به گزارش یازاکو به نقل ازخبرگزاری فارس- اردبیل| مهران عقلمند: استان اردبیل به لحاظ دارا بودن شرایط آب و هوایی مناسب، خاک حاصل‌خیز و بهره‌مندی از نیروی انسانی متخصص و متبحر جزء یکی از مستعدترین مناطق کشاورزی کشور محسوب می‌شود که در حال حاضر میزان تولید انواع محصولات کشاورزی در این استان سالانه در حدود ۴ و نیم میلیون تن است.
با توجه به پتانسیل‌های موجود حوزه کشاورزی در استان اردبیل، اقتصاد استان نیز به نوعی وابسته به کشاورزی بوده و این بخش سهمی در حدود ۲۲ درصد در تولید ناخالص داخلی استان اردبیل را داشته و از این رو کشاورزی یکی از مهم‌ترین بخش‌های اقتصادی استان اردبیل است که معیشت عده کثیری از مردم استان وابسته به آن است و این موضوع نشانگر آن است که هرگونه تصمیم‌گیری و سیاست‌گذاری در این بخش می‌تواند در امرار معاش کشاورزان و عده زیادی از فعالان در این حوزه تاثیرگذار باشد.
اما پس از آشنایی کوتاه از توان استان اردبیل در حوزه کشاورزی به سراغ یکی از مهم‌ترین محصولات تولیدی در استان اردبیل رفته و به مشکلات، موانع و راهکارهای توسعه تولید این محصول در استان اردبیل خواهیم پرداخت.
سیب‌زمینی یکی از مهم‌ترین محصولاتی است که در استان اردبیل تولید می‌شود و طبق آمار موجود میزان تولید این محصول در استان اردبیل با فعالیت ۱۲ هزار بهره بردار سالانه در حدود ۸۰۰ هزار تن است که ۱۸ درصد از کل محصولات تولیدی استان را شامل می‌شود و حدود ۱۵ تا ۲۰ درصد سیب‌زمینی تولیدی کشور را به خود اختصاص داده است.
اردبیل به عنوان یکی از قطب‌های مهم تولید این محصول در کشور محسوب می‌شود که از لحاظ کیفیت، وجود کمترین میزان باقی‌مانده سموم و کود و هم چنین درصد ماده خشک در سطح کشور جایگاه خاصی را در اختیار خود قرار داده است.
میزان گردش مالی آن سالانه به ۶۰۰ میلیارد تومان یعنی چیزی حدود ۱۴ درصد از کل محصولات تولیدی استان می‌رسد؛ آمار موجود نشانگر حجم بالای تولید سیب‌زمینی در استان اردبیل بوده و در حال حاضر این استان به عنوان دومین استان کشور از لحاظ میزان تولید محصول سیب‌زمینی شناخته می‌شود و از همین رو به راحتی می‌توان به اهمیت تاثیر این بخش به خصوص تولید محصول سیب‌زمینی در اقتصاد استان و معیشت کشاورزان پی برد.
سیب‌زمینی تولیدی در استان اردبیل از لحاظ کیفیت و کمیت در سطح بسیار بالایی قرار داشته، به طوری که توان رقابت با سیب‌زمینی‌های تولیدی در کشورهای اروپایی را دارا بوده و حتی از لحاظ محتویات نسبت به ارقام اروپایی برتر است و تمام این مزایا باعث شده که این محصول خواهان زیادی در کشورهای دیگر داشته و سالانه مقداری از تولیدات سیب‌زمینی استان اردبیل به کشورهای همسایه همانند جمهوری آذربایجان ، عراق و… صادر شود.
اما با گذر از توانایی‌ها و پتانسیل‌های موجود در استان اردبیل در حوزه کشاورزی به خصوص تولید محصول سیب‌زمینی یکی از موضوعات مهم در حوزه تولید و فروش محصولات سیب‌زمینی، این است که از کل ۸۰۰ هزار تن تولیدات سیب‌زمینی استان فقط حدود ۲۵۰ هزار تن در داخل استان اردبیل مصرف شده و مابقی این محصول به میزان ۵۵۰ هزار تن سیب‌زمینی تولیدی این استان به سایر مناطق کشور و یا به سایر کشورها صادر می‌شود.
