به گزارش پایگاه خبری یاز اکو به نقل از فارس، ایران کشوری است غنی از منابع طبیعی و ذخایر سرشار زمینی و زیرزمینی، از نفت و گاز گرفته تا کانی‌های معدنی و محصولات متنوع کشاورزی و این ظرفیت را می‌توان یکی از مهم‌ترین عوامل تاب‌آوری کشور در برابر تحریم‌ها و فشارهای چندین و چندساله از سوی قدرت‌های جهانی و جریان سلطه بین‌المللی برشمرد، مزیتی که جمهوری اسلامی ایران را قادر ساخته تا علاوه بر درآمد حاصل از فروش این منابع، بخش مهمی از نیازهای خود به مواد اولیه در بخش‌های مختلف را نیز از همین منابع خدادادی تولید و تأمین کند.
در این بین منابع معدنی از جمله بخش‌هایی هستند که از یک سو با توجه به نیاز جهانی به این مواد و از سوی دیگر وابستگی بسیاری از صنایع و تولیدات داخلی به مواد اولیه استخراجی از دل معادن مدفون در خاک زرافشان کشور از اهمیتی بالا برخوردارند و مس یکی از این مواد معدنی است که به دلیل کاربرد گسترده در طیف وسیعی از صنایع کشور، جایگاه ویژه و منحصر به.فردی دارد، ماده معدنی استراتژیکی که یک درصد از کل منابع آن در جهان تنها در یک استان کشور و آن هم آذربایجان‌شرقی و معدن مس سونگون قرار دارد.
تخمین و برآوردها در خصوص ذخایر معدنی آذربایجان‌شرقی به ویژه مس سونگون متفاوت است، معدنی واقع در یک منطقه کوهستانی در شمال‌غرب ایران بر روی کمربند مس جهانی که بنا بر برخی بررسی‌ها بیش از یک میلیارد تن میزان مس ذخیره آن بوده و ذخیره قابل استخراجی در حدود ۷۹۶ میلیون تن دارد. معدنی بر روی ویرانه‌های روستای تخریب شده سونگون در ۱۳۰ کیلومتری تبریز و ۳۰ کیلومتری شهرستان ورزقان که تخمین‌ها در مورد مجموع کل ذخایر قطعی، احتمالی و ممکن آن عددی در حدود یک میلیارد و ۷۰۰ میلیون تن سنگ مس با عیار ۰/۶۱ درصد است.
طبق اعلام سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی، ۴۰ درصد ذخایر مس کشور را در خود جای داده و به گفته معاون سابق هماهنگی امور اقتصادی استاندار آذربایجان‌شرقی نیز این استان بیش از یک میلیارد تن ذخایر مس معادل ۳۰ درصد از ذخایر مس کشور را در اختیار دارد و رئیس سابق سازمان صمت استان نیز مس‌سونگون را یک ظرفیت بزرگ برای استان و کشور دانسته، چراکه ۲۰ درصد ذخایر مس کشور و یک درصد ذخایر مس جهان در این معدن قرار دارد.
این اعداد و ارقام تنها بیانگر بخشی از ظرفیت‌های مغفول آذربایجان‌شرقی در حوزه منابع معدنی است، موضوعی که عابدین خرّم استاندار آذربایجان‌شرقی نیز در تودیع و تکریم مدیرکل صمت استان بر آن تأکید ویژه کرده و گفته است: جای تأسف است که بدانیم در حوزه معادن کمتر از ۲۰ درصد ظرفیت موجود در آذربایجان‌شرقی مورد استفاده قرار گرفته، چرا که معادن دست نخورده‌ای با میلیاردها تن ذخیره در این استان داریم که می‌توانند چندین برابر معدن مس سونگون از لحاظ درآمد و اشتغال‌زایی برای استان مفید باشند و بر همین اساس باید برنامه‌ای هوشمند و هدفدار در این حوزه توسط مجموعه صمت تهیه و اجرا شود.
