به گزارش پایگاه خبری یاز اکو به نقل از اتاق بازرگانی تبریز، در این نمایشگاه انواع فرش‌های دستباف مناطق مختلف ایران در اندازه‌ها و رنگ‌های مختلف، قالی و قالیچه، تابلو فرش‌های مختلف و دیگر دست‌بافته‌های هنرمندان ایرانی عرضه و در معرض دید مخاطبان قرار داده شد.
طبق اعلام برگزارکنندگان قرار بود این دوره از نمایشگاه بین‌المللی فرش دستباف ایران با محوریت توسعه صادرات و یافتن بازارهای جدید صادراتی در کشورهای مختلف جهان، به‌ویژه آمریکا و کشورهای اروپایی برپا شود.
همچنین افزایش صادرات در کنار فروش داخلی، معرفی ظرفیت‌های این بخش اقتصادی، برنامه‌ریزی برای حل مشکلات، موانع و نقاط ضعف موجود این صنعت، ایجاد بستر‌های مناسب برای سرمایه‌گذاری‌های داخلی و خارجی، ایجاد زمینه اشتغال و کارآفرینی، آشنایی دست‌اندرکاران با محصولات، نوآوری‌ها و ظرفیت‌های موجود، ایجاد فضای رقابتی سالم میان تولیدکنندگان داخلی برای ارتقای کیفیت تولید و ایجاد ارتباط مستقیم و رو در رو میان تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان، مهمترین اهداف برگزاری سی‌امین نمایشگاه فرش دستباف ایران بود.
بازدید از این دوره نمایشگاه و هم‌نشینی و صحبت با تولیدکنندگان، تاجران و صادرکنندگان تبریزی حاضر در این نمایشگاه نشان داد که این محورها، زمینه‌ها و اهداف اعلام شده تقریبا به طور کامل هیچ موفقیتی نداشته است و بخش مهمی از گلایه‌های تبریزی‌های حاضر در نمایشگاه فارغ از گرفتاری‌ها و مشکلات این صنعت در ایران، به شکل برگزاری نمایشگاه مربوط می‌شد. این دوره نمایشگاه بین‌المللی فرش دستباف تقریبا مانند دوره گذشته در فضای نارضایتی برای غرفه‌داران تبریزی به پایان رسید. افرادی که با همه عرق و علاقه خود فرش دستباف را هویت، شناسنامه و پرچم دوم ایران می‌دانند اما امروز و در حالی که تقریبا هیچ یک از شعارها و اهداف نمایشگاه به نتیجه نرسیده و دستاورد خاصی برای تولیدکنندگان و صادرکنندگان و تجار به بار نیاورده همچنان بار مشکلات بر دوش بازیگران اصلی صنعت فرش دستباف ایران سنگینی می‌کند. مشکلاتی که بخش مهمی از آنها به مساله تحریم و بخش دیگر به سوءمدیریت در صنعت فرش دستباف مربوط می‌شود.
این گزارش تلاش کرده که دغدغه‌های اصلی و مشکلات تبریزی‌های حاضر در نمایشگاه بین‌المللی فرش دستباف ایران و نظر آنها درباره نمایشگاه سی‌ام را جویا شود.
فهرست
نمایشگاهی که در شأن ایران نبود
احد عظیم‌زاده، رئیس اتحادیه فروشندگان فرش دستباف تبریز شاید یکی از مهمترین افرادی باشد که در نمایشگاه حضور داشت. او سال‌ها در زمینه فرش دستباف کار انجام داده و آنگونه که خود می‌گوید یکی از افرادی است که همچنان در زمینه صادرات فرش دستباف فعال است.
عظیم‌زاده در پاسخ به این سوال که نمایشگاه سی‌ام چگونه بود و آیا اهداف آن به نتیجه رسید، می‌گوید: «نمایشگاه امسال به دلیل نبود تبلیغات مناسب و عدم دعوت برای حضور مهمانان خارجی در شان کشور نبود و تعریفی نداشت. از نظر بازدیدکننده هم نمایشگاه امسال ضعیف‌ترین نمایشگاه ۳۰ سال اخیر بوده است.»
