یاز اکو، محمد فرج پور باسمنجی_ ۲۰ تیرماه جاری دانشمند ترک تبار همدانی الاصل دانشگاه تبریز در تهران دارفانی را وداع گفت و به رحمت ایزدی پیوست.
پروفسور ابولقاسم متین متولد ۱۳۱۳ه.ش در یک خاندان ترک تبار همدان بود که پس از اخذ دیپلم برای ادامه ی تحصیل به دانشگاه گوتینگن آلمان رفت و در رشته ی گیاهان دارویی دکترا گرفت .این دانشگاه درسال ۱۷۳۷ م تاسیس شده و در رشته های علوم پایه؛ پزشکی و انسانی هشتمین دانشگاه برتر اروپا است و تاکنون ۴۴ استاد برجسته ی آن جوایز بین المللی و نوبل گرفته اند.
پروفسور متین همچنین در مدت۱۳ سال ماندگاری در آلمان به دانشگاه فنی برلین رفت و موفق به کسب دومین دکترای علوم زمینی شد .این دانشگاه در سال ۱۸۸۴ م ساخته شده و در یک قرن گذشته به پذیرش دانشجویان نخبه کشور های مختلف مبادرت می کند و در فهرست ۹ دانشگاه برتر صنعتی و فنی آلمان قرار گرفته است.
پروفسور متین پس از اخذ ۲ دکترا از دانشگاه های آلمان به تبریز برگشت و در سال۱۳۴۴ ه.ش به استخدام آموزشی دانشکده کشاورزی دانشگاه تبریز در آمد و سپس در سال ۱۳۴۵ ه.ش عضو هیت علمی تمام وقت دانشگاه تبریز شد. دانشکده کشاورزی تبریز در سال ۱۳۲۴ با نام دانشکده ی فلاحت در حکومت خود خوانده جعفر پیشه وری به عنوان دومین دانشکده ی کشاورزی بعد از دانشگاه تهران تاسیس شده است و پروفسور متین در چند سال اقامت و تدریس در توسعه کیفی و کمی دانشکده کشاورزی دانشگاه تبریز نقش ممتازی داشت.وی دانشجویان مهندسی علوم کشاورزی را به باغات اطراف تبریز میبرد و تمامی دانشجویانش را در باغات و زمین های کشاورزی به یاد گیری تجربی اندوخته های تئوری و تلفیق آن در عمل وا می‌داشت.و شعارش این بود دانشجوی رشته های کشاورزی میزنشین نیست بلکه باید لباس کار بپوشد و در باغات و مزارع در تولید محصولات باغی و زراعی تاثیر گذار و یار و یاور کشاورز و روستایی باشد.چه اساتید شایسته ای در دانشگاه‌های کشور بودند که به تربیت و آموزش علمی و تجربی دانشجو پایبند بودند و در رشته های مهندسی و کشاورزی و فنی و معدنی معتقد بودند که دانش آموختگان این رشته ها باید یقه آبی باشند لباس و کفش کار و تلاش بپوشند و دوشادوش کشاورزان و کارگران زحمت بکشندو همان نظام آموزش آلمان را الگو قرار دهند.
متاسفانه امروز اگر به چها راه لاله تبریز سری بزنید صدها مهندس در جهاد کشاورزی میز نشین شده اند و به قول مرحوم دکتر نیشابوری استاد برجسته کشاورزی دانشگاه تبریز؛مهندس حشره شناسی و دامپروری و گیاهپزشکی جایش روستا و مزارع کشاورزی و باغات و روستا است.
امروز در اکثر امور وضعیت ما همین شده که راندمان و بهره وری و اثر بخشی ما دوست و دشمن را لب به اعتراض گشاده است که بررسی این مسائل مهم فرصت و مجال زیادی می خواهد و باید کسانی که دستی در آتش دارند و درد توسعه این ایران مظلوم دغدغه آنهاست وارد کارزار بشوند…. ایجاد و توسعه ی مرکز تحقیقات کشاورزی خلعت پوشان و اراضی شمال جاده باسمنج در دهه ی ۴۰ صورت گرفت و ابتدا ۲۸ هکتار زمین های اطراف برج تاریخی خلعت پوشان خریداری شد و پس از آن ۲۷۰ هکتار اراضی دیمی و کشاورزی شمال جاده باسمنج نیز به مرکز تحقیقات کشاورزی دانشگاه تبریز افزوده شد و امروز مجموعه اراضی کشاورزی دانشگاه تبریز در این مناطق از ۳میلیون متر مربع گذشته است که متاسفانه استفاده کافی صورت نمی گیرد و حتی دانشکده کشاورزی در طول ۶۰ سال گذشته در درختکاری و سرسبزی میلیونها متر زمین بکر کشاورزی در دیوار به دیوار کلانشهر تبریز ناتوان عمل کرده است.
با این حال چند میلیون متر زمین کشاورزی به محدثات و مالکیت دانشگاه تبریز افزوده شده و امروز باید برای تلطیف هوای شهر بزرگ تبریز در این منطقه که در امتداد خاوران و جاده تهران-تبریز است تدابیری اندیشیده شود و چند سال قبل ایجادمنطقه فضای سبز و تفرجگاهی بزرگ بعنوان شاهگلی دوم مطرح گردید و تفاهم نامه هایی هم بین مدیران شهرداری و دانشگاه منعقد شد ولی ره بجایی نبردو شورای شهر و مدیران شهرداری بایستی دنبال کار را برای اجرایی شدن آن بگیرند که خواست افکار عمومی است….و پروفسور متین در ایجاد گارگاه ها و مراکز پژوهشی و ایجاد پایلوت گیاهان و محصولات باغی و کشاورزی در آن نقش داشته است . وی آشنا به ۴ زبان ترکی آذربایجانی ، فارسی ،انگلیسی و آلمانی بود و در مدت ۷۰ سال تحقیق و پژوهش و تربیت مهندسان ارشد کشاورزی و گیاه پزشکی تلاش وافری در کشور ایفا کرد.
