به گزارش پایگاه خبری یاز اکو به نقل از ایسنا، با نگاهی به مزارع کشت زعفران شهر بناب می‌توان دید که امسال این مزارع که قطب تولید زعفران آذربایجان شرقی نیز هستند، با یک مشکل مواجه شده به طوری که به جای رنگ بنفش، حجم بالای رنگ سبز در قطعه‌های کشت شده این محصول به چشم می‌خورد.
فاطمه خانه دان، رئیس اداره ترویج مدیریت جهادکشاورزی مرند در گفت‌وگو با ایسنا، در خصوص دلیل این موضوع، می‌گوید: با توجه به این‌که شرایط آب و هوایی امسال متفاوت از سال‌های گذشته بوده، گیاه زعفران مزارع، پیش از شروع رشد زایشی، رشد رویشی خود را آغاز کرده است، در حالی که هر سال عکس این انفاق می‌افتد.
وی می‌افزاید: معمولا ابتدا گل گیاه زعفران باز شده و سپس برگ‌هایش رشد می‌کنند اما امسال، برگ‌ها زودتر از گل شروع به رشد کردند که این امر موجب کاهش عملکرد و کاهش نسبی تعداد گل‌های این محصول شده است.
وی ادامه می‌دهد: عملکرد امسال محصول بر اساس محاسبه‌های انجام گرفته، هر ساله که در هر هکتار، هفت کیلوگرم زعفران خشک تولید می‌شد امسال این عدد به شش یا ۵.۵ کیلوگرم در هر هکتار رسیده و این شرایط حدود ۲۰ درصد بر عملکرد محصول تاثیر داشته و باعث خسارت شده است.
بناب‌مرند، مهد تولید زعفران استان نیز به شمار می‌رود، چرا که اولین مزرعه تولید زعفران استان در این شهر کشت شده و نخستین محصول زعفران نیز از این مزرعه برداشت شده است.
عین اله طیب، پدر زعفران استان است که نخستین کشت محصول زعفران نیز به دست این کشاورز کهنسال اهل شهر بناب مرند در استان انجام گرفته است.
وی در گفت‌وگو با ایسنا، اظهار می‌کند: حدود ۲۵ سال گذشته به شهر مشهد سفر کرده بودم. کشت محصول زعفران را برای اولین بار توسط دوستم مشاهده کردم و از او خواستم تا کمک کند و این محصول را در مزرعه خودم در شهر بناب مرند نیز کشت کنم.
وی می‌افزاید: بنده در ابتدا در سطح یک هکتار زعفران را کشت کرده و اکنون دو هکتار مزرعه دارم. پس از مشاهده نتیجه گیری مطلوب در تولید زعفران، سایر کشاورزان منطقه نیز به تولید این محصول سوق یافتند.
وی با اشاره به نیاز آبی پایین و زحمت کم تولید زعفران برای کشاورزان، ادامه می‌دهد: کودهای یارانه‌ای تخصیص یافته به کشاورزان در سالجاری کاهش یافته و ما کشاورزان، الان مشکل تامین کود داریم و مجبور هستیم تا کودهای مودنیاز خود را به صورت آزاد تامین کنیم که این امر هزینه بالایی را برای ما متحمل می‌کند.
طیب با اشاره به افزایش قیمت فروش زعفران در سالجاری، می‌گوید: باید دید که سود این افزایش قیمت به جیب چه کسی می‌رود چرا که دلالان این حوزه اجازه سوددهی به کشاورزان را نمی‌دهند و معمولا درصد بالایی از رقم فروش زعفران در بازار به جیب این افراد می‌رسد.
وی با اشاره به مشکلات آب و هوایی و وقوع خشکسالی در سال گذشته، می‌افزاید: به دلیل خشکسالی و سپس کاهش اختصاص آب به بخش کشاورزی، مقدار تولید زعفران مزرعه بنده کاهش یافته و از هشت کیلوگرم در سال گذشته به شش کیلوگرم رسیده است.
