به گزارش یازاکو، جعفر ساعینیا_ اورمیه امروز با کمبود اتوبوس، فرسودگی زیرساختها، نابرابری فضایی، آلودگی هوا و بحران سرمایهگذاری روبهروست؛ مجموعهای از چالشها که از نگاه اقتصاد شهری، نشانههای آشکار توقف توسعه و کاهش بهرهوری در این کلانشهر شمالغرب کشور است.
۱. حملونقل؛ حلقهای که سالهاست پاره شده است
نتایج مطالعات رسمی که شهرداری اورمیه منتشر کرده است، نشان میدهد این شهر با کمبود حدود ۲۵۰ دستگاه اتوبوس مواجه است؛ رقمی که بهوضوح نشان میدهد ارومیه از استانداردهای کلانشهری فاصله دارد. بخش قابل توجهی از اتوبوسهای موجود نیز فرسوده و نیازمند خروج از چرخه خدمات هستند.
در ادبیات اقتصاد شهری، حملونقل عمومی محرک اصلی بهرهوری، دسترسی شهری و کاهش هزینه سفرهای درونشهری است. کمبود مزمن ناوگان، مستقیماً باعث افزایش ترافیک، اتلاف زمان، کاهش کارایی و افت کیفیت زندگی میشود. این شرایط امروز در ارومیه کاملاً قابل مشاهده است.
۲. آلودگی هوا؛ هزینه پنهان توسعهنیافتگی
گزارشهای رسمی محیطزیست در سالهای ۱۴۰۳ و ۱۴۰۴ بارها هشدار دادهاند که اورمیه در فصلهای سرد با افزایش آلودگی هوا و ثبت روزهای ناسالم مواجه بوده است. علتها روشناند:
فرسودگی ناوگان حملونقل، رشد خودروهای شخصی، ضعف مدیریت سوخت و نبود سیاستهای کنترل انتشار و از همه مهمتر ذرات نمک حاصل از خشکی دریاچه اورمیه.
از دید اقتصاد شهری، آلودگی هوا فقط یک مشکل محیطزیستی نیست؛ بلکه کاهش بهرهوری نیروی کار، افزایش هزینههای سلامت و کاهش جذابیت سرمایهگذاری را به همراه دارد.
شهری که هوا ندارد، سرمایهگذار هم ندارد.
۳. پروژههای نیمهتمام؛ فریز سرمایه و توقف رشد
طبق اظهارات رسمی اعضای شورای شهر و گزارشهای سال ۱۴۰۳–۱۴۰۴، اورمیه دهها پروژه عمرانی نیمهتمام دارد که بسیاری از آنها به دلیل کمبود منابع مالی یا تغییر مدیریتها سالهاست در حالت تعلیق ماندهاند.
از نگاه اقتصاد شهری، پروژه نیمهتمام یعنی:
قفل شدن سرمایه
کاهش بازدهی سرمایهگذاری عمومی
کاهش سرعت گردش اقتصادی
افزایش هزینه فرصت برای شهر
این وضع نشان میدهد مدل مالی و سرمایهگذاری شهرداری اورمیه نیازمند بازنگری جدی است.
۴. نابرابری فضایی؛ جنوب و شمال در دو مسیر متفاوت
تحلیل توزیع سرمایهگذاری، ساختوساز و خدمات شهری در سالهای اخیر نشان میدهد مناطق جنوب و جنوبغرب اورمیه همچنان دچار کمبود خدمات عمومی، حملونقل، فضای سبز و زیرساختهای شهری هستند؛ در حالی که بخشهایی از شمال شهر توسعهیافتهتر است.
در اقتصاد شهری، این پدیده بهعنوان شکاف فضایی شناخته میشود؛ شکافی که پیامدهای زیر را دارد:
افزایش هزینه رفتوآمد برای اقشار کمدرآمد
افت ارزش دارایی ساکنان مناطق کمبرخوردار
کاهش انسجام اجتماعی و اقتصادی
افت بهرهوری کل شهر
شهر زمانی رشد میکند که همه بخشهایش رشد کنند.
۵. بحران سرمایهگذاری؛ خروج سرمایه از شهر
مصاحبههای رسمی مدیران شهری و گزارشهای شورای شهر در سالهای گذشته بارها بر این نکته تأکید داشتند که سرمایهگذاری بخش خصوصی در اورمیه کاهش یافته و شهرداری در تأمین منابع پایدار با مشکل مواجه است. این موضوع از دید اقتصاد شهری هشدار بزرگی است.
وقتی:
هزینههای صدور پروانه بالا
فرایندها پیچیده
بازده سرمایهگذاری نامطمئن
ناامنی مقرراتی محسوس
باشد، سرمایه به سمت تبریز، تهران و شهرهای امنتر حرکت میکند.
نتیجه؟ رکود ساختوساز، کاهش اشتغال و کوچک شدن اقتصاد شهری.
۶. تراکم ضعیف و توسعه افقی؛ افزایش هزینه بدون افزایش بهرهوری
گسترش افقی اورمیه در سالهای اخیر، بدون برنامه کارآمد برای حملونقل و زیرساخت، باعث شده هزینه مدیریت شهر افزایش یابد ولی بهرهوری فضایی رشد نکند. توسعه افقی بدون ایجاد شبکه حملونقل مؤثر، به معنای شهر گران و مردم فقیر است.
۷. مدیریت شهری و چالشهای حکمرانی
ضعف در هماهنگی میان شهرداری، شورای شهر، محیطزیست، راه و شهرسازی و سرمایهگذاران خصوصی، باعث شده ارومیه با عدمانسجام سیاستی روبهرو شود؛ مهمترین دشمن توسعه پایدار.
اورمیه نیازمند بازطراحی اقتصادی است
از دیدگاه اقتصاد شهری، مشکلات اورمیه نه مقطعیاند و نه تصادفی؛ بلکه نتیجه سالها ناهماهنگی، کمبود منابع، ضعف در جذب سرمایه و نبود نگاه اقتصادی یکپارچه به شهر هستند. این وضعیت نیازمند بازنگری اساسی در مدیریت شهری بر اساس استانداردهای علمی است.