وی معتقد بود که هرگونه توسعه ی کشاورزی و باغداری در ایران بایستی با مشارکت و آموزش روستاییان ، باغداران و زارعین صورت گیرد.
وی علاوه بر دانشکده کشاورزی دانشگاه تبریز در دانشکده های کشاورزی اهواز ،همدان،کرج وتهران نیز تدریس کرده و پیش از ۴۲ اثر از پروفسور متین در رشته های مربوط به کشاورزی ،علوم تغذیه ، دارو درمانی و گیاه درمانی به یادگار مانده است که مهمترین آن عبارتند از :
تغذیه نباتات ، تکنولوژی، فیزیولوژی و طرق استعمال کودهای شیمیایی، اکولوژی و راههای شناخت عوامل آلودگی منابع طبیعی، اثر جنگل در آب و هوا، اصول و مبانی اکولوژی، گیاهان دارویی، فرمولهای ساخت مواد آرایشی و بهداشتی، عطر درمانی و رایحه درمانی، طبع شما و خوراکی‌ها و اثر رنگ‌ها، تغذیه برای گروه های خونی ، تندرستی خوردنی است. و کتاب‌ها و مقالات دیگری نیز ازاین اندیشمند حوزه کشاورزی منتشر شده است.
وی دریافته بود که در ایران ۸۰۰۰ گیاه متنوع می روید که حدود ۲۰۰۰ گیاه جزء گیاهان دارویی معطر و ادویه جات است.وی با نوشتن کتاب علمی و پژوهی “اکلوژی و راههای شناخت عوامل آلودگی منابع طبیعی ” یکی اززمینه های تشکیل سازمان محیط زیست کشور را شکل داد. وی همچنین سالهای سال با انجام تحقیقات در قطب های زراعی ایران از جمله مناطق مختلف آذربایجان ، خراسان،شمال ،کردستان و خوزستان و مناطق کویری زمینه تدوین و ترسیم نقشه های زراعی آن هارا فراهم آورد.
متین همچنین به این نتیجه رسیده بود که از ۵۰۰ هزار گونه گیاه شناخته شده در کره زمین می توان برای ایجاد انرژی و کالری در انسان و حیوان استفاده کرد و از جمله کسانی بود که می گفت تمام مایحتاج انسان یا منشأ کشاورزی دارد یا منشأ معدنی.که ایران نیز از این دو منظر بسیار غنی است و سرمایه گذاریهای دولتی و مشارکت مردمی را در بهره برداری بهینه از این مواهب اللهی به مدیران و دانشجویان توصیه می کرد.در طرح های تحقیقاتی پیشنهاد میکردبیش از ۸۲ درصد وسعت ایران کویر و بیابان است و طرح های جامع تحقیقاتی بایستی با پیوستگی و همت انجام شود تا از پیشروی کویر و بیابان در ایران ممانعت بعمل آید.
دکتر متین در دوران پیشکسوتی با راه اندازی یک مرکزی با مسمای دهکده سلامت در تهران اندوخته ها و تجارب علمی و دانشگاهی را در قالب تجویز گیاهان دارویی و گیاه درمانی و مبارزه با بیماری‌های انسان با بهره گیری از طبیعت و تنوع گیاهی پی می گرفت و با سخنرانی در مجامع علمی و عمومی اندوخته های خود را در اختیار طالبان و عموم می گذاشت.
دکتر متین به آمایش سرزمین نیز بعنوان یکی از زمینه های توسعه نگاه می‌کرد و با یک گروه دانشگاهی در قبل از انقلاب آمایش سرزمین از نظر نوع کشت محصولات باغی و کشاورزی مناطق مختلف ایران را در ۳ جلد آماده و منتشر کرد که سالها پایه فعالیت‌های گروههای کارشناسی وزارت کشاورزی بود.وی به این نتیجه رسیده بود که در کاشت داشت و برداشت باید به ارزش اقتصادی محصولات توجه شود و با تجهیز سازمان هواشناسی و پیش بینی دقیق بارش ها نزولات آسمانی را در آبیاری به موقع محصولات دیمی و آبی بکار گرفت.وی مخالف استفاده بی رویه از آب های زیر زمینی برای آبیاری مزارع بود و قبلا به نشست زمین و خالی شدن سفره های آبی هشدار داده بود.
پروفسور متین ۲۰ تیر ماه جاری در سن ۹۰ سالگی در تهران دارفانی را وداع گفت و در قطعه ی ۲۲۲ بهشت زهرا به خاک سپرده شد.متین و امثال او؛ مردان بزرگ و عاشق توسعه ایران ،خورشید های زمینی ملت ایرانند.راه و منش و روش و سبک کاری و داشته های علمی و فنی آنها ان شالله همواره مد نظر هر دانشجو و استادی باشد که برای ساختن فرداهایی بهتر تلاش می کنند و بزرگ پروردگار نیز بر این انسانهای عاشق کار و تلاش و سازندگی و توانمند رحمت فرماید و در روز جزا روسفید گرداند.