عضو هیئت نمایندگان اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی تبریز، فرش را صنعت ملی کشور و شناسنامه و برند ایران می‌داند و تاکید می‌کند که این محصول همواره جایگاه خود را داشته است اما به شکل برخورد دولت با این نمایشگاه نقد جدی دارد: «نمایشگاه در زمینه برگزاری هم با مشکلات زیادی روبه‌رو بود. متاسفانه امکاناتی که باید در اختیار تولیدکننده و صادرکننده و فروشندگان فرش قرار می‌گرفت، خوب نبود. در حالی که در این دوره اجاره غرفه‌ها را ۱۲۰ درصد افزایش داده‌اند و عملا دولت تورم ایجاد می‌کند.»
رئیس کمیسیون فرش، صنایع‌دستی و گردشگری اتاق بازرگانی تبریز به شکل افتتاح نمایشگاه هم نقدهای جدی دارد: «در بخش مهمی از ۳۰ سال گذشته، رئیس‌جمهور نمایشگاه را افتتاح می‌کرد. چند سال بعد وزیر نمایشگاه را افتتاح می‌کرد و الان دو سه سال است معاون وزیر، نمایشگاه را افتتاح می‌کند. ما برای معاون وزیر احترام قائل هستیم اما فکر می‌کنیم سال آینده یک کارمند وزارت صمت نمایشگاه را افتتاح کند! وضعیت امروز این صنعت محصول همین بی‌توجهی دولت به آن است.»
دولت به صنعت فرش دستباف هیچ بهایی نمی‌دهد
رئیس کمیسیون گردشگری اتاق بازرگانی ایران ادامه داد: «هم‌اکنون ۲ میلیون و ۵۳ هزار نفر بافنده فرش داریم که با خانواده چیزی حدود ۹ میلیون نفر می‌شوند و ۱۰ درصد کشور از این صنعت امرار معاش می‌کند. اما دولت به این صنعت هیچ بهایی نمی‌دهد. دولت در زمان آقای احمدی‌نژاد ۱۰ درصد تشویق صادرات می‌داد. الان بازار کم‌رنگ شده و تحریم‌های بین‌المللی هم وجود دارد، پس دولت نباید تحریم داخلی هم انجام دهد.»
این تولیدکننده فرش در توضیح تحریم داخلی فرش می‌گوید: «تحریم داخلی یعنی افزایش قیمت نمایشگاه، پیمان ارزی، ممنوعیت ورود فرش ایرانی به ایران و… . رفوگران ایرانی برای رفوی فرش ایرانی به ترکیه مهاجرت می‌کنند چون اجازه ورود فرش ایرانی به ایران داده نمی‌شود. این کار غلط اندر غلط است. اجازه دهید کالا به ایران بیاید، در اینجا تعمیر شود و دوباره برگردد. علت آن هم سنگ‌اندازی مدیرانی است که این کاره نیستند و نمی‌توانند مدیریت کنند.»
افت صنعت فرش دستباف به دلیل تحریم خارجی و داخلی است
این صادرکننده فرش دستباف تصریح کرد: «فرش ایران همواره در رده اول بوده، هست و خواهد بود اما متاسفانه به دلیل از دست دادن بازارهای جهانی اکنون در رده پنجم قرار گرفته‌ایم. یک میلیارد و ۷۶۰ میلیون دلار صادرات ایران در این صنعت تبدیل به ۴۵ میلیون دلار شده است. ۱۲۷۰ کارت صادرکننده تبدیل به ۸۰ کارت شده است. بین این ۸۰ صادرکننده هم ۵۰ نفر آنها فعال نیستند! اگر ۵۰ درصد این وضعیت به دلیل تحریم باشد، ۵۰ درصد آن هم به خاطر تحریم‌های داخلی است. دولت به جای آنکه نمایشگاه امسال را به دلیل دو سال کرونا ارزان‌تر حساب کند، ۱۲۰ درصد هم اجاره غرفه‌ها را گران کرده است. دولت برای فرش پیمان ارزی در نظر گرفته و بازار را خراب کرده است.
