به گزارش پایگاه خبری یاز اکو به نقل از ایلنا، علی ناظمی، درباره اینکه موضوع کم آبی تا چه حد مربوط به تغییر اقلیم و تا چه حد به مدیریت ناصحیح کشورهای دچار تنش بخصوص در منطقه خاورمیانه مرتبط است؟ اظهار داشت: موضوع کم‌آبی در خاورمیانه سه دلیل دارد؛ یکی به لحاظ جغرافیایی است که به طور طبیعی اکثر مساحت خاورمیانه و شمال افریقا در مدار خشک و نیمه خشک قرار دارند، به همین دلیل به طور طبیعی بارش کم و دوره دمایی زیادی دارند، موضوع دیگر تغییرات اقلیمی در حال وقوع است که مدتی بعد نمود واقعی آن مشخص خواهد شد.
اگرچه خشکسالیِ خاورمیانه زیاد ناشی از تغییرات اقلیمی نیست اما مسائل تغییرات اقلیمی را باید در نظر داشت بخصوص اینکه در آینده بعنوان مسئله بغرنجی در خاورمیانه و شمال افریقا خواهد بود، مسئله سوم مدیریت نابجا است که بیش از هر عاملی در مسئله بحران آب ایران دخیل است.
وی افزود: اگر بخواهیم خشکسالی را در قرن بیست و یکم معنا کنیم مولفه انسانی را حتما باید در نظر بگیریم، یعنی اگر فعالیت انسانی را از حوضه آبریز کنار بگذاریم به احتمال قریب به یقین منطفه تحت بررسی دچار خشکسالی نخواهد شد، خشکسالی در بسیاری موارد به خاطر استفاده انسانی از آب است که از آن به عنوان سرمایه برای کسب درآمد و انجام فعالیت‌های اجتماعی و اقتصادی استفاده می‌شود. در نتیجه اگر فعالیت‌های اقتصادی و اجتماعی را در کنار مطالعه خشکسالی در نظر نگیریم درک دقیقی از خشکسالی نخواهیم داشت.
فهرست
هدررفت آب در شرایط خشکسالی چه توجیهی دارد؟
دانشیار دانشگاه کنکوردیای کانادا با بیان اینکه باید روی کنترل و ساماندهی مصارف تمرکز کنیم، تصریح کرد: سیستم بازدهی انتقال آب را که متاسفانه در کشور ما وضعیت مناسبی ندارند، باید ارتقا دهیم، اکنون در شهر تهران صحبت از ۴۰-۵۰ درصد هدررفت آب است و این ارقام در قرن بیست و یکم برای کشوری که پیشینه تاریخی و فرهنگی داشته و مدعی توسعه تکنولوژی حوزه آب است، جای شگفتی دارد. از طرف دیگر برای توسعه حوزه کشاورزی و صنعتی؛ منابع آب را هم با حفر چاه‌های عمیق، سدسازی روی رودها، احداث آب‌شیرین‌کن‌ها و یا انتقال آب بین حوضه‌ای توسعه دادیم و اکنون در کشور ما نه تنها مسئله حل نشده بلکه به خاطر توسعه منابع، مصارف را هم توسعه دادیم و امروز که در شرایط تغییر اقلیم و در دوره خشکسالی قرار گرفته‌ایم، با این وضعیت آشفته مواجهیم.
اعتماد مردم مهم‌ترین راهکار برای عبور از بحران آب
وی گفت: پس مسئله مهم برای عبور از شرایط کنونی آب ساماندهی مصرف است که این مهم حاصل نمی‌شود مگر با دولت- ملت. به این معنا که دولت می‌تواند در حوزه آب سرمایه‌گذاری و نظارت کند اما اجراکننده سیاست‌ها نباشد، مصرف‌کنندگان باید به سیاست‌گذاری‌ها اعتماد کنند و آنها را بکار ببندند، بعبارت دیگر برای ساماندهی مصرف؛ به اعتماد بین سیاستگذاران و مصرف‌کنندگان آبی نیاز است، مردم باید احساس کنند اگر گفته می‌شود مصرف را کم کنند این شرایط برای همه اعمال می‌شود، درواقع ساماندهی مصرف همان اعتمادسازی و بکارگیری مردم و مصرف‌کنندگان آب در تصمیم گیری‌ها و همچنین مسئله رعایت عدالت در تقسیم ضررهای خشکسالی است که کشورهای موفق در عبور از خشکسالی بکار بسته‌اند.
نمکی شدن خاک؛ خطرناک‌تر از بحران آب
ناظمی در ادامه با اشاره به اوضاع آب‌های زیرزمینی بیان داشت: متاسفانه آب‌های زیرزمینی کشور هم دچار تنش شدید هستند و از بحران آبی گذر کرده و به یک بحران عمیق محیط‌زیستی تبدیل شده است، زیرا دیگر مسئله کمبود آب نیست موضوع بر سر نشست زمین، نمکی شدن خاک و از بین رفتن زیست‌بوم است، این مسائل نشان می‌دهد استفاده از آب‌های زیرزمینی نمی‌تواند یک راه‌حل پایدار برای حل مسئله کم‌آبی کشور باشد و لاجرم مسئولین در می‌یابند که باید در مسیر ساماندهی مصرف حرکت کنند.
