یازاکو؛ افخم ابراهیمی – عزیز جوانپور رئیس دانشگاه آزاد اسلامی تبریز در وبینار بررسی اثرات زیست محیطی بهره برداری از معادن مس استان تاکید کرد: مسئله حفاظت از محیط زیست و منابع طبیعی به عنوان امانت آیندگان یک مسئله مهم و حیاتی است و نمی‌توان صرفا با اتکا به عواید مالی و بحث اشتغال اثرات نامطلوب زیست محیطی آن را نادیده گرفت.
وی تاکید کرد: توجه به مسئله محیط زیست و حفاظت از آن باید در اندیشه تمام دستگاه‌های اجرایی استان عملیاتی شود و در طراحی و اجرایی برنامه ها مورد توجه قرار گیرد تا بتواند بخشی از مشکلات منطقه را رفع کند.
لزوم بازنگری در بهره برداری از معادن به عنوان اموال عمومی
احمد بایبوردی رئیس مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی منابع طبیعی استان نیز در این وبینار با اشاره به اصل ۴۵ قانون اساسی گفت: بر اساس این اصل معادن جنگل ها و مراتع، جزو انفال و متعلق به بیت المال و عموم مردم است و بر اساس ماده ۲۶ قانون معادن عرصه عملیات معدنی به صورت اموال عمومی در اختیار وزارت صمت قرار می گیرد، لذا در برداشت از معادن حقوق نسل های آینده باید مورد توجه قرار گیرد و فعالیت های معدنی و معدن کاوی کمترین تخریب را در پی داشته باشد.
وی با ابراز تاسف از شرایط موجود در معادن استان گفت آنچه در عمل می بینیم معدن کاوان پس از اخذ مجوزها کمترین توجه و جدیت را در حفظ منابع طبیعی دارند.
وی صدمات کلی معادن را شامل کاهش سطح جنگل ها، فرسایش خاک، آلودگی آب، آلودگی هوا دانست و افزود: متاسفانه به شکل مستمر شاهد این آلودگی‌ها در معادن مختلف استان هستیم، عملیات معدن کاوی مس، ضایعات بسیاری تولید می کند که ذوب آن حدود ۱۱ صدم میلی‌گرم گوگرد را به ازای هر میلی گرم مس در هوا متصاعد می کند و می تواند مشکلات جدی زیست محیطی را به همراه داشته باشد.
احمد بایبوردی در ادامه با تاکید بر صدمات زیست محیطی گسترده معادن استان افزود: در معادن روباز بیشترین مشکل آلودگی های اسیدی و تاثیر آن بر اتمسفر است که بارش های اسیدی را در پی دارد آلودگی آب ناشی از گازهای تولید شده در خاک نفوذ کرده و باعث آلودگی آب های زیرزمینی نیز می شود.
آلودگی های آب، خاک و هوا به فلزات سنگین، ارمغان معدن کاوی مس در آذربایجان
وی ادامه داد: آنالیزهای صورت گرفته در معادن مس استان نشانگر آنست که معدن‌کاوان ما بیشتر به دنبال مجوز بهره برداری هستند و مطالعات کافی زیست‌محیطی معمولاً در زمینه مدیریت باطله ها و زه آب ها صورت نمی گیرد.
رئیس مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان تصریح کرد: نگرانی اصلی در استخراج مس از بابت انتشار گاز so2 و فلزات تبخیر شونده کمیاب نزدیک آرسنیک و جیوه است که از کارخانه‌های تولید مس خارج می‌شوند و اسیدی شدن و آلودگی خاک و آب را بدنبال دارد آن هم وقتی صحبت از کشاورزی پایدار و حفاظت از تنوع زیستی وجود دارد.
۲۳۰ هزار اصله درخت، قربانی بهره برداری از یک معدن
وی گفت: وقتی عملیات معدن کاوی در یک پروژه استان با امحا و قطع ۲۳۰ هزار اصله درخت همراه است ضروری است تا درآمد حاصل از این معدن به جای احداث اتوبان و جاده در مرحله اول به فکر جبران این خسارت و ۲۳۰ هزار اصله درخت قطع شده باشد.
احمد بابیوردی مسئله جا به جایی خاک در عملیات معادن استان را یک معضل بزرگ دیگر ناشی از فعالیت های معدنی دانست و افزود: در بحث باطله برداری معادن در استان ما نزدیک ۷۰۰ الی ۸۰۰ میلیون تن خاک جابه جا می شود و باطله ها در دره های مجاور در وسعتی حدود ۳۰۰ هکتار انباشته می شوند و پوشش گیاهی دره در زیر باطله ها مدفون شده و به مرور زمان نابود می شوند و تاسف برانگیز تر آن است که سال به سال بر حجم این تخریب افزوده می‌شود.
وی افزود: سالیانه حدود ۳۷۰ هزار تن خاک در اثر فرسایش بالا وارد اتمسفر می‌شود و حدود ۱۷ هزار تن خاک به ازای هر کیلومتر مربع در اثر فرسایش آبی از بین می‌رود و وارد رودخانه می‌شود، بنابراین با در نظر گرفتن مساحت باطله برداری و انباشتن مواد باطله، سالیانه حدود ۹۰ هزار تن خاک در اثر فرسایش آبی از اطراف معادن مس استان وارد رودخانه ها می شود قطعاً این اتفاق به معنای به خطر افتادن زندگی انسانها ،حیوانات و حتی گونه‌های گیاهی منطقه است.
وی افزود: طبق براورد ما تنها باطله های یک معدن در استان با ۷۸۰ میلیون تن حجم قابلیت تولید چیزی در حدود ۶۳ میلیون تن اسید سولفوریک را دارد و به طور حتم این میزان با واردشدن به جریان ابهای سطحی دیر یا زود سفره های زیر زمینی و چشمه ها را در مسیر آلوده می کند.
انقراض گونه های گیاهی و جانوری؛ روی دیگر فعالیت معادن در ارسباران و ورزقان
وی با بیان اینکه ۷۸۵ گونه گیاهی ثبت شده در منطقه ورزقان و قره داغ وجود دارد، گفت: از این تعداد ۵۵ گونه بومی و برای نخستین بار در ایران گزارش شده که متاسفانه به علت عدم مراقبت‌های لازم تعدادی از این گونه ها در معرض خطر و انقراض قرار دارد. گونه های جانوری منطقه معادن مس به علت حرکت ماشین آلات و عملیات های انفجار معادن از زیستگاه خود دور شده اند.
وی در ادامه با بیان اینکه ۹۸ درصد مواد استخراجی در معادن به شکل باطل دور ریخته می‌شود، گفت: این معادن در یک منطقه جنگلی و کشاورزی قرار گرفتند و متاسفانه شاهد مشکلات متعدد زیست‌محیطی در این منطقه در نتیجه عملیات معدن کاوی هستیم.
لزوم بازنگری در صدور مجوزها و فعالیت های معدنی در استان
وی پیشنهاد کرد برای بهره‌برداری از معادن و ظرفیت های استان عجله نشود و با توجه به تحقیقات کامل در فاز مطالعات، تمام فاکتورهای ریسک را در نظر بگیریم.
وی افزود: لازم است تا با این نگرش که معادن و منابع طبیعی ارثی پدران ما نیست بلکه امانتی در دست ما هستند و می بایست به شکل درست، منطقی و هوشمند به نسل آینده تحویل داده شود بدنبال بازنگری جدی در نگاهمان به منابع طبیعی و برداشت از آنها باشیم.