عظیم‌زاده در پایان صحبت‌های خود به یک نکته کلیدی اشاره می‌کند: «کار را باید به دست کاردان بسپارند. کار کردن ملاک نیست بلکه کار دانستن ملاک است. این صنعت را باید به کسی بسپارند که صفر تا ۱۰۰ آن را بلد هستند. نباید آقا یا خانمی را بیاورند که هرچند احترام او برای ما لازم است اما این کاره نیست و چنین وضعی را برای بازار به بار آورده است.»
گوش شنوایی برای لغو پیمان ارزی وجود ندارد!
احد هریسچیان یکی از کسانی است که سال‌هاست در زمینه فرش دستباف در تبریز فعالیت می‌کند و همه اهالی این صنعت در استان آذربایجان شرقی او را می‌شناسند. او از ۱۸ سالگی پا در این عرصه گذاشته در حالی که پدربزرگ و پدرش بنیانگذاران فرش هریس بوده‌اند.
هریسچیان درباره وضعیت فرش دستباف در ایران معتقد است: «متاسفانه فرش دستباف منسوخ شده و از بین رفته است. علت اصلی آن هم این است که کشور ما تحریم است و مشکلات عمده‌ای در زمینه صادرات این محصول وجود دارد. برگشت ارز هم متاسفانه ناممکن شده و حتی صادرکننده‌ای هم که امکان صادرات داشته باشد، به خاطر این مشکلات عدیده دیگر کار صادرات انجام نمی‌دهد.»
وی با اشاره به مشکل برگشت ارز و پیمان ارزی درباره صادرات فرش دستباف ادامه داد: «چندین دهه است که ما پیشنهاد کردیم که پیمان ارزی را با وجود صادرات بسیار پایین، برداشته شود. اما آقایان هیچ کدام ترتیب اثر نمی‌دهند. این پیشنهاد از سوی همه اقشار درگیر در این صنعت داده شده اما گوش شنوایی وجود ندارد.»
عضو اتاق بازرگانی تبریز درباره مشکل بزرگ این صنعت تصریح کرد: «اگر کسی در خارج از ایران فرش داشته باشد و بخواهد آن را به داخل کشور مرجوع کند، به دلیل ممنوعیت تازه‌ای که قرار داده‌اند، قادر به انجام این کار نخواهد بود.»
وضعیت نمایشگاه نشان‌دهنده وضعیت فرش دستباف است
عضو هیات مدیره اتحادیه صادرکنندگان فرش ایران در استان آذربایجان‌شرقی با اشاره به وضعیت تولید فرش دستباف گفت: «وضعیت نمایشگاه نشان‌دهنده وضعیت فرش دستباف است. الان فرش به حد کافی وجود دارد اما مشتری خاصی برای آن نیست. متاسفانه تولید خیلی کمتر شده و مشکلات بسیار زیادی برای تولید داریم. متاسفانه وضعیت کنونی کشور در استان آذربایجان‌شرقی هم وجود دارد.»
هریسچیان به سی‌امین نمایشگاه بین‌المللی فرش دستباف نیز نگاهی دارد و درباه کارکردهای آن می‌گوید: «این نمایشگاه هیچ بهره‌ای از فروش یا سود برای اهالی صنف ندارد و شرکت کردن در آن بی‌مورد است. از طرفی دولت به صورت مداوم درباره کاهش تورم صحبت می‌کند اما تورم عجیبی در خود نمایشگاه وجود دارد. غرفه‌ها که سال گذشته متری ۶۰۰هزار تومان اجاره داده می‌شد، اکنون متری ۱میلیون و ۲۰۰ هزار تومان داده شده است. خدمات نمایشگاه هم بسیار ضعیف و نامطلوب است و برگزارکنندگان هم به هیچ‌وجه نسبت به پولی که غرفه‌داران داده‌اند، خدمات نداده‌اند.»