حال شاید تا بدین جای کار چنین به نظر برسد که مشکل خاصی در این حوزه وجود ندارد و اما مشکل از اینجا شروع می‌شود که به دلیل همزمانی فصل برداشت این محصول در استان اردبیل با سایر استان‌های تولیدکننده این محصول همانند استان همدان، میزان حجم سیب‌زمینی تولیدی در کشور در زمان برداشت این محصول در استان اردبیل در سطح بالایی بوده و از این رو به دلیل وفور این محصول در بازار، همواره قیمت سیب‌زمینی در زمان برداشت این محصول از مزارع استان اردبیل بسیار پایین بوده و حتی کفاف هزینه‌های کشاورزان برای تولید را هم نمی‌دهد.
به طوری که در سال زراعی جاری علاوه بر مشکلات گذشته (وفور این محصول در بازار) موانع پیش آمده صادرات این محصول، در برهه‌ای از زمان به دلیل عدم مدیریت صحیح و همچنین صدور بخشنامه‌های خلق‌الساعه در حوزه صادرات و مشکلات بی‌شمار در تجارت خارجی همچون تعلیق کارت‌های بازرگانی تعدادی از بازرگانان، باعث شد تا کشاورزان که قیمت تمام‌شده هر کیلو سیب‌زمینی را بین یک هزار و ۵۰۰ تا یک هزار و ۷۰۰ تومان محاسبه کرده بودند با قیمتی در حدود ۸۰۰ تومان به فروش برسانند و همین امر سبب زیان هنگفت سیب زمینی کاران در سال‌جاری شد و بماند که به دلیل وجود دلالان در بازار این محصول با قیمت‌هایی به نسبت بالاتر از آن به دست مصرف‌کننده می‌رسید و موضوعی که در «فارس من» خبرگزاری فارس نیز موضوع «قیمت‌گذاری سیب‌زمینی برای کشاورزان به صرفه نیست» را به عنوان سوژه مردمی ثبت شده و توسط خبرنگاران این خبرگزاری پیگیری‌های لازم از مسؤولان به عمل آمد.
از همین رو چنانچه در سال‌جاری مشاهده شد تمرکز بیش از حد بر روی صادرات این محصول نیز در شرایط کنونی موجود آن چنان معقول به نظر نمی‌رسد و نمی‌تواند در بلند مدت، دردی را حل کرده و مشکلات این حوزه را رفع کند و از طرف دیگر سبب خام‌فروشی این محصول شده و ارزش افزوده آن نصیب سایر استان‌ها و کشورها می‌شود.
اما یکی از راهکارهای موجود برای این مشکل که به ذهن می‌رسد بهره‌مندی از انبارهای مدرن برای نگهداری این محصول و فروش آن در فصل‌های سرد سال بوده که متاسفانه یکی دیگر از مشکلات استان اردبیل علی‌رغم اقدامات موثر انجام یافته در سال‌های اخیر، کمبود انبارهای مدرن در استان اردبیل برای نگهداری این محصول و جلوگیری از فاسد شدن آن است و موضوعی که مورد تاکید کارشناسان این حوزه و رئیس کمیسیون کشاورزی اتاق بازرگانی استان اردبیل نیز است.
فعالیت ۱۶ واحد انبار سیب‌زمینی در استان اردبیل
علی نعمتی، مدیر صنایع تبدیلی و غذایی سازمان جهاد کشاورزی استان اردبیل به خبرنگار فارس در اردبیل گفت: در حال حاضر تعداد ۱۶ انبار سیب‌زمینی با ظرفیت سالانه ۴۲ هزار تن در استان اردبیل فعال است و در کنار آن، مجوز تاسیس انبار سیب‌زمینی برای تعداد ۱۸ واحد صادر شده که ظرفیت این انبارها نیز نزدیک به ۳۰ هزار تن است.
ظرفیت انبارهای موجود در استان اردبیل در حالی به ۴۲ هزار تن می رسد که بیش از ۵۰۰ هزار تن مازاد تولید سیب‌زمینی در استان اردبیل وجود دارد و در خوشبینانه ترین حالت و در صورت تکمیل و راه‌اندازی انبارهایی که مجوز تاسیس آنها صادر شده میزان ظرفیت انبارهای استان به ۷۲ هزار تن خواهد رسید که در مقایسه با میزان تولید استان رقمی بسیار پایین است.
