به گزارش پایگاه خبری یاز اکو به نقل از اقتصاد آنلاین، روز جمعه ولادیمیر پوتین، رییس‌جمهوری روسیه، الهام علی‌اف، رییس جمهوری آذربایجان و نیکول پاشینیان، نخست وزیر ارمنستان سر یک میز نشستند و در سوچی روسیه درباره تعیین مرز جمهوری آذربایجان و ارمنستان حرف زدند. گفتگویی بسیار مهم و سرنوشت‌ساز که می‌تواند پای منافع ایران را به میان بکشد.
باکو و ایروان سال گذشته بعد از جنگی ۴۴ روزه و با داوری روسیه توافقی موسوم به صلح روسیه بستند که بند نهم آن برای ایران بسیار مهم است. بر اساس بند نهم این توافقنامه، بنا شد که جمهوری آذربایجان برای دسترسی به منطقه جدا افتاده خود یعنی نخجوان، کریدوری ایجاد کند که از خاک ارمنستان می‌گذرد و تامین امنیت آن بر عهده روسیه است. این کریدور عملا مرز باریک ارمنستان با ایران را از بین می‌برد. مرزی که فقط حدود ۳۵ کیلومتر عرض دارد و طی کردن آن از نظر زمانی کوتاه‌تر از فاصله تهران تا کرج است. این مرز اما برای جمهوری آذربایجان و ترکیه اهمیتی حیاتی دارد چرا که آنها با استفاده از این باریکه کوچک موفق به احداث یک دالان سراسری می‌شوند که شرق دریای خزر را به غرب آن و سپس به اروپا وصل می‌کند.
در مقابل تصاحب همین باریکه کوچک توسط باکو موجب می‌شود که نه تنها دسترسی مستقیم ایران به بازار ارمنستان و سپس اروپا و روسیه قطع شود که نگرانی‌های جدی دیگری برای ایران ایجاد می‌کند.
فهرست
در نشست سوچی چه گذشت؟
بعد از توافق صلح روسیه، دوباره دالان زنگه‌زور محل مناقشه جمهوری آذربایجان و ارمنستان شده است. این همان دالانی است که در بند نهم آتش‌بس سال گذشته درباره آن توافق شده و همین چند روز پیش دو کشور با طرح ادعاهایی مبنی بر نقض حریم یکدیگر، درگیری را از سر گرفتند.
حالا باز هم روسیه قدم پیش گذاشته تا مذاکرات تعیین مرز دو کشور را به سرانجام برساند. مذاکراتی که پیش از این یکبار از سوی ارمنستان به تعویق افتاده بود و به نظر می‌رسید که نیکول پاشینیان با در نظر گرفتن ملاحظات احزاب مخالف خود، تلاش کرده تا پس از شکست سال گذشته در جنگ و پس دادن اراضی اشغال شده قره‌باغ، امتیازی به باکو ندهد.
با این حال روشن شدن آتش جنگ دوباره، نخست وزیر ارمنستان را به سوچی کشاند تا برای تعیین مرزهای دو کشور گفتگو کند.
ایرنا درباره نتیجه این نشست توضیح داده که کمیسیونی برای تعیین حدود مرز ارمنستان و جمهوری آذربایجان تشکیل و بنا شد تا پایان سال جاری میلادی ساز و کار تعیین مرزها مشخص شود.
اینکه برای مرز ارمنستان و جمهوری آذربایجان چه اتفاقی بیفتد، هنوز مشخص نیست اما علی ضیایی، کارشناس صنعت حمل و نقل به اقتصاد آنلاین می‌گوید که جمهوری آذربایجان و ترکیه موفق شدند در جریان آتش‌بس نوامبر ۲۰۲۰ دالانی زمینی برای اتصال باکو و نخجوان به دست آورند و حالا به نظر می‌رسد که آنها دنبال خواسته بزرگتری باشند.
خواسته باکو و آنکارا را شاید بتوان در مواضع روسای‌جمهوری آنها جستجو کرد. آناتولی از تاکید الهام علی‌اف برای دستیابی به کریدور زنگه‌زور نوشته است. این رسانه نوشته که علی‌اف بارها در کنفرانس‌های مطبوعاتی خود گفته است که «از کریدور زنگه‌زور کل کشورهای ترک‌زبان را به هم متصل خواهد کرد. هم (جمهوری) آذربایجان و هم ترکیه در حال انجام اقدامات ملموس برای اجرای کریدور زنگه‌زور هستند. من اطمینان دارم که این اقدامات در آینده نزدیک نتیجه خواهد داد.»