او به مشکل بیمه قالیبافان هم اشاره می‌کند و می‌گوید: «ما ۴۰ سال است که تلاش می‌کنیم بحث بیمه تامین اجتماعی قالیبافان را درست کنیم اما هنوز موفق نشده‌ایم.»
هریسچیان فرش را پرچم دوم ایران می‌نامد و معتقد است ایران را در دنیا با فرش می‌شناسند: «حرمت فرش را به خاطر حرمت ایران باید نگاه داریم و من از مدیران هم تقاضا دارم که پیشنهادهای تشکل‌های مربوط به فرش را بشنوند و به آن عمل کنند.»
وضع فرش دستباف ایرانی به دلیل وجود تحریم‌ها خوب نیست
محسن اعلاباف، فرزند استاد عباسعلی اعلاباف از نسل سوم خاندان اعلاباف است که این هنر ارزشمند را از پدر به ارث برده و همواره در کنار پدر و بعد از ایشان در زمینه طراحی و تولید فرش ادامه دهنده راه پدرخود بود. او نیز که سال‌های زیادی در این صنعت حضور دارد درباره مشکلات فرش دستباف می‌گوید: «وضع فرش دستباف ایرانی به دلیل وجود تحریم‌ها خوب نیست. تحریم مشکل اصلی است و بعد از آن گرانی و بالا رفتن قیمت، به صرفه نبودن دستمزدها برای بافنده، گرانی مواد اولیه مانند ابریشم، پشم و رنگ، کاهش قدرت خرید مردم و… باعث شده که فرش دستباف وضعیت خوبی نداشته باشد.»
اعلاباف عدم تبلیغات مناسب برای فرش دستباف را یکی از گرفتاری‌های اصلی این صنعت معرفی می‌کند و در مقایسه آن با وضعیت امروز فرش ماشینی در ایران می‌گوید: «متاسفانه تبلیغات برای فرش دستباف بسیار کم است؛ در حالی که برای فرش ماشینی نه تنها تبلیغات زیادی وجود دارد، بلکه به آن بودجه هم می‌دهند. به طور مثال به تولیدکنندگان فرش ماشینی وام ۳ درصدی داده می‌شود که این مساله درباره فرش دستباف اتفاق نمی‌افتد.»
کارگر قالیباف با دستمزد یک روز خود نمی‌تواند یک کیلو گوشت بخرد
اعلاباف مشکل دیگر این صنعت را مربوط به قالیباف‌ها می‌داند و تاکید می‌کند: «کارگرهای قالیباف در حال حاضر با دستمزد یک روز خود نمی‌توانند یک کیلو گوشت بخرند. به همین دلیل دیگر جوانان دنبال بافتن فرش نیست و ترجیح می‌دهند کارهای دیگری انجام دهند. اکثر قشر قالیباف را افراد مسن تشکیل می‌دهند که در حال از بین رفتن هستند. الان در خود تبریز تولید فرش بسیار کاهش پیدا کرده است.»
این تولیدکننده فرش درباره دلایل شرکت در نمایشگاه بین‌المللی فرش دستباف معتقد است: «قبلا برگزاری این نمایشگاه برای تولیدکننده‌های فرش دستباف خوب بود و توجیه داشت. اما الان حضور یا عدم حضور در این نمایشگاه دیگر فرقی ایجاد نمی‌کند. دلیل حضور در نمایشگاه بین‌المللی تهران معمولا گرفتن ارتباطات با کشورهای دیگر است که این مساله هم در نمایشگاه امسال اصلا وجود ندارد.»