هر چند استاندار آذربایجان‌شرقی بر لزوم بالفعل شدن ظرفیت‌های معدنی کل استان تأکید دارد اما باید گفت که در طول سالیان گذشته کمترین اقدام در این حوزه که همان ایجاد شرکت مس آذربایجان بوده، به انحاء گوناگون بی‌نتیجه باقیمانده، چه رسد به بهره‌برداری حداکثری از دیگر منابع معدنی استان، شرکتی که کمترین انتفاع آن برای آذربایجان‌شرقی و حتی منطقه پیرامونی آن، برخورداری مردمان خود این منطقه از درآمدهای حاصل از منابع سرشاری چون معدن مس سونگون خواهد بود.
معدنی که سال‌هاست درگیر پدیده‌ای به‌نام خام فروشی است و اکنون پس از سال‌ها انتقال مس استخراجی از سونگون به کرمان، بهترین اتفاقی که برای این معدن ارزشمند رخ داده تبدیل سنگ مس استخراجی به کنسانتره ۲۵ درصد و انتقال آن به هرمزگان برای صادرات و یا دوباره بارگیری به سمت کرمان برای تولید کاتد و شمش مس بوده است و همه این اتفاقات در سایه ابتر ماندن موضوع ایجاد شرکت مس آذربایجان رخ می‌دهند.
فهرست
قول مدیرعامل شرکت مس ایران برای پیگیری تشکیل شرکت مس آذربایجان
موضوع شرکت مس آذربایجان تا آنجایی کش‌دار و بی‌نتیجه شده که علاوه بر مسوولان و نمایندگان مجلس، مردم استان و منطقه نیز از هر مسیر و ابزاری برای رساندن صدای مطالبه‌گری خود در این خصوص استفاده می‌کنند.
شرکتی که دست کم همه اقدامات و تلاش‌های صورت گرفته در نزدیک به یک دهه و از سوی نمایندگان و مسوولان مختلف استان برای تشکیل آن هیچ دستاوردی نداشته و برخی جریان‌ها و عوامل مشخص در مسیر تحقق این مطالبه به حق مردم آذربایجان دست‌اندازی و سنگ‌اندازی کرده‌اند.
شرکتی که چندی پیش غلامعلی راستی، رئیس سابق سازمان صمت آذربایجان‌شرقی از قول مدیرعامل شرکت مس ایران برای پیگیری تشکیل آن خبر داده و به خبرنگار فارس گفته بود: اخیرا در جریان حضور سعید محمد مدیرعامل شرکت مس ایران در تبریز حضور یافته و جلسه وی و مدیرعامل مس سونگون با استاندار آذربایجان شرقی، درخواست جدی مبنی بر تشکیل شرکت مس آذربایجان و انتقال کل امکانات و همه حساب‌های مالی این شرکت به بانک‌های استان تأکید شد و مدیرعامل شرکت مس ایران قول داده این کار را انجام دهد و ما هم پیگیر هستیم حتما این اتفاق برای استان بیفتد.
وزیر صمت هم قول تاسیس شرکت مس آذربایجان را داده است
روح‌الله متفکرآزاد نماینده مردم تبریز، آذرشهر و اسکو در مجلس شورای اسلامی نیز اواخر پاییز و آذر امسال با انتشار مطلبی در فضای مجازی از تاسیس شرکت مس آذربایجان خبر داده و گفته بود: ماجراهای مربوط به مس سونگون از مهم‌ترین موضوعاتی بوده که در دیدار با وزیر صنعت، معدن و تجارت مطرح شد و وزیر صمت قول داد تا مس سونگون یا مس آذربایجان به شرکت مستقلی تبدیل شود که ما هم برای تمهید مقدمات آماده هستیم.