وی با اشاره به از نبود صنایع تبدیلی مناسب زعفران در شهر بناب مرند، خاطرنشان کرد: برنامه دارم تا در شهر بناب، یک کارگاه بسته بندی زعفران را احداث کنم.
محمدعلی پهلوانی نیز دیگر کشاورز اهل بناب‌مرند است که با کمک پدرش طی چند سال گذشته به کشت زعفران پرداخته اما به دلیل هزینه‌های بالای تولید، میزان کشت خود را کاهش داده و اکنون تنها در سطح یک هکتار یه کشت زعفران مشغول است.
وی به ایسنا، می‌گوید: سالانه ۳۰۰ کیلوگرم گل زعفران و ۳.۵ کیلوگرم زعفران خشک در مزرعه بنده تولید می‌شود. گل زعفران را قبلا با قیمت کیلویی ۱۵۰ هزار تومان می‌فروختیم که امسال با توجه به افزایش قیمت، بین ۲۲۰ الی ۲۵۰ هزار تومان می‌فروشیم.
وی می‌افزاید: تابستان امسال وضعیت گرمایی هوا در مقطعی از زمان تشدید شده و این امر باعث بروز ضرر به کشاورزان زعفران کار و در نهایت کاهش تولید شده است.
پهلوانی ادامه می‌دهد: زعفران تولیدی را قبلا به دلال می‌فروختیم اما وقتی دیدم که سود بالایی از این راه به دست دلال می‌افتد و من چندان سودی نمی‌برم، اکنون در خانه، خشک و بسته بندی می‌کنیم و سپس زعفران خشک را به بازار می‌فروشیم. از یک کیلوگرم گل زعفران مقدار ۱۳ گرم زعفران خالص تولید می‌شود.
وی در خصوص این‌که آیا افزایش قیمت زعفران، تا جه حد سود برایشان داشته است، می‌گوید: در سالجاری هزینه تامین آب بالا رفته به طوری که در سال گذشته، برای هر ساعت استفاده از آب، ۱۵۰ هزار تومان و امسال تا ۵۰۰ هزار تومان بایستی بپردازیم. دستمزد هر کارگر نیز از ۱۰۰ هزار تومان به ۲۵۰ هزار رسیده که در نهایت این افزایش هزینه‌ها، باعث شده تا درآمد فروش زعفران به سختی کفاف هزینه‌ها را بدهد.
در ادامه حمزه اصولی، شهردار بناب مرند نیز در گفت‌وگو با ایسنا، با بیان این‌که اغلب کشاورزان اهل بنابی به کشت زعفران مشغول هستند، می‌گوید: در این شهر، محصول زعفران در سطح ۹۰ هکتار کشت شده و سالانه بین ۵۰۰ الی ۵۵۰ کیلوگرم زعفران خشک برداشت می‌شود.
وی می‌افزاید: شهرداری بناب در راستای ارتقای جایگاه این محصول مرغوب در بین سایر نمونه‌ها، یکسری جشنواره‌هایی برای برندسازی برگزار کرده اما امسال با توجه به شرایط کرونایی نتوانستیم جشنواره‌ای در شان این محصول برگزار کنیم اما در سال‌های آتی با ریشه کنی کرونا، قطعا یک جشنواره مخصوص زعفران بناب مرند در سطح کشوری برگزار خواهیم کرد.
وی خاطرنشان کرد: با ثبت برند زعفران این شهر، زمینه برای گردشگری و جذب توریست به منطقه نیز ایحاد شده و در نهایت مسافرت به این شهر جهت خرید و دیدن مزارع این شهر افزایش می‌یابد.
در سال گذشته، طی گفت‌وگویی که با یکی از اعضای شورای شهر بناب مرند داشتیم، مقرر شده بود که طی دو ماه آتی مقدمات ساخت نخستین کارخانه بسته بندی زعفران در این شهر بنا نهاده شود.
