یاز اکو؛ ساناز شهابی – باغ خلعت‌پوشان و و برج خلعت‌پوشان چندین سال است در بدترین شرایط ممکن خود هستند، با این حال چنین به نظر می‌رسد که باید منتظر سرنوشت تلخ‌تری نیز باشیم.
به گزارش خبرنگار پایگاه خبری یاز اکو، برج خلعت‌پوشان یکی از آثار با ارزش تاریخی مربوط به دوره‌ی صفویان است که در محله‌ی کرکج و در ضلع جنوبی میدان بسیج قرار دارد. این مجموعه‌ی تاریخی در مالکیت دانشکده کشاورزی دانشگاه تبریز قرار دارد. اگر در اینترنت واژه‌ی «باغ خلعت‌پوشان» را جستجو کنید، تصاویر جالب و زیبایی از باغ را مشاهده کرده و مشتاق به بازدید از این مجموعه خواهید شد. اما به نظر من بهتر است دست نگه دارید، چرا که تمام این ذهنیت‌ها در آنی تبدیل به هیچ می‌شوند. این گوشه از بهشت تبریز، تبدیل به علف‌زار شده است. باغی بزرگ با درختانی کهنسال که به گفته‌ی ایرج شهین‌باهر، شهردار سابق تبریز قرار بود «با حفظ شرایط علمی و تخصصی، هر چه سریع‌تر در برنامه‌های گردشگری تبریز ۲۰۱۸ قرار گیرد»، در وضع مناسبی نیست، اما بدتر از همه اتفاقی است که در حال روی دادن است و شاید آن را بتوان به این جمله‌ی شهردار سابق نسبت داد:«پارک‌ها و بوستان‌های مرکز شهر، باید با حفظ وضعیت اصیل خود در خدمت شهروندان باشند و حدالامکان، سازه‌های مصنوعی و الحاقی در پارک‌ها ایجاد نشود.این موضوع، به‌خصوص در مورد مجموعه‌ی تاریخی خلعت‌پوشان بیشتر حایز اهمیت است؛ اما با این حال، یک سری اقدامات برای مناسب‌سازی و سهولت استفاده‌ی گردشگران در این مجموعه لازم است که امیدواریم با امضای تفاهم‌نامه سه‌جانبه، هر چه سریع‌تر زمینه اجرای این اقدامات فراهم شود.»
این جمله را داشته باشید تا برویم سر اصل ماجرا. اگر از وضع نه‌چندان جالب باغ خلعت‌پوشان که طی بازدید میدانی شاهد بودیم، بگذریم، می‌رسیم به شنیده‌هایی که اگر درست باشد، باید به جای بازدید گردشگران، فاتحه‌ی این باغ را تا چند سال دیگر بخوانیم. ماجرا از این قرار است که براساس اعلام نظر تعدادی از کارشناسان با اجرای طرح «پل خلعت‌پوشان شهرک خاوران» که از سال ۹۷ برای متصل کردن میدان بسیج به خاوران کلید خورده است، تعدادی از قنات‌های قدیمی و مادر منطقه از بین می‌روند، همچنین بخش قابل توجهی از فضای سبز باغ خلعت‌پوشان که در مسیر پل قرار دارد، تخریب خواهد شد. برای اطمینان از صحت مطالبی که شنیده‌ایم سراغ صفر نصراللهزاده، رئیس دانشکده کشاروزی دانشگاه تبریز می‌رویم تا پیگیر شویم ماجرای نابودی قنات‌های مادر منطقه بعد از احداث این پل چقدر حقیقت دارد.
توسعه‌ی تبریز به بهای نابودی باغ خلعت‌پوشان و محیط زیست
رئیس دانشکده‌ی کشاورزی دانشگاه تبریز در گفتگو با خبرنگار یاز اکو، در پاسخ با این سوال که آیا پروژه‌ی اتصال میدان بسیج به خاوران از میان باغ خلعت‌پوشان عبور می‌کند، می‌گوید: بله، متاسفانه عبور این جاده با توجه به مشخصات فنی ارائه شده از سوی شهرداری باعث تخریب مساحت قابل توجهی از این اراضی سرسبز خواهد شد.
صفر نصراللهزاده ادامه داد:این اقدام نه تنها تهدید جدی برای کل مجموعه و از بین رفتن این فضای آموزشی است، بلکه تبعات جبران‌ناپذیر زیستمحیطی در پی دارد، که مهم‌ترین آنها از بین رفتن یک رشته قنات فعالی است که داخل دره قرار دارد.
وی تصریح کرد: باغ- موزه‌ی برج خلعت‌پوشان یکی از پروژه‌های مهم و بخش قابل توجهی از توسعه‌ی پایدار شهر تبریز به شمار می‌رود که با الهام‌گیری از طبیعت و زیبایی‌شناختی می تواند پاسخگوی نیازهای اساسی و درونی انسان‌ها باشد، اما اکنون به جای توسعه، شاهد تخریب، به‌خصوص در فضای محیط زیست هستیم.
نصراللهزاده گفت: طی صحبت‌های متعددی که با اعضای شورای شهر داشته‌ام، بارها به من گفته‌اند که احداث این پل هیچگونه توجیه اقتصادی و شهری ندارد، اگر به نفع مردم بود باز می‌شد با قضیه مسامحه کرد اما واقعاً هیچ تحولی قرار نیست در شهر اتفاق بیفتد. متاسفانه مسئولان شهری به جای اینکه به فکر احیای محوطه‌ی برج خلعت‌پوشان به عنوان یک میراث تاریخی باشند، سعی در تخریب آن دارند.
