به گزارش یازاکو، این بارش باران روزهای اخیر، همانند بسیاری از روزهای مشابه در سالهای اخیر، بار دیگر بخشی از تبریز را به حالتی نیمهفلج فرو برد. خیابانهای اصلی شهر ـ از ولیعصر و آزادی تا عباسی و نصفراه ـ در عرض کمتر از چند دقیقه مملو از خودروهایی شدند که به کندی در صفهای طولانی حرکت میکردند. این پرسش برای شهروندان تبریزی تکراری است: چرا با یک بارش معمولی، شریانهای حیاتی شهر از کار میافتد؟
پاسخ را باید در مدیریت توسعه شهری، ساختار شبکه معابر، و ضعف حکمرانی حملونقل جستوجو کرد؛ نه در “شدت بارندگی”. باران تنها نقش «آشکارکننده» دارد، نه «عامل اصلی».
توسعه نامتوازن و خیابانهایی که ظرفیت شهر امروز را ندارند
تبریز در دو دهه گذشته رشد جمعیت، گسترش افقی و افزایش تعداد خودروها را تجربه کرده، اما شبکه معابر آن همچنان مبتنی بر الگوی دهههای قبل است. خیابانها ظرفیت عبور و مرور امروز را ندارند و نبود معابر مکمل، گلوگاههای ترافیکی را شدیدتر میکند. استمرار این الگو باعث شده که هر شوک کوچک ـ از بارندگی تا واژگونی یک خودرو ـ کل شهر را قفل کند.
زیرساختهای ناکافی برای مدیریت روانابها
در بسیاری از نقاط شهر، آبگرفتگی جزئی کافی است تا سرعت حرکت خودروها نصف شود. مشکل تنها به نبود کانالهای مناسب ختم نمیشود؛ سیستم نگهداشت شبکه جمعآوری آبهای سطحی و لایروبی دورهای آن ناکارآمد است.
آبهایی که در گوشه معابر جمع میشوند، کاملاً قابل پیشبینی و قابل مدیریت هستند؛ اما تبدیل به یک «عامل تشدیدکننده ترافیک» شدهاند.
فقدان حملونقل عمومی کارآمد و جذاب
وقتی باران میبارد، بسیاری از مردم ترجیح میدهند از تاکسی و خودرو شخصی استفاده کنند؛ چون اتوبوسها کمتعداد، زمانبندیها نامنظم، و مترو محدود به چند خط ناقص است.
در غیاب حملونقل عمومی قابل اعتماد، هر بارندگی مساوی است با ورود هزاران خودرو بیشتر به خیابانها.
نبود مدیریت هوشمند ترافیک
در بسیاری از شهرهای توسعهیافته، بارندگی بهمعنای فعال شدن طرحهای هوشمند کنترل چراغها، مدیریت جریان خودروها و هماهنگی میان پلیس، شهرداری و مرکز کنترل ترافیک است. اما در تبریز هنوز ابزارهای هوشمند مدیریت تقاضا و هدایت ترافیک یا موجود نیستند یا کارایی لازم را ندارند.
در چنین شرایطی، مسیرهای جایگزین یا بهموقع معرفی نمیشوند یا ظرفیت کافی ندارند.
چه باید کرد؟ راهکارهای توسعه شهری چیست؟
۱. نوسازی و بازآرایی شبکه معابر:
مسیرهای اصلی شهر نیازمند افزایش ظرفیت، اصلاح گرهها و ایجاد معابر مکمل هستند. توسعه شهری بدون بهروزرسانی شبکه حملونقل، تنها تولیدکننده بحرانهای مکرر است.
۲. ارتقای سیستم جمعآوری آبهای سطحی:
ایجاد کانالهای جدید، بهسازی شبکه قدیمی، لایروبی منظم و نظارت مستمر بر آبراهههای شهری از مهمترین گامهاست. آبگرفتگیهای کوچک نباید دلیل ایجاد بحرانهای بزرگ شوند.
۳. سرمایهگذاری بزرگ در حملونقل عمومی:
توسعه خطوط جدید مترو، نوسازی ناوگان اتوبوسرانی، تنظیم زمانبندیها و افزایش جذابیت حملونقل عمومی میتواند سهم خودروهای شخصی را کاهش دهد. این مهمترین راهکار پایدار برای کاهش ترافیک تبریز است.
۴. استفاده از فناوریهای هوشمند مدیریت ترافیک:
نصب سنسورهای هوشمند، مدیریت لحظهای چراغهای راهنمایی، اعلام مسیرهای جایگزین از طریق سامانههای دیجیتال و ایجاد هماهنگی بین پلیس و شهرداری در شرایط اضطراری، از الزامات عصر جدید مدیریت شهری است.
۵. یکپارچهسازی مدیریت شهری و کاهش تصمیمگیری جزیرهای:
تا زمانی که شهرداری، پلیس، شورای شهر و دستگاههای خدماتی در سیستم مجزا عمل کنند، مدیریت بحرانهای کوچک نیز دشوار خواهد بود. تبریز نیازمند حکمرانی یکپارچه شهری است.
این وضعیت هشدار میدهد که توسعه شهری تبریز باید از نگاه پروژهمحور به سمت مدیریت مبتنی بر داده، حملونقل عمومی قدرتمند و بازنگری اساسی در شبکه معابر حرکت کند.
تا زمانی که شهر چنین تحولاتی را تجربه نکند، هر باران پاییزی کافی است تا بار دیگر تبریز قفل شود.