش‌ها. چنین نظم عملکردی و طراحی شهری، از نظر تاریخ اقتصاد و شهرسازی ارزش جهانی دارد و نمونه‌های مشابه آن در کشور کم‌شمار است.
با وجود این مزیت‌ها، بازار زنجان سال‌هاست در انتظار تدوین و تکمیل پرونده‌ای است که بارها وعده داده شده اما عملی نشده است. مسئولان میراث فرهنگی در بازدیدهای مکرر، تنها خبر از «بررسی ظرفیت‌ها» و «قرار گرفتن موضوع در دستور کار» می‌دهند، اما خروجی مشخصی دیده نمی‌شود. درحالی‌که ثبت جهانی می‌تواند زمینه مرمت اصولی، جذب اعتبار، توسعه گردشگری و رونق کسب‌وکارهای سنتی را فراهم کند، روند کند و غیرشفاف پیگیری‌ها نگرانی فعالان این حوزه را افزایش داده است.
کارشناسان تاکید می‌کنند که بازار زنجان مجموعه‌ای است که هم از نظر معماری و هم از نظر هویت فرهنگی، سال‌هاست تمام معیارهای یونسکو را دارد؛ آنچه کم است اراده قاطع، مدیریت منسجم و تهیه پرونده استاندارد است. اکنون انتظار می‌رود مسئولان میراث فرهنگی از این چرخه تکراری وعده‌ها عبور کرده و بازار تاریخی زنجان را از صف طولانی حرف‌ها به مسیر اقدام عملی وارد کنند.