در این راستا جواد سربازی، رئیس شورای شهر بناب مرند در این خصوص به ایسنا، می‌گوید: موضوع ساخت کارخانه بسته بندی در شهر بناب مرند، در طی ۲۰ سال گذشته مطرح بوده و مسئولان و نمایندگان بسیاری قول احداث آن را در مهد زعفران استان دادند اما علی‌رغم صحبت‌های انجام گرفته، از سال گذشته تا کنون هیچ اقدامی در این راستا انجام نگرفته است.
وی می‌افزاید: ساخت کارخانه بسته بندی، بیمه زعفرانکاران و ارایه تسهیلات جزو دغدغه‌های کشاورزان این منطقه است که امیدواریم بر اساس قول‌هایی که از سوی مسئولان امر داده می‌شود، هر چه زودتر شاهد کاهش این دغدغه‌ها باشیم چرا که محصول زعفران این منطقه عمدتا به صورت خام فروشی و به دست دلال خریداری می‌شود.
در ادامه پروانه رضایی فر، مسئول صنایع تبدیلی مدیریت جهادکشاورزی شهرستان مرند نیز در گفت‌وگو با ایسنا، در خصوص وضعیت صنایع تبدیلی زعفران در این شهرستان، می‌گوید: زعفران گیاهی با خواص دارویی و ارزش تجاری بالا و محصولی گرانقیمت است، برای همین باید به بسته بندی آن اهمیت بالایی داده شود.
وی ادامه می‌دهد: باید از این محصول گرانقیمت بهتر حفاظت کنیم تا بتوانیم در طول زمان‌های طولانی از آن استفاده کنیم، از این رو موضوع بسته بندی این محصول بیشتر اهمیت پیدا می‌کند تا عطر، طعم و بوی آن حفظ شده و حمل و نقل آن راحت‌تر انجام بگیرد.
وی با اشاره به فعالیت دو واحد صنعتی و دو واحد نیمه صنعتی در امر بسته بندی زعفران، می‌افزاید: ظرفیت این واحدها تقریبا به اندازه کل تولیدات شهرستان مرند است. تعدادی واحدهای غیررسمی بسته بندی نیز وجود دارند که در منازل به بسته بندی این محصول مشغول هستند.
وی خاطرنشان می‌کند: متاسفانه کشاورزان، علاقه بیشتری برای فروش محصول به صورت فله‌ای دارند و برای بسته بندی، رغبت جندانی از خود نشان نمی‌دهند، از طرفی واحدهای فرآوری هم به دلیل مشکلات نقدینگی در مضیقه قرار گرفته و اکنون با ظرفیت کامل کار نمی‌کنند و در نهایت حدود ۳۰ درصد از محصول برداشتی شهرستان، بسته بندی می‌شود.
در ادامه داوود گرشسابی فرماندار مرند نیز در گفت‌وگو با خبرنگاران، در خصوص اقدامات حوزه زعفرانکاران این شهرستان، می‌گوید: بحث برندسازی و دستیابی به بازارهای مختلف خارج استان، جزو برنامه‌های فرمانداری است و در ابتدای این مسیر، جشنواره شهرستانی زعفران بناب مرند و سپس جشنواره استانی را برگزار کردیم در سال ۹۹ و ۱۴۰۰ نیز بنا بود تا جنشواره‌ای در سطح کشوری برگزار شود اما شرایط کرونایی اجازه این امر را نداد.
وی می‌افزاید: قصد اول ما از برگزاری این جشنواره‌ها، معرفی توانمندی‌های شهرستان و سپس شکل‌گیری برند زعفران بناب مرند است تا با حمایت از بسته بندی و ورود به بازارها مختلغ بتوانیم به اهدافمان برسیم.
وی ادامه می‌دهد: در آغاز کشت این محصول، تعداد مزارع حتی به تعداد انگشتان دست هم نمی‌رسید اما امروز با افتخار می‌گوییم ۲۰۱ هکتار مزرعه در شهرستان مرند، زعفران کشت می‌شود و متوسط تولید در شهرستان نیز ۱۱۶۰ کیلوگرم است.
