به گزارش پایگاه خبری یاز اکو، قلعه پشتاب (قلعه پیشتو، پشتو و پیشتاب) یکی از دژهای کهن در شهر هوراند (از توابع شهرستان اهر) استان آذربایجان شرقی می باشد یا بعبارت دقیق تر این دژ بر روی یک از کوه های بلند به نام هشته سر در ۱۲ کیلومتری هوراند و ۵۰ کیلومتری شمال شرقی اهر در ارتفاع ۳۰۰۰ متری واقع شده که یکی ازباارزش ترین و جالب ترین آثار تاریخی کشورمان می باشد، قلعه پشتاب که با نام های (پیشتو، پشتو و پیشتاب ) نامیده می شود در روستای پیشتاب از توابع بخش هوراند در ارتفاع ۳۰۰۰ متری ساخته شده است و متعلق به دوره اورارتوها می باشد و این قلعه تنها یک راه باریک برای ورود دارد معبری از سمت شمال با ۲۲۰ پله سنگی و در سه سمت دیگر آن پرتگاه های مخوفی دیده می شود که قلعه را نفوذ ناپذیر ساخته است. در ساخت دیوارهای قلعه پشتو از سنگ های لاشه ای، ملات گل رس، ساروج و تعدادی آجر استفاده شده است دیرینگی آن به دوره های اشکانی و ساسانی می رسد که در برخی منابع چنین ذکر شده؛ «آثار به دست آمده از درون قلعه که سفالهای بدون نقش و نگار قدیمی است، نشان می دهد که این قلعه در اوایل ورود اسلام بر منطقه ارسباران و قره داغ ساخته شده است.» و امروزه آثاری چون پلکان و اتاقک های کنده شده بر سنگ از بقایای آن است و حصارهای آن بسیار مرتفع و صخره ای بوده و دور تا دورش را پرتگاه های عمیق احاطه کرده است.
این قلعه دارای آب انبار های متعددی است که بیشتر آنها در سمت شمال و درون صخره ها کنده کاری شده است. این قلعه در زمان کاربری از امنیت بالایی برخوردار بوده چون به غیر از پلکان، صعود از دیگر نقاط قلعه امکان پذیر نیست.
از محل این دژ، قلعه قهقهه و درهٔ رود قره سو که از پای آن می گذرد دیده می شود. غالب دژهای منطقه ارسباران از یک دیگر قابل رویت هستند و احتمالاً این دژها در ادواری و از جمله دوره جنبش خرمدینان (بابک خرمدین) آذربایجان که به احتمال قوی در تصرف آنان بوده اند به واسطهٔ علایم آتش های شبانه با همدیگر ارتباط پیدا می کردند.
موقعیت ممتاز جغرافیایی و آثار معماری باقی مانده در آن نشان از اهمیت در دوران کاربری اش دارد.
در مورد سفالینه های یافت شده در قلعه پشتاب می توان گفت، پراکندگی سفالینه های هزاره اول قبل از میلاد در این قلعه کمتر از آثار دوران اشکانی و ساسانی و قرون میانه اسلامی است.
سفالینه های اشکانی و ساسانی این قلعه عمدتا دارای خمیره نخودی و قرمز و تزییناتی با کنده کاری هندسی است و سفالینه های قرون میانه اسلامی در دو نوع ساده و لعابدار با خمیرمایه مواد کانی است. این قلعه در آذرماه سال ۱۳۸۷ در فهرست آثار ملی ثبت شد.
