به گزارش پایگاه خبری یاز اکو به نقل از اقتصاد آنلاین، بانک مرکزی به عنوان یک تنظیم‌گر می‌تواند از ابزار مختلفی برای کنترل عرضه پول استفاده کند. برخی از آنها مستقیم و برخی اثر غیرمستقیم دارند. در ادامه به صورت مختصر به این ابزار اشاره می‌شود.
فهرست
کنترل نرخ‌های سود بانکی
یکی از ابزارهای مستقیم بانک مرکزی در کشور ما، ضوابط تعیین سود و یا نرخ بازده مورد انتظار ناشی از تسهیلات اعطایی بانک‌ها و حداقل و حداکثر سود مورد انتظار بوده که بر عهده شورای پول و اعتبار است. همچنین بانک مرکزی می‌تواند در تعیین حداقل نرخ سود احتمالی برای انتخاب طرح‌های سرمایه‌گذاری و یا مشارکت و نیز تعیین حداقل و یا در صورت نیاز حداکثر نرخ سود مورد انتظار برای سایر انواع تسهیلات اعطایی بانکی دخالت کند.
سقف اعتباری
یکی دیگر از ابزارهای مستقیم بانک مرکزی تعیین سقف اعتباری است. بانک مرکزی با استفاده از این ابزار پولی، محدودیت‌های اعتباری ایجاد کرده و اعتبارات را با توجه به اولویت‌ها به سمت بخش‌های مورد نظر جهت‌دهی می‌کند. بانک مرکزی طبق ماده ۱۴ قانون پولی و بانکی کشور، می‌تواند در محدود کردن بانک‌ها، تعیین نحوه مصرف وجوه سپرده‌ها و تعیین حداکثر مجموع وام‌ها و اعتبارات در رشته‌های مختلف دخالت و نظارت کند.
نسبت سپرده قانونی
یکی از ابزارهای غیر مستقیم بانک مرکزی سپرده قانونی بانک‌ها نزد بانک مرکزی است. بانک‌ها باید همواره بخشی از بدهی‌های ایجاد شده و سپرده‌های اشخاص نزد خود را در بانک مرکزی نگه دارند. بنابر این بانک مرکزی می‌تواند از طریق افزایش این نسبت، حجم تسهیلات اعطایی بانک‌ها را منقبض و از طریق کاهش آن، اعتبارات بانک‌ها را منبسط کند. بر اساس ماده ۱۴قانون پولی و بانکی نسبت سپرده قانونی بین ۱۰درصد تا ۳۰درصد است و بانک مرکزی بر اساس ترکیب و نوع فعالیت بانک‌ها نسبت‌های متفاوتی برای آن تعیین می‌کند.
اوراق مشارکت بانک مرکزییکی
دیگر از ابزارهای غیرمستقیم بانک مرکزی عملیات بازار باز است. بانک مرکزی با انتشار و عرضه اوراق مشارکت، عملیات بازار باز را اجرا می‌کند. در واقع با عرضه این اوراق از حجم نقدینگی کم کرده و وجوه این اوراق را نزد خود مسدود می‌کند. در بخش پایه پولی نیز انتشار این اوراق موجب افزایش جزء بدهی‌های بانک مرکزی و کاهش پایه پولی خواهد شد. بنابر این انتشار اوراق موجب کاهش رشد نقدینگی می‌شود.
سپرده ویژه بانک‌ها نزد بانک مرکزی
ابزار غیرمستقیم دیگر، سپرده ویژه بانک‌ها نزد بانک مرکزی است. اجازه افتتاح حساب سپرده ویژه بانک‌ها نزد بانک مرکزی است در اواخر سال ۱۳۷۷ به تصویب شورای پول و اعتبار رسید. هدف اصلی از اجرای این طرح، اعمال سیاست‌های پولی مناسب جهت کنترل و مهار نقدینگی از طریق جذب منابع مازاد بانک‌ها بوده است. بانک مرکزی به سپرده ویژه بانک‌ها نزد خود براساس ضوابط خاصی سود پرداخت می‌کند.
