کریدور زنگزور چیست و چرا برای اوراسیا اهمیت دارد؟

به گزارش واحد ترجمه پایگاه خبری یاز اکو به نقل از تی آر تی ورلد آذربایجان و ارمنستان، دو همسایه ناآرام در منطقه ناآرام قفقاز، دو سال پیش بر سر منطقه مورد مناقشه قره باغ  جنگ خونینی داشتند و اختلافات سیاسی انها همچنان ادامه دارد.

روز دوشنبه، ترکیه که با دو جمهوری شوروی سابق هم مرز است،  از هر دو کشور  خواست تا گام‌های مشخصی برای آشتی با یکدیگر از طریق ایجاد کانال‌های ارتباطی بهتر به منظور باز کردن کریدور حیاتی زنگزور بردارند.

مولود چاووش اوغلو وزیر امور خارجه ترکیه گفت: «ما با جدیت از کریدور زنگزور که ارتباط بین مناطق غربی آذربایجان و نخجوان را فراهم می کند، حمایت می کنیم. 

وی افزود: ما منتظر افتتاح فوری این کریدور هستیم.

این کریدور بخشی از یک مسیر حمل و نقل استراتژیک است که از پایتخت آذربایجان، باکو، تا قارص، استان شرقی ترکیه، از خاک ارمنستان در نزدیکی مرز این کشور با ایران می گذرد. در نتیجه، افتتاح آن منوط به توسعه یک توافق جامع ارمنستان و آذربایجان است.

در پایان جنگ ۴۴ روزه قره باغ در سال ۲۰۲۰، که با پیروزی آذربایجان به اوج رسید، دو کشور در کنار روسیه توافقنامه آتش بس سه جانبه ای را امضا کردند که شامل بخش هایی در مورد باز کردن مسیرهای حمل و نقل بود.

همانطور که در ماده ۹ توافق آتش‌بس آمده است، «کلیه ارتباطات اقتصادی و حمل‌ونقل در منطقه باید رفع انسداد شود.

جمهوری ارمنستان امنیت ارتباطات حمل و نقل بین مناطق غربی جمهوری آذربایجان و جمهوری خودمختار نخجوان را به منظور ترتیب دادن تردد بدون مانع افراد، وسایل نقلیه و محموله در هر دو جهت تضمین می کند.

آذربایجان نیز معتقد است که ماده ۹ شامل افتتاح کریدور زنگزور می شود و اگرچه روسیه که قرار است مرزبانان آن مسئولیت نظارت بر حمل و نقل بین آذربایجان و ارمنستان را بر عهده داشته باشند، این مسیر را به عنوان کریدور زنگزور و یا “کریدور” معرفی نمی کند.

به گفته مقامات آذربایجانی و منابع دیگر ، در حالی که ارامنه به طور علنی از ایده افتتاح این کریدور استقبال نکرده اند، ایروان، پایتخت این ایالت محصور در خشکی، اخیراً شروع به رویکرد مثبت به این پروژه کرده است.

کریدور زنگزور چیست؟

زنگزور که در حال حاضر بخشی از ارمنستان جنوبی است، از زمان جنگ جهانی اول منطقه مورد مناقشه بوده است. در زمان اتحاد جماهیر شوروی کمونیستی، این منطقه که بین منطقه خودمختار نخجوان باکو و آذربایجان واقع شده است، بخشی از جمهوری سوسیالیستی شوروی ارمنستان (SSR) شد.

امروزه ارمنستان این منطقه را جزو استان سیونیک خود می داند.

در دوران اتحاد جماهیر شوروی، مسکو دو خط آهن برای اتصال نخجوان به قلمرو اصلی آذربایجان در منطقه ای ساخت که اکنون باکو از آن به عنوان کریدور زنگزور یاد می کند، که گاهی اوقات توسط رسانه ها و تحلیلگران آذربایجانی ، کریدور نخجوان نامیده می شود. اما این خطوط راه آهن در طول جنگ اول قره باغ که در سال ۱۹۹۲ آغاز شد، غیرقابل استفاده شدند.

