به گزارش واحد ترجمه پایگاه خبری یاز اکو، هزاران معترض خشمگینی که به خیابان‌های قزاقستان آمده‌اند، بزرگترین بحران را برای جابجایی قدرت در این کشور خودکامه آسیای مرکزی از زمان استقلال این کشور در سال ۱۹۹۱ ایجاد کرده‌اند. ساختمان شهرداری آلماتی، بزرگترین شهر این کشور، به آتش کشیده شد. گروهی خشمگین فرودگاه را اشغال کردند. معترضان خودروهای پلیس و شاخه منطقه‌ای حزب حاکم نور سلطان را به آتش کشیدند. پلیس نیز به نوبه خود تظاهرکنندگان را متهم به کشته شدن ۱۳ افسر و مجروح شدن ۳۵۳ نفر کرد. این رویدادها چالشی جدی برای رئیس جمهور قاسم جومارت توکایف است که کمتر از سه سال از حاکمیت او می گذرد و در حال بی ثبات کردن منطقه‌ای است که در حال حاضر ناآرام است، جایی که روسیه و ایالات متحده برای نفوذ در آن رقابت می کنند.
این اعتراضات همچنین نشان دهنده نارضایتی گسترده از استبداد دولتی خفه کننده قزاقستان و فساد بومی است که منجر به تمرکز ثروت در میان اشخاص ویژه‌ی سیاسی و اقصادی شده است.
چه چیزی منجر به اعتراضات شد؟
خشم زمانی به جوش آمد که دولت سقف قیمت گاز مایع را که اغلب با حروف اول آن، L.P.G نامیده می شود، برداشت. یک سوخت کم کربن که بسیاری از قزاق ها برای تامین انرژی خودروهای خود از آن استفاده می کنند. اما اعتراضات ریشه‌های عمیق‌تری دارند، از جمله خشم از نابرابری‌های اجتماعی و اقتصادی، که بعد از پاندمی کرونا تشدید یافته است، و همچنین فقدان دموکراسی واقعی. طبق آمار دولت، متوسط حقوق در قزاقستان معادل ۵۷۰ دلار در ماه است، اما بسیاری از مردم درآمد بسیار کمتری دارند.
معترضان چه می خواهند؟
با تشدید اعتراضات، دامنه مطالبات تظاهرکنندگان از کاهش قیمت سوخت به آزادی های سیاسی گسترده تر گسترش یافته است. از جمله تغییراتی که آنها به دنبال آن هستند، سیستم انتخاباتی برای رهبران کشور است که در حال حاضر توسط رئیس جمهور منصوب می شوند. معترضان خواهان برکناری نیروهای سیاسی هستند که از سال ۱۹۹۱ بدون هیچ مخالفت اساسی بر کشور حکومت می کنند.
چرا ناآرامی در قزاقستان برای منطقه و جهان، اهمیت دارد؟
قزاقستان که بین روسیه و چین قرار دارد، بزرگترین کشور محصور در خشکی جهان است، بزرگ‌تر از کل اروپای غربی، اگرچه تنها ۱۹ میلیون نفر جمعیت دارد. تظاهرات اخیر اهمیت دارد زیرا کشور تاکنون به عنوان ستون ثبات سیاسی و اقتصادی در یک منطقه بی ثبات در نظر گرفته شده است، حتی اگر این ثبات به قیمت یک دولت سرکوبگر است که مخالفان را سرکوب می کند. این اعتراضات همچنین مهم است زیرا قزاقستان با روسیه همسو شده است، رئیس جمهور آن، ولادیمیر پوتین، این کشور را – بدنه ای مضاعف برای روسیه از نظر سیستم های اقتصادی و سیاسی – به عنوان بخشی از حوزه نفوذ روسیه می داند. مداخله سازمان پیمان امنیت جمعی، نسخه روسی ناتو، اولین بار است که بند حفاظتی آن مورد استناد قرار می گیرد، اقدامی که به طور بالقوه می تواند پیامدهای گسترده ای برای ژئوپلیتیک در منطقه داشته باشد. برای کرملین، رویدادها چالش احتمالی دیگری برای قدرت استبدادی در یک کشور همسایه است. این سومین قیام علیه یک کشور اقتدارگرا و همسو با کرملین است که پس از اعتراضات دموکراسی خواهانه در اوکراین در سال ۲۰۱۴ و در بلاروس در سال ۲۰۲۰ کشورهای اتحاد جماهیر شوروی سابق نیز اعتراضات را از نزدیک تماشا می کنند و رویدادهای قزاقستان می تواند به نیروهای معترض وضع موجود در کشورهای دیگر منطقه کمک کند. قزاقستان همچنین برای ایالات متحده مهم است، زیرا اکسون موبیل و شورون ده ها میلیارد دلار در غرب قزاقستان سرمایه گذاری کرده اند، منطقه ای که ناآرامی ها در این منطقه آغاز شد.
