این روزها ترجمه مقاله‌ای از نشریه اینترنتی معتبر اویل پرایس درباره کشف میدان گازی جدید در دریای خزر مورد توجه رسانه‌های داخلی قرار گرفته که البته اشتباه در ترجمه آن، موجب اصلاح خبر توسط شرکت نفت خزر شد. چراکه بنا به اعلام مدیر برنامه ریزی شرکت نفت خزر، میدان گازی جدیدی کشف نشده و صرفا ساختاری به نام چالوس یافت شده که احجام اعلامی در خبر هم تخمین اولیه پیش از اکتشاف است و اصلا پس از کشف نفت در میدان سردار جنگل در سال ۱۳۹۱ و حفاری دوباره و تثبیت آن در سال ۱۳۹۳ تاکنون، هیچ‌گونه عملیات حفاری در ساختارهای شناسایی‌شده در دریای خزر توسط ایران انجام نشده است. البته قطعا دریای خزر و از جمله همین ساختار چالوس، منابع عظیمی از نفت و گاز دارد که باید برای بهره برداری از آن برنامه ریزی کرد.
این موضوع در هفته گذشته، با انتشار خبر دیگری درباره قرارداد بیست ساله ایران و روسیه همراه شد که همگان را به یاد حواشی قرارداد بیست و پنج ساله ایران و چین انداخت. قراردادی که یکی از مفاد آن، کنترل روسیه بر صادرات گاز ایران است! البته متن این قرارداد هیچ جا منتشر نشده و هیچ مقام مسئولی هم جزییات منتشر شده از آن را تایید نکرده است. اگر چنین قراردادی وجود داشته باشد و یکی از مفاد آن هم کنترل روسیه بر صادرات گاز ایران باشد – ولو با هر ادبیاتی در قرارداد آمده باشد – تاسف آور و خدشه بر حق حاکمیت ملی ماست و در این موضوع تردیدی نیست. اما بیایید از زاویه دیگری به موضوع کنترل روسیه بر صادرات گاز ایران نگاه کنیم.
فرض کنیم خبر کنترل روسیه بر صادرات گاز ایران درست باشد. آیا مهمترین مانع صادرات گاز ایران به اروپا، روسیه است؟! قطعا پاسخ منفی است. تولید گاز ما همواره، اندکی بیش از مصرف داخلی است و با اینکه دومین ذخایر غنی گاز جهان را داریم، هیچگاه در بین صادرکنندگان عمده گاز جهان جایگاهی نداشته‌ایم. عراق و ترکیه، تنها خریداران عمده گاز ایران هستند اما میزان صادرات گاز ما به این کشورها، هیچ سنخیتی با ذخایر غنی ما ندارد. تحریم، از یک سو موجب شده هیچگاه نتوان برنامه ریزی درازمدتی برای انعقاد قراردادهای بین المللی گاز انجام داد و از سوی دیگر موجب تاخیر در توسعه میادین گازی به دلیل کمبود منابع مالی و فناوری می شود.
تحریم اگرچه در مسر توسعه صنعت نفت ایران موانع متعددی ایجاد کرده اما در مورد برداشت ایران از منابع غنی نفت و گاز دریای خزر، تاثیرات جدی بیشتری داشته است چراکه عمق زیاد دریای خزر و نیاز به فناوری‌هایی برای تولید در آبهای عمیق که در اختیار کشور ما نیست، به موازات سرمایه‌گذاری سنگین برای برداشت از این منابع، عملا امکان تولید از خزر را از ما در دوران تحریم سلب کرده و با وجود برداشته شدن گامهایی در جهت همکاری با کشورهای همسایه خزر در سالهای اخیر برای برداشت از این منابع، عملا بهره‌برداری از میادین موجود در دریای خزر در بن‌بست گرفتار شده است.
به این موضوع، باید به مصرف بالای گاز در داخل کشور را نیز اضافه کرد چراکه بهینه‌سازی مصرف سوخت در کشور ما همواره در حد شعار بوده و کمتر شاهد برداشته شدن گامهای عملیاتی کلان با پشتوانه ملی و حاکمیتی در این زمینه بوده‌ایم و هر بار هم که سخن از افزایش مصرف گاز به میان آمده، انگشت اتهام به سمت مردم نشانه رفته است.
خلاصه اینکه قبل از آنکه روسیه بخواهد تصمیمی برای ممانعت از صادرات گاز ایران به اروپا بگیرد یا گامهای عملی برای جلوگیری از حضور موثر ایران در بازارهای جهانی گاز بردارد، خودمان به خاطر تداوم تحریم و همچنین عدم بهینه‌سازی مصرف در کشور، راههای حضور موثر در بازارهای جهانی را بسته‌ایم. پس به جای دادن نشانی اشتباه روسیه، رفع تحریم را جدی‌تر بگیریم.