اکثر فرش‌فروشی‌ها تبدیل به پارچه‌فروشی شده است
این تولیدکننده فرش تاکید می‌کند: «یک تابلو نقاشی را با تبلیغ در دنیا ۳ تا ۴ میلیون دلار می‌فروشند، اما فرشی که چند سال بافتن آن طول می‌کشد و به معنای واقعی یک هنر کامل است، نمی‌توانیم بدون تبلیغات بفروشیم. شما همین الان به بازار تهران بروید اکثر فرش‌فروشی‌ها تبدیل به پارچه‌فروشی شده است. چون الان در فرش سود زیادی وجود ندارد و نمی‌توان به آینده آن امیدوار بود.»
فرش دستباف اگر صادر نشود به درد خاصی نمی‌خورد
یعقوب کمالی یکی از صادرکنندگان قدیمی فرش دستباف در استان آدربایجان‌شرقی و شهر تبریز، وضعیت این صنعت را «اسفبار» می‌داند و تاکید می‌کند: «فرش دستباف باید صادر شود و اگر این کار انجام نشود، به درد خاصی نمی‌خورد. بیش از ۱۷٫۵ میلیون نفر در ایران از این صنعت نان می‌خوردند اما الان این آمار به زیر ۲ میلیون نفر رسیده است.»
عضو اتحادیه صادرکنندگان فرش استان آذربایجان‌شرقی با اشاره به مشکلاتی که در زمینه صادرات فرش در حال حاضر وجود دارد، تصریح می‌کند: «پشمی که از نیوزیلند یا استرالیا خریداری می‌شد، ۶ ماه وعده برای پرداخت داشت اما الان باید در کیف‌ها دلار پر کنید و به صورت نقد پشم بخرید. الان من نمی‌توانم برای آمریکا فرش ایرانی بفرستم و به همین دلیل مجبور هستم هر سال از هانوفر جنس‌های تولید شده توسط هندی‌ها یا چینی‌ها را بخرم.»
ارزیابی گمرکی فرش دستباف ایران بالا است
کمالی با اشاره به بالا بودن ارزیابی گمرکی فرش ایران می‌گوید: «متاسفانه الان قیمت تمام شده فرش دستباف ایران گران است. ارزیاب گمرک متاسفانه تخصصی در زمینه فرش ندارد اما او قیمت ارزی فرش را تعیین می‌کند. ارزیاب برای قیمت‌گذاری باید از فرش، شناخت داشته باشد تا بتواند آن را قیمت‌گذاری کند. در گمرک یک فرش دستباف را مثلا متری ۵۰۰ دلار ارزیابی می‌کنند. اما قیمت فروش آن در بازارهای جهانی ۵۰۰ دلار نیست که صادرکننده بتواند ارز آن را بازگرداند. این کار عملا جلوی صادرات را می‌گیرد. صادرکننده باید آن فرش را چقدر بفروشد که بتواند ارز آن را به دولت تحویل دهد؟»
این صادرکننده فرش با تاکید بر این مساله که با دلار ۵۰ هزار تومانی نمی‌توان فرش صادر کرد، درباره آثار برگزاری نمایشگاه در این صنعت می‌گوید: «این نمایشگاه هیچ ثمری ندارد. نمایشگاه بین‌المللی باید مهمان خارجی داشته باشد تا بتوانیم زمینه فروش و صادرات فرش را فراهم کنیم اما هیچ کس نیامده است. اینکه چهار خانواده بیایند و فرش بخرند، صنعت فرش دستباف جانی نمی‌گیرد.»
نمایشگاه نسبت به سال‌های گذشته افت بسیار زیادی داشته است
یعقوب فرشکاران یکی دیگر از تولیدکنندگان تبریزی فرش دستباف است که در ۳۰ دوره گذشته در نمایشگاه حضور داشته است. فرشکاران با اشاره به این مساله که سی‌امین نمایشگاه فرش دستباف ایران نسبت به سال‌های گذشته افت بسیار زیادی داشته است، می‌گوید: «مشتری‌های خارجی مانند سال‌های گذشته در نمایشگاه حضور ندارند. تبلیغات نمایشگاه بسیار ضعیف است. به نظر می‌رسد کسانی که کارهای تبلیغات نمایشگاه را انجام می‌دهند چندان خبره نیستند و ای کاش کسی را برای این کار در نظر می‌گرفتند که با ماجرای فرش دستبافت آشنا باشد.»