فارس هم به نقل از رجب‌‌طیب اردوغان نوشته است که «روزی می‌رسد که بتوانیم از زنگه‌زور به استانبول، ایغدیر و قارص (استان‌های ترکیه) سفر کنیم. امکان تبدیل منطقه به مرکز ترانزیتی و لجستیکی گسترش خواهد یافت.»
ایجاد این کریدور می‌تواند یکی از مهمترین محورهای مذاکراتی ارمنستان و جمهوری آذربایجان برای تعیین مرزها باشد. اتفاقی که اگر رخ دهد باعث می‌شود ایران و ارمنستان مرز مشترک خود را از دست بدهند. این مساله نه به نفع ایران و نه ارمنستان است.
با این حال به نظر می‌رسد که ارمنستان در حال حاضر در موضع ضعف قرار دارد و معادلات منطقه حاکی از آن است که دست بالا از آن جمهوری اذربایجان است.
باکو دنبال چیست؟
علی ضیایی، تحلیلگر صنعت حمل و نقل به اقتصاد آنلاین می‌گوید: دو کشور جمهوری آذربایجان و ارمنستان حدود ۲۰ سال است که درگیر مناقشه هستند و به نظر می‌رسد که جمهوری آذربایجان و ترکیه بیشتر از پس گرفتن قره‌باغ به دنبال طرحهای بزرگتری در منطقه قفقاز جنوبی هستند که این طرح‌ها جز زیان حاصل دیگری برای ایران ندارد.
او ادامه می‌دهد: جمهوری آذربایجان و در راس آن ترکیه به دنبال کریدور ترانس خزر هستند و اگر این کریدور به دست جبهه شورای ترک بیفتد، ناتو تا خزر و پشت آب‌های روسیه پیشروی می‌کند که این مساله از چند جهت برای ایران دردسرساز است.
از زاویه اقتصادی که منطقه قفقاز دروازه ورود انرژی به اروپا است و به همین دلیل برای اروپایی‌ها اهمیت ویژه‌ای دارد. در حال حاضر مهمترین بازیگر انرژی در این منطقه روسیه است و از آنجا که ایران پس از روسیه صاحب بیشترین ذخایری گاز است، از دست دادن این دالان انرژی فرصت بزرگی را از ایران سلب می‌کند. به جز این، کریدور زنگه‌زور عملا ایران را از کمربند شرق به غرب راه ابریشم حذف می‌کند.
صرف نظر از خسارت اقتصادی، ضیایی تاکید دارد که حضور هم‌زمان ناتو و اسرائیل پشت مرزهای کشور یک خطر جدی امنیتی برای ایران است.
موضع روسیه چیست؟
در این میان موضع روسیه در مناقشات ارمنستان و جمهوری آذربایجان بسیار پیچیده است. از سویی گرایش ارمنستان به اروپا و آمریکا، روسیه را بر آن واداشته است که در جنگ دو کشور، حمایتی از ارمنستان نداشته و باعث شود که منطقه قره‌باغ به جمهوری آذربایجان برگردد و حتی توافنامه صلح روسیه به نفع جمهوری آذربایجان نگاشته شود.
نکته دیگر اینکه به نظر می‌رسد روسیه تمایل چندانی به نفوذ ایران در قفقاز جنوبی ندارد. از این جهت که روسیه به ایران به عنوان رقیب بالقوه در بازار انرژی نگاه می‌کند و از سمت دیگر تامین امنیت ارمنستان بر عهده روسیه است و این کشور به نوعی حیاط خلوت روسیه به شمار می‌آید. بنابراین روسیه تمایل ندارد ایران وارد این حیاط خلوت شود.
مساله دیگری که علی ضیایی، تحلیلگر صنعت حمل و نقل به آن اشاره می‌کند این است که ارمنستان برای آمریکا و اروپا اهمیت چندانی ندارد و در مقابل جمهوری آذربایجان برای آمریکا و اروپا مهم شده تا بتوانند موازنه قدرت در قفقاز را از کانال این کشور و ترکیه برقرار کنند. ضمن اینکه سرمایه‌گذاری‌های سنگین اسرائیل در جمهوری آذربایجان را نباید از یاد برد.
و البته شاید به همین دلیل باشد که جمهوری آذربایجان حالا برای روسیه هم مهم‌تر از ارمنستان شده و تلاش کرده تا قراردادهای سرمایه‌گذاری در حوزه نفت و گاز با این کشور امضا کند.
با این شرایط به نظر می‌رسد که دستگاه دیپلماسی ایران باید فعالانه‌تر وارد این موضوع شده و خواستار این باشد که منافع ایران در مذاکرات تعیین مرزهای دو کشور رعایت شود.