قابلیت نگهداری و انبار سیب‌زمینی در اردبیل وجود ندارد
عیسی شاهی زارع، رئیس کمیسیون اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی استان اردبیل در این خصوص به خبرنگار فارس گفت: در حال حاضر در استان اردبیل سطح زیر کشت سیب‌زمینی به ۲۳ هزار هکتار رسیده و همین امر سبب عرضه بیشتر در بازار خواهد شد و با توجه به امکانات کم استان، قابلیت نگهداری و انبار سیب‌زمینی در این حجم وجود ندارد.
وی با اشاره به اینکه امروزه حتی استفاده از انبار و نگهداری این محصول و فروش آن در فصل‌های دیگر نیز آن چنان راهگشا نخواهد بود، تصریح کرد: از طرفی دیگر در حال حاضر در ۱۴ استان کشور تولید سیب‌زمینی داریم و نگهداری و فروش آن در زمستان نیز توجیه اقتصادی ندارد در حالی‌که در سال‌های قبل، با توجه به اینکه این محصول فقط در چند استان کشت می‌شد نگهداری سیب‌زمینی و فروش در فصل زمستان امکان‌پذیر و به صرفه بود.
شاهی زارع گفت: از طرف دیگر به سبب شرایط اقلیمی اردبیل، کشت دوم در اردبیل مقدور نبوده و زیان کشاورزان از قِبَل عدم فروش سیب‌زمینی با قیمت عادلانه قابل جبران نخواهد بود.
خام‌فروشی سیب‌زمینی مشکلی دیرینه در کشاورزی استان
همچنین صِرف انبار و نگهداری این محصول با فرض اینکه چند ماه پس از زمان برداشت بتوان با قیمت بالاتر این محصول را به فروش رساند، چندان ارزش افزوده‌ای برای اقتصاد استان ایجاد نمی‌کند و فقط از ضرر و زیان کشاورزان تا حدودی جلوگیری می‌کند و به همین دلیل با توجه به نیاز استان اردبیل به رفع معضل بیکاری و ایجاد اشتغال و استفاده بهینه از محصولات تولیدی با ایجاد ارزش افزوده بالا، استفاده از طرح‌های نوین، همچون احداث صنایع تبدیلی محصول سیب‌زمینی در استان اردبیل همچون: کارخانجات تولید چیپس، پوره سیب زمینی، خلال، پودر، سوخاری و… لازم و ضروری به نظر می‌رسد.
موضوعی که به عنوان زخم کهنه‌ای بر پیکره کشاورزی استان اردبیل بوده و به دلیل کمبود صنایع تبدیلی در خصوص محصولات مختلف تولید شده در استان اردبیل همه ساله شاهد ضرر و زیان کشاورزان و هم چنین خام فروشی محصولات تولیدی با ارزش افزوده پایین‌تر هستیم.
این در حالیست که امروزه صنایع تبدیلی و بهره‌مندی از صنایع بسته بندی محصولات کشاورزی به عنوان یکی از مهم‌ترین و درآمدزاترین صنایع در جهان شناخته می‌شود و علاوه بر بالا بردن ارزش افزوده محصولات تولیدی، به عنوان یک چرخه بسیار موثر در ایجاد اشتغال و رفع معضل بیکاری است.
از آنجایی که در حال حاضر طبق آمار موجود، استان اردبیل از بیکاری نزدیک به ۷۰ هزار نفر رنج می‌برد سرمایه‌گذاری در صنایع تبدیلی با توجه به بهره‌مندی از ظرفیت‌های بسیار بالا در تولید انواع محصولات تولیدی می‌تواند بخش اعظمی از مشکلات اقتصادی و بیکاری جوانان این استان را رفع کرده و علاوه بر آن سبب هدایت کشاورزی استان اردبیل از یک بخش معیشتی به سمت کشاورزی صنعتی با ارزش افزوده بالا و اشتغال پایدار شود.