امیدواریم با تاسیس شرکت مس آذربایجان شاهد بهره‌مندی بیشتر منطقه از مواهب معدنی باشیم که راه‌حل ریشه‌ای تمامی مشکلات است و تعدادی از نمایندگان و مسوولان اجرایی استان پیگیر این مسئله بوده و هستند که اخیرا جلسه‌ای نیز در این خصوص با حضور استاندار و تعدادی از نمایندگان مجلس تشکیل شد و از تمامی نمایندگان استانی توقع همراهی در این زمینه وجود دارد و تا انتها پیگیر این مسأله خواهیم بود.
خیر و برکت فروش مواد خام معدن سونگون برای استان‌های دیگر و سر بی‌کلاه آذربایجان‌شرقی
حجت‌الاسلام سیدمحمدعلی آل‌هاشم، نماینده ولی فقیه در آذربایجان‌شرقی و امام جمعه تبریز نیز با تأکید بر لزوم توسعه اقتصادی و تقویت بسترهای اشتغال‌زایی در استان، حوزه معادن را یکی از ظرفیت‌های بالقوه این بخش دانسته و گفته است: مس سونگون فرصت توسعه برای منطقه است اما باید برکات و منافع اقتصادی، توسعه‌ای و اشتغال‌زایی این نعمت خدادادی به استان نیز برگردد و نباید مواد خام معدن سونگون به فروش برسد و برکات آن به استان‌های دیگر برسد اما آذربایجان‌شرقی از آن بی‌بهره بماند، چرا که نقش مس سونگون در اشتغال‌زایی جوانان و فارغ‌التحصیلان آذربایجان‌شرقی بسیار مهم است و باید این نقش را ایفا کند.
عایدی از بابت مس سونگون به آذربایجان و ورزقان نمی‌رسد
نماینده ورزقان در مجلس شورای اسلامی نیز در خصوص قصه پر غصه مس سونگون و البته به تبع آن بسیاری از معادن استان می‌گوید: سالانه حدود ۳۰۰ هزار تن مس کنستانتره در سونگون به فروش می‌رسد و یک درصد از فروش این معدن حدود ۱۸۰ تا ۲۰۰ میلیارد تومان می‌شود که این منابع باید طبق قانون برنامه ششم توسعه به ورزقان بازگردد و در خود شهرستان هزینه شود همچنین یک درصد از عوارض آلایندگی معادن نیز باید به شهرستان بازگردد که این رقم در مورد مس سونگون حدود ۲۰۰ میلیارد تومان است، ارقامی که مجموع آنها برای شهرستانی مانند ورزقان بسیار قابل توجه است و معلوم نیست چرا به شهرستان باز نمی‌گردد.
به اذعان دهقانی، در حال حاضر کشور با پدیده‌ای به نام دلالی و خام فروشی در صنایع معدنی و فلزی روبه رو است و به‌طور مثال زنجیره مس و فولاد به دلیل گرانی ارز و سیاست‌های نادرست با مشکلات بسیاری دست و پنجه نرم می‌کند و برخی برای کسب سود بیشتر، بدون توجه به نیازِ حلقه‌های بعدی زنجیره تولید محصولات خود را خام صادر می‌کنند و در این میان این موضوع مطرح است که اگر ۳۰ درصد کنسانتره مس کشور را معدنی با نام سونگون تولید می‌کند.
وی اضافه می‌کند: باید همین درصد از عایدی فروش و صادرات آ ن نیز به استان و شهرستان محل قرارگیری معدن اختصاص یابد، موضوعی که تا امروز محقق نشده است و نه تنها ۱۵ درصد در آمد حاصل از معدن کاری و پرداخت حقوق دولتی معادن نیز به آذربایجان‌شرقی نمی‌رسد بلکه حتی حساب‌های مس نیز در استان نبود که با پیگیری مستمر استانداری از دو سال گذشته یک‌‌هزار میلیارد تومان از درآمدهای سونگون به بانک‌های استان منتقل شده است.
