چه قبل از انقلاب، يعني از سال ۵۳ که با افزایش شديد و ناگهانی قیمت نفت و تزریق بی حساب و کتاب نقدینگی به بازار که بنیان تورم دو رقمی و رشد یک رقمی در اقتصاد ایران گذاشته شد و چه در همه سالهای بعد از انقلاب که تورم بالا جزء لاینفک اقتصاد ما شده، بعد از گذشت ۵۰ سال نخواستيم يا نتوانستيم فرق ساده بین دو مفهوم تورم و گرانفروشي را بفهميم !
شاه در سال ۵۲ با نادیده گرفتن هشدار کارشناسان اقتصادی مبنی بر ضعیف بودن قدرت هاضمه اقتصاد کشور برای جذب موج عظیم نقدینگی، درآمد ناگهانی و نجومی نفت را با نیت شتاب دادن به رشد اقتصادی وارد بازار کرد و همانطور که پیش بینی میشد آثار تورمی آن اشتباه مهلک در سال بعد خود را نشان داد. شاه سیر صعودی قیمتها را نه یک عامل پولی ناشی از افزايش شديد نقدينگي بلكه از زیاده خواهی بازاريان گرانفروش مي دید. او براي حل مشكل به زعم خودش گرانفروشي و در حقيقت تورم خام دستانه در سال ۵۴ ناشی از اصل ۱۴ انقلاب سفید را با عنوان ” اصل مبارزه با گرانفروشي ” اعلام کرد. در نتیجه به دلیل تشخیص نادرست درد، نه تنها گرانفروشي درمان نشد بماند که بدتر هم شد تا آنجا كه در سال ۵۶ هویدا دولت را با تورم ۲۵٪ به جمشید آموزگار تحویل داد.
بعد از انقلاب هم همواره به دلیل مشکلات ناشی از نو پا بودن نظام، جنگ، تحریم، سیاست خارجی خاص ایران، فقدان انسجام در نظام تصمیمگیری کلان اقتصادی، مدیریت باری به هر جهت اقتصاد، بی اعتنائی به آموزه های علم اقتصاد و غیره همواره رشد نقدینگی بر رشد تولید ملی غلبه داشته به طوري كه تورم بالا به جزء جدائي ناپذير اقتصاد ما تبديل شده، تا آنجا كه استمرار ۵۰ سال تورم دورقمی بعنوان رکوردی جهانی و دست نایافتنی، تصور زندگی در دنیایی بدون تورم را برای ما دور از ذهن کرده است.
هم قبل و هم بعد از انقلاب چه عمداً و چه از سر ناآگاهی همواره جاي علت(تورم) را با معلول(گرانفروشي) اشتباه گرفتيم و دون کیشوت وار با شمشیر چوبی به جنگ آسیاب بادی (بخوانيد گرانفروشي )رفتیم و با اصرار بر اين تشخيص غلط اقتصاد كشور را به وضعيت اسفبار فعلي كشانديم. هر دانشجوي سال اول اقتصاد كه درس اقتصاد كلان يك را با حداقل نمره ١٢ پاس كرده باشد ميداند كه تورم يك پديده پولي ناشي از سقبت گرفتن حجم نقدينگي بر حجم توليد است. همواره در پنجاه سال گذشته حجم توليد اسكناس چاپخانه بانك مركزي از حجم توليد کارخانجات كشور به مراتب بالاتر بود و به نسبت این تفاوت چشمگیر لاینقطع بر تورم افزوده شده و تا زماني كه مسئولين و قانونگذاران ما اصل بديهي و روشن رابطه في مابين رشد نقدينگي و تورم را نپذيرند تا صد سال ديگر هم از كمند تورم كه در حال نابود كردن بنيانهاي اخلاقي و مادي ملت ما است رها نخواهيم شد.
گرانفروشی زمانی اتفاق می افتد که حجم نقدینگی از یک طرف و حجم کالا و خدمات در طرف دیگر در تعادل نسبی باشند، در چنین شرایطی چنانچه کسی یا شرکتی کالا و خدمات خود را بیشتر از قیمت تمام شده بعلاوه سود منطقی بفروشد، گرانفروشی صورت گرفته و منطقاً گرانفروش باید طبق قانون مجازات شود. البته تجربه مشترک بشری به روشنی نشان میدهد در وضعیت تعادل نسبی بین نقدینگی در جریان و کالا و خدمات در دسترس اصولاً گرانفروشی ممکن نیست، چون پول زیادی برای پرداختهای بالا وجود ندارد، به همین دلیل ساده در کشورهای با تورم پایین گرانفروشی واژه آشنا و مأنوسی نیست، بگذریم از اینکه کم نیستند کشورهای که تورم صفر و حتی منفی دارند.
متاسفانه در افق پیش رو هیچ نشانه ای از تغییر جهت در مسیری که موجبات تورم دورقمی در پنج دهه گذشته را فراهم کرده دیده نمیشود، تا رکورد بی بدیل طولانی ترین تورم تاریخ بشریت تا آینده ای نامعلوم همچنان در انحصار ما باقی بماند.