فعالیت ۴ واحد فرآوری سیب‌زمینی در استان اردبیل
به گفته مدیر صنایع تبدیلی و غذایی سازمان جهاد کشاورزی استان اردبیل در حال حاضر ۴ واحد صنایع فرآوری محصولات سیب‌زمینی در استان اردبیل فعالیت می کنند.
نعمتی با اشاره به میزان تولید این واحدهای فرآوری سیب‌زمینی عنوان کرد: ظرفیت جذب مواد خام این واحدهای صنایع تبدیلی که در حوزه سیب‌زمینی نیمه آماده، منجمد (آماده طبخ)، چیپس، آرد سیب‌زمینی و … فعالیت دارند به ۷۲ هزار تن می رسد و ظرفیت تولید این واحدها نیز سالانه ۳۰ هزار تن انواع محصولات فرآوری شده از سیب‌زمینی است.
وی با اشاره به میزان اشتغال‌زایی این واحدهای تولیدی بیان کرد: در حال حاضر نزدیک به ۳۰۰ نفر در این ۴ واحد فرآوری سیب‌زمینی مشغول به کار هستند و در کنار آن ۱۵ جواز تاسیس واحدهای فرآوری سیب‌زمینی با ظرفیت جذب مواد خام به میزان ۳۶۰ هزار تن صادر شده است.
نبود صنایع تبدیلی در استان یک عقب ماندگی ارثی است
رئیس کمیسیون کشاورزی اتاق بازرگانی استان اردبیل در این خصوص تصریح کرد: محصولات کشاورزی بعد از فرآیند تولید، تبدیل به یک ماده خام برای کشاورزی می‌شود که اگر این ماده خام فرآیند صنعتی را در یک یا دو مرحله سپری کند، تبدیل به یک محصول با ارزش جهت عرضه به بازار می‌شود.
شاهی زارع با اشاره به اهمیت صنایع تبدیلی بیان کرد: در جهان امروزی تبدیل محصولات کشاورزی به محصولات موازی و با ارزش یک اصل است که این موضوع سبب تولید ثروت مشروع و مضاعف می‌شود و همچنین از ضرر و زیان کشاورزان و از بین رفتن محصولات زراعی و باغی جلوگیری می‌شود.
وی گفت: نبود صنایع تبدیلی در استان اردبیل یک عقب ماندگی مضاعف است که باید در ۲۰ سال گذشته، همزمان با دیگر استان‌ها در اردبیل نیز شاهد احداث صنایع تبدیلی بودیم، اما متاسفانه هیچ پیشرفت در حوزه صنایع تبدیلی نداشته‌ایم که جای دارد در ادامه توجه بیشتری به این حوزه شود.
صنعت اردبیل نیازمند ارائه مشوق‌های سرمایه‌گذاری است
رییس کمیسیون کشاورزی اتاق بازرگانی استان اردبیل عنوان کرد: استانداری، سازمان برنامه و بودجه، اداره صنعت و معدن و جهاد کشاورزی باید مشوق‌هایی برای سرمایه‌گذاران در نظر بگیرند و در اقصی نقاط استان از سرمایه‌گذاران حمایت کنند تا شاهد ایجاد صنایع تبدیلی مختلف در سطح مختلف استان باشیم که در پی آن رونق اقتصادی و اشتغال زایی نیز رخ خواهد داد.
با توجه به وضعیت کنونی استان اردبیل چنین به نظر می‌رسد که مسؤولان امر در طی سال‌های گذشته موفق به حل این مشکل و اتخاذ تدبیر اساسی در این حوزه نشده‌اند و برای التیام‌بخشی به این درد حرکت جدی انجام نشده است.
البته بنا به اجرای اصل ۴۴ قانون اساسی دولت در بحث سرمایه‌گذاری با محدودیت مواجه شده لذا تنها راه چاره، بسترسازی برای فعالیت بخش خصوصی است و از این رو باید زیرساخت های لازم جهت احداث کارخانجات صنایع تبدیلی در استان مهیا شود و حمایتهای لازم از این سرمایه‌گذاران انجام گیرد تا فعالان بخش خصوصی برای کسب مجوزهای خود دچار بروکراسی‌های اداری نشوند.