درآمد مس سونگون برای کرمان و بیکاری برای جوانان تحصیل کرده ورزقان
این عدم انتفاع استان و ورزقان از مواهب منابع معدنی صدای اعتراض امام جمعه این شهرستان را هم بلند کرده و وی در یکی از جلسات ستاد ساماندهی امور جوانان شهرستان، عدم برخورداری اهالی ورزقان به خصوص جوانان از ظرفیت و داشته‌های این منطقه را یکی از مشکلات مهم حال حاضر عنوان کرده و گفته است: منابع طبیعی و خدادادی مس یکی از ظرفیت‌های مهم منطقه است ولی متاسفانه با داشتن درآمد هنگفت و قابل توجه آنطور که باید ثمره‌ای در توسعه شهرستان ندارد و در این میان صدای طبل وعده‌های توخالی چندین ساله شرکت مس ایران در توسعه شهرستان نیز تمام شدنی نیست.
حجت‌الاسلام مهدی پورمحمد یکی از دغدغه‌های مهم مردم ورزقان را بی‌توجهی و عدم رغبت به خدمت صادقانه به این منطقه از طرف شرکت ملی مس ایران دانسته و افزوده است: وعده راه‌اندازی طرح‌های توسعه مس سونگون، احداث کمپ گردشگری فرهنگی ورزشی با شعار خاتمه دادن به «باشگاه مس به نام ورزقان و به کام دیگران» همچنین انتخاب پیمانکار و مناقصه از شعارهای توخالی متعدد شرکت مس ایران است که با این وعده‌های کذب و دروغ مردم آذربایجان خصوصا اهالی این شهرستان را به بازی گرفته‌اند.
توسعه صنعت مس آذربایجان‌شرقی باید به مطالبه عمومی تبدیل شود
عابدین خرّم استاندار آذربایجان‌شرقی نیز در این باره می‌گوید: توسعه صنعت مس استان باید به یک گفتمان، مطالبه و حرکت عمومی تبدیل شود، در غیر این صورت این صنعت در وضعیت نامناسب باقی خواهد ماند.
وی اظهار کرد: مس سونگون و شرکت ملی مس ایران باید به وظایف قانونی خود درخصوص پرداخت سهم اقتصادی استان و عملکرد شفاف و مسوولیت‌های اجتماعی و قانونی خود عمل کنند.
خرّم اضافه کرد: ضروری است، مجتمع مس سونگون تعهدات قانونی و مسوولیت اجتماعی خود را در قبال خدمات ارائه شده از سوی ادارات‌کل منابع طبیعی، جهاد کشاورزی، آب منطقه‌ای و حفاظت محیط زیست استان را ایفا کند.
وی گفت: شرکت ملی مس متعهد به ۴۰۰ هکتار جنگل‌کاری در منطقه و حفاظت از آن به مدت ۱۰ سال است که مُسکنی برای جلوگیری از فرسایش خاک در این منطقه است.
خرّم با تاکید بر ایجاد صنایع پایین‌دستی مس در شهرک‌های صنعتی ورزقان و اهر، افزود: شرکت مس سونگون موظف به تامین مواد اولیه این صنایع در داخل استان خواهد بود.
وی با بیان اینکه شرکت مس سونگون تا پایان شهریور ماه سال ۱۴۰۱ متعهد به ایجاد نیروگاه ۵۰ مگاواتی است، اظهار کرد: ایجاد نیروگاه ۵۰۰ مگاواتی برای توسعه این شرکت از تعهدات دیگر مس سونگون است.
محمد کلامی، معاون هماهنگی امور اقتصادی استانداری آذربایجان‌شرقی نیز در این باره می‌گوید: شرکت مس سونگون در مقابل خدماتی که از دستگاه‌های اجرایی استان دریافت می‌کند باید برنامه زمان‌‌بندی شده دقیق از تمام طرح‌ها و اقدامات توسعه‌ای خود ارائه کند.
وی با اشاره به ایجاد شهرک تخصصی صنایع پایین‌دستی مس، افزود: بخش خصوصی که قصد سرمایه‌گذاری در صنایع تبدیلی مس دارند نسبت به تامین مواد اولیه از سوی شرکت مس سونگون نگرانی‌هایی دارند که شرکت مس باید با شفاف‌سازی در این زمینه، تضمین لازم به سرمایه‌گذاران را بدهد.