فرش دستباف ایران در دنیا از دست رفته است
عضو هیات مدیره صادرکنندگان فرش دستباف تبریز ادامه می‌دهد: «کسی که مرده است را نمی‌توان با اکسیژن زنده کرد. فرش دستباف ما در دنیا از دست رفته است. دولت نه تنها در برگزاری نمایشگاه کم‌کاری کرده بلکه توجهی به مسائل اتحادیه‌ها و اهالی این صنف هم ندارد. سال‌هاست می‌گوییم که پیمان ارزی برداشته شود، بیمه بافندگان را به نتیجه برسانید و… اما هیچ یک انجام نشده است.»
بافندگان فرش، جزو ضعیف‌ترین اقشار جامعه محسوب می‌شوند
فرشکاران با تاکید بر این مساله که بافندگان فرش، جزو ضعیف‌ترین اقشار جامعه محسوب می‌شوند، می‌گوید: «فرش کالای صادراتی است اما همه کارهای آن در داخل کشور انجام می‌شود. متاسفانه مشکلات همان مشکلات ده پانزده سال گذشته است و اکنون فرصت‌سوزی شده و دیگر نمی‌توان کار چندانی کرد. فارغ از تحریم‌ها و سیاست‌های کلان کشور درباره رابطه با کشورهای دیگر، کارهای بسیار زیادی می‌شد انجام داد اما متاسفانه کسی دلسوز این بخش نیست.»
این تولیدکننده فرش برخی از مهمترین مشکلات صنعت فرش دستباف را معرفی می‌کند: «ما در مناسبت‌های مهم کشورهای همسایه ایران می‌توانستیم هفته فرش ایرانی را برگزار کنیم و به‌راحتی ارز را هم جابه‌جا کنیم. اما این اتفاقات نمی‌افتد. یا اینکه چرا پُست نباید فرش ایرانی را مانند سال‌های قبل ارسال کند. پست الان دیگر هزینه‌های بیمه فرش را قبول نمی‌کند. از سوی دیگر صادرکنندگان اگر بخواهند فرش خود را به یک کشور دیگر بفروشند، حتما باید تعهد ارزی دهند. فرش، میوه نیست که من بتوانم آن را ۶ ماهه بفروشم. من فرشی دارم که ۶، ۸ یا ۱۰ ساله است. من بعد از ۶ ماه در حالی که جنس فروش نرفته است، باید از بازار آزاد دلار بگیرم و به دولت بدهم در حالی که فرش فروش نرفته است. اگر هم نتوانم آن را بفروشم و بخواهم آن را به کشور برگردانم اجازه بازگرداندن به کشور هم نمی‌دهند.»
هر روز عقب‌تر افتاده‌ایم
وی افزود: «متاسفانه الان در چین و هند فرش‌هایی تولید می‌شود که به قیمت ارزان‌تر و شرایط بهتر آن را در اختیار کشورهای اروپایی و آمریکایی قرار می‌دهند و ما هر روز عقب‌تر افتاده‌ایم. دولت باید وارد شود و در این زمینه کمک کند. فرش هویت ماست و ارزش آن خیلی بالاتر از مسائل اقتصادی است.»
حال صنعت فرش خوب نیست
فرهاد شعاریان دیگر تولیدکننده و عضو اتاق بازرگانی تبریز معتقد است موضوع فرش به جایی رسیده که دردها قاطی شده است: «تجار قدیمی می‌گفتند که فرش صلح را دوست دارد. شما چه زمانی فرش می‌خرید؟ زمانی که خوشحال هستید و همه کارها را انجام داده‌اید و در انتها فرش هم می‌خرید. متاسفانه به دلایلی مانند تحریم‌ها و مسائل داخلی حال صنعت فرش خوب نیست و به صفر رسیده است.»