حمایت از سرمایه‌گذاران حوزه صنایع تبدیلی استان
خلیل نیکشاد، مدیرکل جهاد کشاورزی استان اردبیل با اشاره به وضعیت صنایع تبدیلی استان اردبیل اظهار کرد: سیاست‌های هدایتی و حمایتی از سرمایه‌گذارانی که قصد ورود در حوزه صنایع تبدیلی محصولات کشاورزی را داشته باشند انجام می‌گیرد تا از خام‌فروشی محصولات کشاورزی جلوگیری شود و در کنار آن باعث افزایش ارزش افزوده و اشتغال‌زایی در استان خواهد شد.
مدیرکل جهاد کشاورزی استان اردبیل تشریح کرد: در حوزه محصولات کشاورزی باید بعضی سیاست‌های حمایتی که فرابخشی است و در ارتباط با سایر وزارتخانه ها اعمال شود و هماهنگی‌های لازم بین دستگاه‌های مرتبط انجام گیرد همانند ارائه تسهیلات بانکی کم‌بهره که نظام بانکی باید اهتمام بیشتری در این خصوص داشته باشد.
لزوم تغییر نظام سنتی بازار محصولات کشاورزی به نظام مدیریتی مدرن
وی ادامه داد: ضوابط و مقررات گمرکی مساله دیگری است که در خصوص تعرفه‌ها و عوارضی که برای صادرات و واردات محصولات کشاورزی در زمان‌های مختلف اعمال می‌شود مورد توجه قرار گیرد و تامین سرمایه در گردش مورد نیاز برای صادرکنندگان نیز یکی دیگر از موارد حمایتی از این بخش بوده است.
نیکشاد گفت: در کنار این موارد باید مدیریت بازار فروش و جریان‌سازی بازار با خرید تضمینی محصولات کشاورزی انجام گیرد و با راهبرد نوین از نظام سنتی به مدیریت بازار مدرن وارد شویم که برای تحقق آن باید تمامی اتحادیه‌ها و تشکل‌ها به‌صورت تخصصی به این موضوع ورود کنند و علاوه بر آن ورود محصولات کشاورزی به بازار بورس نیز یکی دیگر از از مواردی است که باید مورد توجه قرار گیرد.
به گزارش خبرگزاری فارس از اردبیل، با توجه به اهمیت کشاورزی و به خصوص تولید محصول سیب‌زمینی در اقتصاد استان اردبیل و همچنین نیاز استان اردبیل به اشتغال‌زایی و رفع معضل بیکاری، سرمایه‌گذاری و برنامه‌ریزی علمی و صحیح بر روی پتانسیل‌ها و ظرفیت‌های موجود در این استان می‌تواند گره‌گشای مشکلات بسیاری از مردم استان بوده و منجر به توسعه اقتصادی استان اردبیل شود و از این رو توجه ویژه و جدی به صنایع تبدیلی و تکمیلی به خصوص در حوزه سیب‌زمینی که به عنوان یکی از محصولات اصلی تولید شده در استان اردبیل محسوب می‌شود بسیار مهم و ضروری است.
متاسفانه با توجه به آمارهای موجود در حوزه صنایع تبدیلی استان اردبیل چنین به نظر می‌رسد که در سال‌های گذشته اقدامات موثری در راستای توسعه صنایع تبدیلی و جذب و حفظ سرمایه‌گذران در استان انجام نیافته است و چنانچه مشاهده شد از ۵۵۰ هزار تن تولید مازاد سیب زمینی در این استان فقط ۷۲ هزار تن در واحدهای صنایع تبدیلی فرآوری شده و مابقی به صورت خام با ارزش افزوده پایین از اردبیل خارج می‌شود و همین امر سبب بروز مشکلات عدیده اقتصادی و فشار بر معیشت کشاورزان و فعالان در این حوزه شده است.
به همین دلیل مسؤولان امر باید با جدیت و برنامه‌ریزی صحیح در راستای جذب سرمایه‌گذران بخش خصوصی، حذف بروکراسی‌های زائد اداری و حفظ سرمایه‌گذاران در استان، بهبود فضای کسب و کار و حمایتهای عملی از سرمایه‌گذاران زمینه توسعه این بخش در استان اردبیل را فراهم سازند.
