پس از شش دهه استفاده گسترده از آنتی‌بیوتیک‌های مختلف، اکنون باکتری‌های بیماری زا به طور فزاینده‌ای در برابر بسیاری از عوامل ضد میکروبی مقاوم شده‌اند.
به گزارش پایگاه خبری یاز اکو به نقل از ایسنا، به همین دلیل پژوهشگران به دنبال یافتن ترکیبات و مولکول‌های جدیدی برای جایگزینی آنتی‌بیوتیک‌ها هستند. منابع زیستی و طبیعی مانند زهر جانوران سمی از مواردی هستند که برای درمان بیماری‌های ناشی از میکروارگانیسم های مقاوم به آنتی‌بیوتیک‌های رایج مورد توجه قرار گرفتند.
مشاهدات نشان داده که با وجود آلودگی‌های شدید دهان و نیش مارها، به ندرت در محل گزش مارهای سمی عفونت‌های باکتریایی ایجاد می‌شود. این مشاهدات به این فرضیه منجر شد که سم مار دارای مواد ضد باکتریایی است.
بر همین اساس پژوهشگران با انجام یک مطالعه اثرات ضد باکتریایی و سمیت سلولی سم خام مار افعی زنجانی را در شرایط آزمایشگاهی مورد بررسی قرار دادند. افعی زنجانی یکی از مارهای سمی ایران است که در مناطق شمالی ایران و استان‌های گیلان، زنجان، آذربایجان‌شرقی و قزوین یافت می‌شود.
محققان پس از جمع‌آوری سم مار، برای بررسی تاثیر ضد باکتریایی آن را به محیط کشت باکتری‌های استافیلوکوکوس اورئوس، اشرشیا کلی و باسیلوس سوبتیلیس اضافه کردند و پس از ۲۴ ساعت درصد بقای آن‌ها را مورد ارزیابی قرار دادند. همچنین تاثیر این سم بر روی رده سلولی سرطان کبد نیز بررسی شد.
نتایج این مطالعه نشان داد که سم مار افعی زنجانی بر روی رشد دو سویه باکتری باسیلوس سوبتیلیس و استافیلوکوکوس اورئوس تاثیر مهاری دارد. ولی این سم اثر مهاری بر رشد باکتری اشرشیا کلی نداشت.
همچنین نتایج نشان داد که سم این مار در غلظت‌های مختلف می‌تواند باعث از بین بردن رده سلولی سرطان کبد می‌شود و می‌تواند آپوپتوز و نکروز را در این سلول‌ها القا کند.
پژوهشگران این مطالعه پیشنهاد می‌کنند تحقیقات بیشتری به منظور جداسازی و شناسایی ترکیبات ضد باکتری موجود در سم خام افعی زنجانی انجام گیرد و سمیت ترکیبات نیز بررسی شود.
در انجام این تحقیق فرشید غلامی، جمیل زرگان و اشکان حاجی نورمحمدی؛ پژوهشگران دانشگاه جامع امام حسین، حمیدرضا گودرزی؛ استادیار موسسه تحقیقات واکسن و سرم سازی رازی و حسین ثبوتی از مرکز تحقیقات بهداشت و تغذیه دانشگاه علوم پزشکی بقیه الله با یکدیگر مشارکت داشتند.
یافته‌های این مطالعه بهار سال جاری به صورت مقاله علمی با عنوان «بررسی اثرات سمیت سلولی و ضد باکتریایی سم خام افعی زنجانی در شرایط آزمایشگاهی» در مجله علمی پژوهشی سازمان نظام پزشکی منتشر شده است.