اضافه کردن منابع جدید آب راه حل نیست
وی با تاکید بر اینکه استفاده از آب‌های زیرزمینی، شیرین کردن آب دریا و یا هر گونه اضافه کردن منابع جدید راه حل پایدار برای عبور از بحران آب نیست، ابراز امیدواری کرد که هرچه سریعتر از دانش ساماندهی مصرف بهره ببریم و به سمت ساماندهی مصرف و گفتمان اعتمادسازی بین مصرف‌کنندگان آب رفته و حداقل تطبیق‌پذیری بیشتری با شرایط موجود داشته باشیم.
آیا بر سر آب جنگ می‌شود؟
این متخصص امنیت آب و تغییر اقلیم درباره وقوع جنگ آب گفت: در حال حاضر شرایط به گونه‌ای نیست که به جنگ آب این فکر کنیم اما آتش زیر خاکستری هم وجود دارد، بنابراین دور از انتظار نیست که در دهه‌های پیش‌رو به خاطر اضافه شدن جمعیت و تسری بیشتر اثرات تغییرات اقلیم به منابع و محیط زیست، بخصوص در خاورمیانه و کشورهایی که نزدیک خط استوا در نیمکره شمالی و جنوبی قرار گرفته‌اند، انتظار تنش داریم. بخصوص مناطقی مثل خاورمیانه و شمال افریقا که به طور ژئوپلیتیکی دچار تنش هستند، متاسفانه مدیریت ناکارمد محیط زیستی را در کل در خاورمیانه شاهدیم که اگر با تغییرات اقلیمی، افزایش جمعیت و مصارف آب و تنش‌های آینده ژئوپلیتیکی هم همراه شود اگر نه جنگ تمام‌عیار، درگیری منطقه‌ای دور از ذهن نیست.
وی با بیان اینکه کلا با اضافه کردن منابع به جای کم کردن مصرف مخالفم، خاطرنشان کرد: اثرات پراگماتیک سیاست‌گذاری‌های اضافه کردن منابع را در کشور دیده‌ایم، ما تغییرات شگرف زمینی و محیط زیستی در کشور بوجود آوردیم زیرا منابع آبی جدید ایجاد کردیم و به این ترتیب نه تنها مسئله بحران آب را حل نکردیم بلکه ابعاد نادرستی به مسئله دادیم، در حالی که اگر به جای این هزینه‌های سرشار با هزینه‌های به مراتب پایین‌تر الگوی مصرف را جهت اعتمادسازی و فرهنگ‌سازی در مردم ساماندهی می‌کردیم، قطعا چنین مشکلاتی را نداشتیم.
خشکسالی در ایران ماهیتی انسان‌ساخت دارد
ناظمی تاکید کرد: خشکسالی در ایران ماهیتی انسان‌ساخت دارد و ما باید با حقیقت ماجرا کنار بیاییم و بدانیم خشکسالی انسان‌ساخت با اضافه کردن منابع، دست‌اندازی در طبیعت و انسانی‌تر کردن مسئله حل نخواهد شد.
انتقال بین حوضه‌ای مردم را روبروی هم قرار داده است
وی درباره انتقال حوضه به حوضه و چالش‌های این شکل از تامین آب در کشور تصریح کرد: انتقال حوضه به حوضه فقط برای زمانی است که راه‌حل دیگری نباشد، اما ما متاسفانه بسیار اشتباه کردیم و این کار را چه در زمانی که امکان‌یابی کردیم چه زمانی که طرح‌ها طرح و چه زمان اجرا و چه زمان بهره‌برداری انجام دادیم، یکی از مباحثی که باعث بحران آبی در ایران شده و بی‌اعتمادی را بین مصرف‌کنندگان و سیاستگذاران آب به مراتب بیشتر کرد؛ انتقال بین حوضه‌ای است که مردم را روبروی هم قرار داده است.
دانشیار دانشگاه کنکوردیای کانادا خاطرنشان کرد: انتقال آب هم به لحاظ تکنیکی شکست خورده، هم از لحاظ امنیتی و فرهنگی و هم به لحاظ همبستگی اجتماعی یک کشور.
اگر سیاست‌گذاری‌های زیست‌محیطی به صورت انقلابی تغییر نکند…
وی بکارگیری سه‌گانه مصرف، اعتمادسازی بین سیاستگذاران و مصرف‌کنندگان آب و تلاش برای حل عادلانه تنش آبی را راه‌حل عبور از شرایط خشکسالی و یا حداقل تطبیق بهتر با شرایط دانست و ابراز امیدواری کرد که بتوانیم در این حوزه موفق باشیم چراکه اگر هرچه سریعتر سیاست‌گذاری‌های زیست‌محیطی در کشور به صورت انقلابی تغییر نکند، گردنه‌های محیط‌زیستی بسیار ناگواری پیش رو خواهیم داشت.