خارجی‌ها نمی‌توانند در نمایشگاه فرش بخرند
شعاریان ادامه می‌دهد: «یکی از مشکلات ما این است که اگر یک خارجی بخواهد در نمایشگاه فرش بخرد نمی‌تواند از ویزاکارت استفاده کند. یک تاجر باید روابط آزاد مالی در تجارت خود داشته باشد. اما متاسفانه ما نمی‌توانیم این ارتباط مالی را برقرار کنیم. بحث نقل و انتقال پول متاسفانه با مشکل روبه‌رو است. ما اول باید الفبای تجارت را جاری و زیرساخت آن را فراهم کنیم. متاسفانه زیرساخت‌هایی که قبلا وجود داشته هم امروز به دلایل داخلی و خارجی و روابط دیپلماتیک و… از بین رفته است. همه چیز دست به دست هم داده و متاسفانه ناامیدی در این صنعت به وجود آورده است.»
سلیقه و فرهنگ مردم عوض شده است
عضو اتاق بازرگانی تبریز تاکید می‌کند: «متاسفانه الان توجهی که به فرش ماشینی می‌شود به هیچ وجه این نگاه درباره فرش دستباف وجود ندارد. در اروپا هم فرهنگ مواجهه با فرش و سیستم‌های زندگی عوض شده است. سلایق هم عوض شده و همه چیز علیه فرش است.»
استفاده چندانی از برگزاری نمایشگاه نمی‌بریم
ناصر سطوتی، تولیدکننده و فروشنده فرش یکی دیگر از تبریزی‌های حاضر در نمایشگاه بین‌المللی فرش دستباف ایران است که نقدهای زیادی به شیوه و کیفیت برگزاری نمایشگاه دارد: «نمایشگاه بین‌المللی فرش دستباف، بزرگ‌ترین اتفاق نمایشگاهی کشور در زمینه فرش است. ولی متاسفانه برنامه‌ریزی‌ها به گونه‌ای است که استفاده چندانی از برگزاری این نمایشگاه نمی‌بریم. این در حالی است که مثلا در نمایشگاهی مانند دِموتکس آلمان حداقل ۳ یا ۴ ماه مانده به برگزاری تمام برنامه‌ها، اهداف، زمینه‌ها و تبلیغات مشخص است. متاسفانه در نمایشگاه فرش دستباف ایران تا دو، سه روز مانده به برگزاری حتی کسی از ساعات برگزاری نمایشگاه اطلاعی ندارد. تبلیغات هم تقریبا صفر است و عملا وجود ندارد و استقبالی هم به تبع آن از نمایشگاه نشده است.»
تولیدکنندگان جوان در نمایشگاه جایگاهی ندارند
وی در ادامه انتقادات متفاوتی را مطرح می‌کند: «این نمایشگاه محلی برای معرفی کالاهاست. نیروهای جوانی که تازه پا به عرصه تولید گذاشته‌اند اصلا در نمایشگاه جایگاهی ندارند. به عنوان مثال فردی از ۲۰ سال پیش غرفه‌ای در مکانی مشخص دارد و گویا ارث پدری اوست. این در حالی است که برای قشر جوانی که پا به عرصه تولید می‌گذارد و ایده‌ها و محصولات جدیدی دارد، جایگاهی وجود ندارد.»
باید کارهای آنتیک و نفیس تولید کنیم
سطوتی معتقد است: «ما نمی‌توانیم آب رفته از جوی را به صورتی که چند سال قبل بود، بازگردانیم. اما این راه چاره دارد. اگر قرار است در صنعت فرش دستباف دوام بیاوریم باید به شکلی باشد که خریدار بتواند از فرش حس بگیرد. اگر آن حس را نگیرد با فرش ماشینی هیچ تفاوتی ندارد. این امر مستلزم این است که طرح‌ها عالی و متفاوت باشد. ما باید کارهای آنتیک و نفیس تولید کنیم و آن گاه می‌توانیم در دنیا رقابت کنیم. اگر ما تحریم هم باشیم اما جنس‌مان آنقدر جذابیت داشته باشد که مورد استقبال واقع شود، مطمئن باشید که تحریم را دور خواهند زد و از ما فرش می‌خرند.»