وی در تشریح چگونگی امضای این تفاهم‌نامه گفت: مادر دانشکده‌ی کشاورزی تبریز وارث یک اقدام نسنجیده هستیم، اصل داستان را نمی‌دانیم که چه اتفاقی پشت پرده افتاده است که دکتر پورمحمدی، رئیس دانشگاه تبریز در آن زمان بدون مشورت و حتی اخذ تائید سایر اعضا به صورت انفرادی این تفاهم‌نامه را امضا کرده است؛ اما واقعیت این است که این زمین‌ها ملک پدری هیچ یک از ما نیستند که بدون اتخاذ تصمیم جمعی بتوانیم به راحتی آن را ببخشیم.
نصراللهزاده تاکید کرد: این تفاهم‌نامه به دلیل تک امضایی بودن فاقد اعتبار قانونی است و ما سعی داریم هر طور که شده اجازه‌ی تخریب محیط زیست این محوطه‌ی تاریخی را ندهیم و حتی اگر کل خاوران را هم به من بدهند، من زیر بار چنین امضایی نمی‌روم.
رئیس دانشکده‌ی کشاورزی با ابراز ناخرسندی از ورود دستگاه قضایی به این جریان گفت: با توجه به اینکه هنوز هیچ شکایتی در رابطه با پروژه‌ی بزرگراه مذکور مطرح نشده و به تبع آن پرونده‌ی قضایی نیز تشکیل نشده است، دادگستری حق ورود به این قضیه را ندارد، با این حال تاکنون چندین بار از سوی این نهاد با من تماس گرفته شده است تا به مفاد تفاهم‌نامه عمل کنم.
وی گفت: این پل دقیقا از روی بهترین نقاط باغ، درختان قدیمی و فضای سبز عبور می‌کند و تمام درختان منطقه به‌خصوص درختان کهنسال زیادی از بین می‌روند. اما از همه مهم‌تر این است که طی بازدیدی که ما از مسیر احداث بزرگراه داشتیم متوجه شدیم تعدادی از پایه‌های پل، دقیقا روی چند قنات مادر منطقه می‌افتد و با این کار آب قنات به‌زودی خشک خواهد شد، در نتیجه کل فضای سبز منطقه از بین خواهد رفت.
نصراللهزاده ادامه داد: متاسفانه این پروژه وارد مرحله‌ی عمل شده است، و شمع‌گذاری‌ها نیز در زمین صورت گرفته و تا همین الان هم احتمالا خسارت‌های زیادی به قنات وارد شده است.
رئیس دانشکده‌ی کشاورزی گفت: علاوه بر تخریب زیست محیطی، خود برج خلعت‌پوشان هم در معرض آسیب قرار می‌گیرد، تا جایی که ما می‌دانیم رسم بر آن است که حریم آثار تاریخی حفظ شود، نه اینکه دقیقا در مسیر بزرگراه قرار بگیرد. ما سعی داشتیم این مجموعه را بهینه‌سازی کنیم و آن را تبدیل به مجموعه‌ی گردشگری و باغ موزه خلعت‌پوشان کنیم اما ظاهرا عده‌‌ای سودجو به خاطر افزایش بهای قیمت زمین‌ها و سرمایه‌ی شخصی خود، در تلاش برای احداث بزرگراهی هستند که عملا تاثیری در کاهش بار ترافیکی شهر نخواهد داشت.
توسعه‌ی شهر بدون توجه به محیط زیست غیرممکن است
وی تاکید کرد: با توجه به این خطر زیستمحیطی، لازم است تجدیدنظر در طرحهای توسعه‌‌ای در دستور کار مسئولان شهرداری قرار گیرد، یا طرحهای توسعه‌‌ای با کارشناسی محیط‌‌زیستی همه جانبه و قوی در اجرا با تغییراتی همراه شود که کمترین خسارت به مجموعه‌ی خلعت پوشان وارد شود. این امر نیازمند تجدیدنظر در طرحهای ارائه شده و لحاظ تمام جوانب امر است، حتی اگر منجر به صرف زمان و هزینه بیشتری شود.
نصراللهزاده ادامه داد: توسعه شهری در ایران به یک معضل تبدیل شده است و به جای این که زمین‌های غیر قابل استفاده راتبدیل به ساختمان یا اماکن بکنیم، درست از زمین‌های قابل استفاده و قابل بهره‌برداری برای توسعه‌ی شهر استفاده می‌کنیم؛ به محض اینکه زمزمه‌ای به گوش می‌رسد که فلان جا قرار است چند سال بعد گران شود، بسیاری از ما بدون توجه به مسائل زیست محیطی به خاطر سودجویی اقدام به خرید زمین در آنجا می‌کنیم.
وی گفت: الان تمام خیابان‌ها و شهر میان انبوهی از سیمان، بتن و آجر قرار گرفته است و موجودات زنده در حال انقراض هستند که تمام اینها نتیجه‌ی دخالت بیش از اندازه‌ی مادر محیط زیست است و باید در طرح توسعه‌ی شهری این موارد مورد توجه قرار بگیرد. توسعه‌ی شهر بدون توجه به محیط زیست غیرممکن است.