گرشاسبی با بیان این‌که امیدواریم با تامین نیازهای کشاورزان در حوزه نهاده‌ها بتوانیم پاسخگوی نیاز ان‌ها باشیم، ادامه می‌دهد: در بحث بعدی توسعه تکنولوژی موردنیاز خشک کنی و بسته بندی است، هرچند تعدادی واحد فرآوری در شهرستان وجود دارد اما با توجه به توسعه زیرکشت، این واحدها پاسخگوی نیاز شهرستان نیست.
وی در خصوص افزایش هزینه تامین آب کشاورزان این شهرستان، می‌گوید: آب در مرند یک کالای کم یاب است زیرا آب این شهرستان فقط با تحمیل هزینه‌های سنگین از سفره‌های زیرزمینی تامین می‌شود. در نهایت تولید محصول با هزینه بالای آب نیز باعث می‌شود تا قیمت تمام شده محصول بالا رود و بر این اساس تولید محصول‌هایی با نیاز آبی پایین در شهرستان مدنظر قرار گیرد.
وی با بیان این‌که تلاش می‌کنیم تا از سفره‌های زیرزمینی، آب زیادی برداشت نکنیم، ادامه می‌دهد: سد بناب، مشکل فرار آب دارد که در یرنامه داریم با تخصیص هزینه‌ای بالغ بر ۱۰ میلیارد تومان، از این مشکل جلوگیری و پایاب سد را به سمت مزارع هدایت کنیم تا بخشی از هزینه های آب کاهش یابد.
در ادامه صابر بیگ لک، معاون امور باغبانی سازمان جهاد کشاورزی آذربایجان شرقی، با اشاره به آغاز کشت محصول زعفران از سال ۷۵ در استان، به ایسنا اظهار می‌کند: این محصول برای اولین بار در شهر بناب مرند همراه با آزمون و خطا کشت شده و با توجه به نتایج خوب به دست آمده، کشاورزان به مرور برای کشت این محصول استقبال بالایی را از خود نشان دادند.
وی می‌افزاید: توسعه کشت زعفران به دلیل درآمدزایی بالا و مصرف آب پایین، در مناطقی که مشکل آب دارند به خصوص شهرستان مرند در حال گسترش است چرا که آبیاری این محصول زمانی انجام می‌گیرد که آبیاری سایر محصولات به اتمام رسیده است.
وی خاطرنشان می‌کند: ویژگی مطلوب این محصول، حداکثر بهره وری با حداقل مصرف آب است به طوری که کشت زعفران سالانه به ۳۰۰۰ الی ۳۵۰۰ مترمکعب آب نیاز دارد در حالی که سایر محصولات، نیاز آبی ۸۰۰۰ مترمکعبی و یا حتی بالای ۱۰ هزار مترمکعب دارند.
بیگ لک می‌گوید: با توجه به شرایط خشکسالی و اقلیمی استان طی سال‌های گذشته، توسعه کشت محصولات کم آب بر جزو اولویت‌های برنامه‌های جهادکشاورزی بوده و در این راستا محصول زعفران در کنار محصولاتی چون عناب، سنجد و پسته می‌تواند گزینه خوبی برای اصلاح الگوی کشت باشد.
وی با بیان این‌که وقتی عملکرد مطلوبی با کشت محصولات به دست نیاید، کتش زعفران با نیاز آبی پایین توصیه می‌شود، می‌افزاید: زعفران گیاه علفی چندساله است و بعد از یکبار کاشت پیاز می‌توان تا ۱۰ سال محصول از آن برداشت کرد.
وی اظهار می‌کند: محصول زعفران، سالانه حداکثر سه بار نیاز به آبیاری دارد. اولین دوره این آبیاری، اواخر شهریور و اوایل مهرماه بوده و دوره‌های بعدی آن اگر خشکسالی باشد به صورت تکمیلی بعد از عید انجام می‌گیرد و اگر ترسالی باشد دوره سوم آبیاری نمی‌شود.