اگرچه این کشور روابط نزدیکی با مسکو دارد، اما دولت‌های متوالی قزاقستان نیز روابط نزدیکی با ایالات متحده داشته‌اند و سرمایه‌گذاری نفتی به عنوان وزنه‌ای برای نفوذ روسیه در نظر گرفته می‌شود. دولت ایالات متحده مدتهاست که نسبت به روسیه و بلاروس کمتر از اقتدارگرایی پس از شوروی در قزاقستان انتقاد کرده است.
واکنش دولت به اعتراضات چگونه بوده است؟
آقای توکایف، رئیس جمهور قزاقستان، معترضان را “گروهی از تروریست ها” خواند، قزاقستان را مورد حمله اعلام کرد و از ائتلاف نظامی به رهبری روسیه خواست تا مداخله کند. دولت همچنین با برقراری وضعیت اضطراری و مسدود کردن سایت‌های شبکه‌های اجتماعی و برنامه‌های چت از جمله فیس‌بوک، واتس‌اپ، تلگرام و برای اولین بار اپلیکیشن چینی وی چت، تلاش کرده است تا تظاهرات را سرکوب کند. اعتراضات عمومی بدون مجوز از قبل هم غیرقانونی بود. همچنین دولت در ابتدا با تعدادی از خواسته های تظاهرکنندگان موافقت کرد و کابینه را عزل کرد و احتمال انحلال پارلمان را اعلام کرد که منجر به برگزاری انتخابات جدید می شد. اما این تحرکات تاکنون نتوانسته نارضایتی را مهار کند.
بازیگران اصلی سیاسی کشور چه کسانی هستند؟
کمتر از سه سال پیش، نورسلطان نظربایف، رئیس جمهور سالخورده قزاقستان که اکنون ۸۱ سال دارد، استعفا داد. او که یک کارگر سابق فولاد و رهبر حزب کمونیست بود، در سال ۱۹۸۹ در قزاقستان به قدرت رسید، زمانی که هنوز بخشی از اتحاد جماهیر شوروی بود. در طول حکومت خود، او سرمایه‌گذاری‌های عظیمی را از شرکتهای خارجی حوزه انرژی برای توسعه منابع نفت کشور جذب کرد، که ۳۰ میلیارد بشکه تخمین زده می‌شود. قزاقستان یکی از بزرگترین جمهوری‌های شوروی سابق است و نورسلطان آخرین رئیس جمهور بازمانده در آسیای مرکزی که کشورش را پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی به سمت استقلال هدایت کرد، در سال ۲۰۱۹ قدرت را به آقای توکایف، رئیس وقت مجلس و نخست وزیر و وزیر خارجه سابق سپرد. آقای توکایف به‌عنوان جانشین منتخب آقای نظربایف شناخته می‌شود که تا همین اواخر تصور می‌شد از قدرت قابل‌توجهی برخوردار بوده و عنوان «رهبر ملت» را داشته و به‌عنوان رئیس شورای امنیت کشور فعالیت می‌کند. اما این شورش می تواند شکستی قاطع از حکومت او باشد. روز چهارشنبه آقای توکایف آقای نظربایف را از سمت خود به عنوان رئیس شورا برکنار کرد. رئیس‌جمهور جدید، که تاکنون یک وفادار بوده، تلاش کرده است نقش قوی‌تری برای خود رقم بزند. تحلیلگران می گویند که این به نوبه خود بوروکراسی و نخبگان قزاقستان را سرگردان کرده و واکنش کند دولت به خواسته های معترضان کمک کرده است.
آیا دولت قزاقستان ثبات دارد؟
در طول سه دهه حکومت، آقای نظربایف بارها و بارها در انتخابات با نزدیک به ۱۰۰ درصد آرا پیروز شد و اغلب مخالفان سیاسی یا روزنامه نگارانی را که از او انتقاد می کردند به زندان انداخت. قزاقستان آقای توکایف را در ژوئن ۲۰۱۹ انتخاب کرد، اما با نتایج انتخاباتی متناقض و رای گیری کاملاً کنترل شده که صدها نفر از تظاهرکنندگان را بازداشت کردند. این انتخابات توسط ناظران سازمان امنیت و همکاری اروپا به عنوان ناعادلانه محکوم شد. نتیجه و اقدام شدید پلیس علیه معترضان مسالمت‌آمیز در آن زمان نشان می‌دهد در حالی که رهبر کهنه‌کار کشور ریاست جمهوری را رها کرده بود، سیستمی که او در طول حکومت طولانی خود ایجاد کرد، همچنان پابرجا بود. آقای توکایف از زمان روی کار آمدن خود به دنبال ارتقاء تصویری ملایم تر از سلف و مربی خود بوده است. اما حامیان حقوق بشر می گویند که ساختار استبدادی ساخته شده توسط سلف او ثابت شده است؛ حداقل تا کنون.