فرش تمام شده است
ابراهیم شیرفر، طراح و تولیدکننده فرش که از تبریز در نمایشگاه شرکت کرده است، درباره وضعیت فرش دستباف ایران می‌گوید: «ما از سال ۱۳۷۱ در نمایشگاه بوده‌ایم اما متاسفانه نمایشگاه روزبه‌روز ضعیف‌تر شده است. ۲۵ سال پیش یکی از دوستان ما می‌گفت که فرش تمام شده است. اما ما مقاومت کردیم و تا امروز رسیدیم. ولی باید بگوییم فرش تمام شده است. ارزش صادرات فرش از ۱ میلیارد دلار به ۵۰ هزار دلار رسیده است و در حال تمام شدن است.»
با رسیدگی به بیمه کارگران می‌توان صنعت فرش دستباف را رونق داد
شیرفر تاکید می‌کند: «یکی از مشکلات بزرگ ما بیمه‌های کارگری است. با رسیدگی به بیمه کارگران تا حدودی می‌توان به این صنعت رونق داد تا کارگرها برای ادامه کار رغبت داشته باشند. اگر این کار انجام نشود و مسئولین هم به کم لطفی خود ادامه دهند، دیگر نمی‌توان کاری انجام داد.»
تولید فرش نسبت به سال گذشته ۱۰ درصد کم شده است
شیرفر در پایان می‌گوید: «تولید فرش نسبت به ۲۰ سال پیش ۵۰ درصد و نسبت به پارسال ۱۰ درصد کم شده است. قیمت مواد اولیه نسبت به پارسال ۲ برابر شده اما قیمت فرش را اگر ۲ برابر کنیم دیگر خریداری برای آن وجود ندارد. صادرات هم وضعیت مناسبی ندارد و صنعت فرش رو به اضمحلال است.»
مواد اولیه با کیفیت به دست تولیدکننده نمی‌رسد
علی سیفی، مدیرعامل شرکت تعاونی فرش دستباف تبریز، با اشاره کاهش میزان تولید فرش دستباف علل آن را کمبود نقدینگی، مسائل مربوط به بیمه کارگران و سختی تهیه مواد اولیه با کیفیت می‌داند و تاکید می‌کند: «مواد اولیه با کیفیت به دست تولیدکننده نمی‌رسد. کسانی هم که مواد اولیه خود را از خارج می‌آوردند به دلیل تحریم با مشکلات زیادی مواجه هستند. به همین دلیل جنس‌های با کیفیت کمتر در دسترس ما قرار می‌گیرد.»
عدم ورود نیروهای جوان به این صنعت مشکل دیگری است که سیفی به آن اشاره می‌کند: «از سوی دیگر نیروی جوان هم وارد این کار نمی‌شود، چون کم‌درآمد است. کارگرهای قالیبافی هم بسیار کم شده‌اند. الان کارگر قالیبافی ۴۰۰ هزار تومان دستمزد می‌گیرد. چون هزینه‌های تولید بالاست و اگر دستمزد کارگران هم اضافه شود قیمت فرش بسیار بالا می‌رود. کارگری که در کاری غیر از قالیبافی می‌تواند ۷۰۰، ۸۰۰ هزار تومان دستمزد بگیرد، در کارگاه این دستمزد را نخواهد داشت.»
جمع‌بندی گفتگوهای بالا حکایت از حال نزار صنعت قرش دسباف در تبریز و آذربایجان و ایران دارد. نمایشگاه بین‌المللی فرش دستباف به عنوان مهمترین مکان عرضه و معرفی این کالای مهم ملی، حال به مکانی بی‌رونق بدل شده که گویی فقط قرار است برگزار شود نه اینکه باری از دوش اهالی هنرمند این عرصه بردارد.