معاون امور باغبانی سازمان جهاد کشاورزی آذربایجان شرقی در خصوص زمان کاشت این محصول، می‌گوید: بهترین زمان کاشت برای زعفران از لحاظ علمی، خردادماه است اما با توجه به وضعیت منطقه ما، معمولا کشت این محصول از ۱۵ شهریورماه آغاز شده و تا دهه اول مهرماه ادامه می‌یابد.
وی در خصوص نحوه کاشت زعفران نیز اظهار می‌کند: بعد از شخم عمیق بر روی سطح زمین زراعی، اولین گام پخش کود حیوانی کاملا پوسیده ۴۰ الی ۵۰ تن به ازای هر هکتار زمین و مقداری کود شیمیایی جهت سبک شدن خاک است. در سال‌های بعدی کشت این محصول فقط کودهای شیمیایی به مقدار مناسب جهت سبکسازی خاک استفاده می‌شود چرا که هر چقدر خاک مزرعه سیک تر باشد، بهره وری محصول نیز بالا خواهد بود.
وی می‌افزاید: با آماده سازی زمین جهت کشت، پیاز زعفران به میزان پنج الی هفت تن و یا حتی ۱۰ تن به ازای هر هکتار کاشته می‌شود که بستگی به تراکم کشت دارد. معمولا تا ۱۰ تن پیاز در هر هکتار می‌تواند پاسخگوی مزارع باشد.
بیگ لک ادامه می‌دهد: پس از کشت، مبارزه با علف‌های هرز و سله شکنی با عملیات کولیتواتور با عمق ۱۰ الی ۱۵ سانتی متر در مزارع انجام می‌گیرد تا رشد پیاز بهبود یابد. این عملیات سالانه طی دهه اول مهرماه در تمامی مزارع زعفران که حتی در سال‌های قبلی کاشته شده‌اند، انجام می‌گیرد.
وی با بیان این‌که برداشت زعفران با توجه به شرایط اقلیمی، در طی آبانماه انجام می‌گیرد، اظهار می‌کند: متوسط عملکرد تولید این محصول، ۴.۶ کیلوگرم در هر هکتار بوده و در مزارع شاخص حتی تا ۱۰ کیلوگرم قابل برداشت است. این مقدار متوسط عملکرد از میانگین کشوری بالا است.
وی می‌گوید: با توجه به این‌که مزارع زعفران از سال ۷۵ در استان کاشته شده و تاکنون این روند در حال توسعه است، اکنون در ۳۶۷ هکتار اراضی سطح استان این محصول کشت شده و میزان تولید ان در سالجاری، ۱.۷ تن برآورد می‌شود.
بیگ لک می‌افزاید: آذربایجان شرقی در حوزه تولید زعفران، رتبه ۱۷ کشوری و با دارا بودن ۰.۳ درصد از سطح زیرکشت زعفران کشور دارای رتبه ۱۱ است.
وی اظهار می‌کند: محصول زعفران در تمامی شهرستان‌های ۲۱ گانه استان کشت شده و شهرستان مرند با سطح زیر کشت ۲۰۲ هکتار، قطب تولید زعفران استان بوده و شهرستان‌های میانه و آذرشهر در رتبه‌های بعدی قرار دارند.
وی متذکر می‌شود: با توجه به قدمت ۲۵ ساله تولید زعفران در استان و مرند، این محصول با آب و هوای استان سازگاری پیدا کرده و بر اساس آنالیزهای انجام گزفته، کیفیت زعفران استان از لحاظ رنگ، طعم و مزه نسبت به سایر مناطق مرغوبیت بالایی دارد.
معاون امور باغبانی سازمان جهاد کشاورزی آذربایجان شرقی با اشاره به اشتغالزایی ۱۲۰۰ نفری در این حوزه، می‌گوید: با تلاش و پیگیری‌های انجام گرفته، برای اولین بار بیمه مزارع زعفران کاران از طریق صندوق بیمه کشاورزی استان عملیاتی خواهد شد.
علی اکبر نژادرضا، مدیرکل تعاون روستایی آذربایجان شرقی نیز از حمایت کشاورزان برای تشکیل تعاونی زعفرانکاران استان خبر داد.
