یازاکو؛ محمد فرج پور باسمنجی – ۱۹ دی ششمین سالمرگ یکی از مردان روان شاد ایران است که بدلیل اقدامات گسترده در پایه ریزی صنایع مادر در کرمان ،اراک و تبریز به حق به پدر صنعت نوین ایران اشتهار یافته است.از خانواده تجارت پیشه و صنعتگر تبریزی بود که پدرش ۱۲۹۷ هجری شمسی یعنی ۱۰۷ سال پیش کبریت توکلی را در تبریز راه انداخت و در تامین مایحتاج عمومی مردم پیشرو بود.
زنده یاد مهندس تقی توکلی از خاندان های ریشه دار تاجر پیشه تبریزی که زندگی و فعالیت‌های علمی و اجرایی او از دانشکده فنی دانشگاه شیکاکو تا بنیانگذاری صنعت نوین ایران حکایت های شنیدنی زیادی دارد. . وی پس از اخذ فوق لیسانس صنعتی در اواخر دهه ی ۳۰ به ایران بازگشت و در چند سال مس کرمان را ماهرانه راه انداخت و مورد تمجید حاکمیت قرار گرفت و طراح استراتژیک صنعتی نوین ایران شد . با کمک فرح تبریزی دو شهر تبریز و اراک را صنعتی اعلام کردند.
شبانه در اوایل دهه ی ۴۰ به تبریز آمد و حدود چند میلیون متر مربع از زمین های منطقه ی قراملک را خرید و نقشه ی راه اندازی شهرک صنعتی غرب تبریز را طراحی کرد .به شاه گفت: که میخواهد کارخانه ای را بسازد که از سوزن تا هواپیما بسازد .شاه گفت: نام کارخانه چیست؟ گفت ماشین سازی. از آلمان میآورم . فرزند بزرگ تیریز با هواپیمای اختصاصی به آلمان میرود و درخواست انتقال تکنولوژی مادر را میدهد آنها قبول نمیکنند و میگویند برای شما زود است و مجبور میشود از بلوک شرق تکنولوژی ماشین سازی را بیاورد. وقتی دیوارهای بلند ماشین سازی برای تیر ریزی آماده شد به شاه گفت: میخواهد در کنار ماشین سازی که به صنعتی شدن کشور می انجامد، کارخانه ای را بیاورد که از یک بیل ساده تا ادوات کشاورزی نوین تا تراکتور را بسازد .
در نیمه ی دوم دهه ی۴۰، از اروپا تکنولوژی تراکتور را آورد. هم زمان با راه اندازی این دو واحد صنعتی عظیم که آن روزگار در قاره ی پهناور آسیا بی نظیر بودند بلبرینگ ، پیستون ،موتوژن، ایدم و چندین کارخانه ی صنعتی و نیمه صنعتی را در تبریز افتتاح میکند و برای تامین نیروی انسانی آموز ش دیده و کیفی،دست به ایجاد چند مرکز آموزش فنی و هنرستان صنعتی می‌زند. و تبریز در اواخر دهه ی ۴۰ بزرگ ترین شهر صنعتی خاورمیانه و غرب آسیا میشود و در اوایل دهه ی ۵۰میزان توسعه ی صنعتی تبریز از برخی کشور های خلیج فارس بیشتر میشود…
وی به ارتباط صنعت با دانشگاه اعتقاد راسخ داشت. و در توسعه زیربنایی دانشگاه تبریز با خرید و اهدای اراضی وسیع کشاورزی در غرب تبریز نقش مهمی داشت.مهندس توکلی ابتدا برای ایجاد مرکز تحقیقات کشاورزی و کاشت هر نوع درخت و جوانه کشاورزی در کنار غرب صنعتی تبریز،زمینی چند صد هکتاری موسوم به《 داداش آباد》 را در اختیار دانشگاه تبریز قرار داد. همزمان اجرای طرح جاده بین‌المللی سنتو در غرب صنعتی مطرح شد و با موافقت مسئولان وقت دانشگاه و استانداری نزدیک به ۳۰۰ هکتار از اراضی جاده باسمنج مابین دوجاده جدید و قدیم تهران /تبریز برای توسعه علمی کشاورزی در اختیار دانشگاه تبریز قرار گرفت و امروز این رسالت استفاده بهینه از فضا های آموزشی و کشاورزی دانشگاه تبریز باید در سرلوحه امور مدیریت جدید آن باشد تا دانشگاه تبریز بیش از پیش بالنده گردد و در تامین نیروی انسانی متخصص و چاره جویی رفع معضلات کشور نقش خود را بیشتر ایفا کند.
آری در ۲۱ دی ماه ۹۷ ودر چنین روزی پیکر بزرگمردی در آذربایجان تشییع شد که بی شک پدر نوین صنعت ایران زمین بود . مرد پاکدست و کار بلدی که از معتبر ترین دانشگاه جهان در آمریکا فن و علم آموخت و آن را در طبق اخلاص مردمی فقیر قرار داد که بیشتر کشاورز بودند تا صنعت گر .مهندس تقی توکلی با کوله باری از دانش ،تجربه و کار وتلاش نمود عینی مرد وطن پرست و جهاد گری بود که نام وی در توسعه جهان سوم و آسیا نقش بسته است.یاد زنده یاد شادروان مهندس تقی توکلی که نزدیک به ۹ دهه آبرومندانه و سرافرازانه زیست و نام بلند وی با نام بزرگ کهن شهر تبریز عجین گشت. خلدآشیان و جنت مکان توکلی را درود میفرستیم و از بزرگ پروردگار برای آن مرد بزرگ و خستگی ناپذیر و تأثیر گذار در زندگی مردم ایران، مغفرت الهی آرزو مندیم. و عاجزانه از معبود حق می طلبیم که در روز جزا ببخشاید و روسفید گرداند.