قطع ۲۳ هزار اصله درخت و تشکیل ۱۱ پرونده منابع طبیعی سهم ورزقان و آذربایجان از سونگون به بهای انتقال روزانه کنسانتره مس ۵۰ میلیارد تومانی به کرمان
البته هر چند منابع معدنی آذربایجان‌شرقی از جمله مس سونگون انتفاع مالی و درآمدی چندانی برای مردم این استان نداشته اما در مقابل کارنامه این بخش در آسیب‌های زیست‌محیطی و تخریب منابع طبیعی سنگین و قابل توجه بوده است، چرا که به گفته رحیم مهردادی مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری آذربایجان‌شرقی، معدن مس سونگون به دلیل قطع ۲۳ هزار اصله درخت، ۸۰ میلیارد ریال جریمه شده و این مورد تنها یکی از ۱۱ پرونده مس سونگون در حوزه منابع طبیعی است و از بابت یکی از این پرونده‌ها خسارتی در حدود ۷۴۰ میلیارد ریالی به صندوق ملی پرداخت شده است که حتی از این طریق هم تاکنون درصدی از این خسارت به استان برنگشته است.
البته باید شاه‌بیت غزل پرسوز دست خالی استان از ظرفیت.های معدنی خود را در اظهارات استاندار سابق آذربایجان‌شرقی خواند که محمدرضا پورمحمدی در آن گفته بود، هر روز کنسانتره مسی به ارزش ۵۰ میلیارد تومان از این استان به کرمان می‌رود و اگر همین پول در خود استان بماند اینجا بهشت می‌شود و اگر فقط خطوط ذوب و پالایش مس در سونگون راه‌اندازی و در کنار آن یک شهرک مس ایجاد شود که ورق‌های مس و کابل تولید کند، ثروت‌های کلانی برای آذربایجان‌شرقی ایجاد خواهد کرد.
رقم خوردن همه این موارد را می‌توان مربوط به زیر چتر بودن بخش معدنی آذربایجان‌شرقی و به ویژه معادن مس این استان دانست که به واسطه خلأ وجود شرکتی به‌نام مس آذربایجان و تصمیم‌گیری در مورد منابع و درآمدهای معدنی آذربایجان‌شرقی در خارج از این استان رخ می‌دهند.
این استان حتی برای حمایت از یک تیم فوتبال به‌نام تراکتور با استفاده از درآمدهای حاصل از فروش مس استخراجی از دل خاک آذربایجان باید به نمایندگان و مسوولان فلان استان جواب پس دهد که مدعی هستند به واسطه سرمایه‌گذاری در حوزه معدن مس سونگون صاحب و مالک منابع و درآمدهای معدنی مردم آذربایجان‌شرقی هستند و آنها باید تعیین کنند که چه میزان از این درآمدها و در چه محلی استفاده شود، غافل از اینکه درآمدها و منافع مالی که در طول تمام سال‌های بهره‌برداری از تنها یک معدن مس سونگون به برخی استان‌ها و شرکت‌های خارج از آذربایجان‌شرقی سرازیر شده، رقمی فراتر از تصور و چندین و چند برابر کل سرمایه‌گذاری‌های محدود انجام شده در این بخش بوده است.
منشأ و علت طرح تمام این ادعاها عدم استقلال بخش معدنی آذربایجان‌شرقی و فقدان شرکت مس آذربایجان است، شرکتی که وعده چند ساله تأسیس آن تاکنون در حد شعاری بر روی کاغذ و سوژه‌ای تکراری برای پیگیری گاه و بیگاه رسانه‌ها باقی مانده و نتیجه آن شده سرازیری ثروت معدنی آذربایجان به خارج از استان و سر بی کلاه مردم مناطق محرومی مانند ورزقان از سفره رنگین درآمدهای معدنی این منطقه.