باکو اکنون قصد دارد راه‌آهن‌های دوران شوروی را بازسازی کند و بزرگراه‌هایی در این منطقه بسازد تا آذربایجان را به منطقه نخجوان متصل کند. علاوه بر این، این کریدور همچنین بخشی از یک پروژه حمل و نقل بزرگ است که باکو را به استانبول متصل می کند.

در یک مفهوم خاص، کریدور زنگزور قصد دارد دسترسی نامحدود به منطقه نخجوان خود را بدون هیچ پست ایست بازرسی ارمنی در حالی که از خاک ارمنستان در نزدیکی مرز تهران-ایروان عبور می کند، به آذربایجان بدهد.

درمعنا کلی تر، کریدور یک پروژه ژئوپلیتیکی است که اروپا را از طریق مسیر آذربایجان-ترکیه به آسیای مرکزی و چین متصل می کند.

چرا کریدور زنگزور مسئله بزرگی است؟

کریدور زنگزور نقش مهمی در افزایش اتصالات منطقه ای ایفا می کند – نه تنها در سراسر قفقاز، بلکه در سراسر اوراسیا بزرگ، پیوستن به سرزمین های ترکیه، روسیه، آسیای مرکزی، ایران و ارمنستان و پیوند اروپا به آسیا.

ارتباطی که کریدور ایجاد خواهد کرد همچنین به تقویت روابط تجاری بین کشورهای مختلف کمک خواهد کرد. در حالی که ناتو و روسیه در مورد بسیاری از موضوعات از مناقشه اوکراین تا خاورمیانه در بخش های مختلف صحبت کرده اند، به نظر می رسد هر دو دیدگاه مثبتی در مورد گشایش مسیر حمل و نقل داشته باشند.

به گفته الهام علی اف، رئیس جمهور آذربایجان، این کریدور به عنوان بخشی از کریدور حمل و نقل بین المللی شمال-جنوب، همچنین به عنوان نقطه اتصال بین روسیه و ایران عمل خواهد کرد و دسترسی تهران را در منطقه افزایش می دهد.

اما به گفته کارشناسان ، ایران که روابط قوی با ارمنستان دارد، نمی خواهد شاهد عملکرد کریدور زنگزور باشد . در نتیجه، تهران نگران نزدیکی احتمالی ارمنستان، آذربایجان و ترکیه است.

ایران معتقد است این نزدیکی مواضع سیاسی آن را تضعیف می کند و منافع ملی و منطقه ای ایران را به خطر می اندازد.

اوتابک اومونکولوف، یک دانشگاه ازبک که کارشناس سیاست آسیای مرکزی است،  در مصاحبه قبلی با TRT World  گفت: «ایران ارتباط زمینی ترکیه با آذربایجان و گشودن آن به آسیای مرکزی از طریق آذربایجان را تهدیدی برای وحدت ملی و تمامیت ارضی خود می داند.

ارتباط زمینی ترکیه با آذربایجان همچنین به معنای دسترسی بهتر آنکارا به کشورهای ترک در آسیای مرکزی است که با آنها روابط تاریخی و فرهنگی قوی دارد.

علی اف سال گذشته گفت: “راهرویی که قرار است از اینجا بگذرد، کل جهان ترک را متحد خواهد کرد.” علی اف در ماه نوامبر در نشست سازمان کشورهای ترک با قاطعیت این نکته را تکرار کرد.

رشاد ممدوف، سفیر آذربایجان در ترکیه در ماه می  گفت: “یکی از مهمترین جنبه های کریدور زنگزور این است که جهان ترک را به هم متصل می کند. بنابراین، جغرافیای جهان ترک خورده با پروژه های حمل و نقل و لجستیک مرتبط خواهد شد .”

کارشناسان بر این باورند که علاوه بر بهبود ارتباط بین آسیای مرکزی، سرزمین اجدادی ترک ها، و ترکیه، این کریدور همچنین مسیرهای تجاری را از طریق شبکه گسترده ای از چین به اروپا متصل می کند و ارتباط بین منطقه ای را به طور قابل توجهی افزایش می دهد.