به گزارش پایگاه خبری یاز اکو، دکتر توحید ملک زاده درکانال تلگرامی خود نوشت: کنفرانس لوزان پس از پایان جنگ جهانی اول و شکست عثمانی برای سروساماندهی به ممالک این امپراطوری تشکیل شد.
در کنفرانس لوزان ایران دوباره شرکت داده نشد ولی ارامنه و آشوری های متفق روس، انگلیس و فرانسه شرکت فعالی داشتند و در بیانیه هیئت آشوری، اورمیه و غرب آذربایجان جزو سرزمین آشوری قلمداد شده بود . مساله آشوری ها در ۱۲ دسامبر ۱۹۲۲برای اولین بار در کنار مباحث مربوط به تشکیل کشور ارمنی در کنفرانسهای صلح به کوشش انگلیس و شخص لرد کرزن به میان آمد. انگلیس به کرات از آشوری ها به عنوان متحدین کوچکشان یاد می کرد و در عوض عصمت پاشا از طرف ترکیه بر عدم تقسیم اراضی ترکیه تاکید می کرد. پطروس قبلا در نوامبر ۱۹۲۲ طی نامه ای به لرد کرزن درخواستهایش را اعلام کرده بود. وی در این کنفرانس به قول انگلیس مبنی بر حمایت از تشکیل مملکت آشور به همراه تاییدیه هایی از افراد مختلف منجمله نیکیتین سرکنسول وقت روسیه در اورمیه اشاره و مدارک را به هیئت آمریکایی تحویل داده و درخواست حمایت آمریکایی ها را کرد. به اصرار انگلیس مبنی بر تشکیل مملکت آشوری در خاک ایران و ترکیه موضوع برای بررسی بیشتر به کنفرانس روز ۱۳ دسامبر ۱۹۲۲ موکول شد. در این جلسه مساله اقلیت تعریف گردید. بنابر عقیده طرف ترکیه اقلیتها در ترکیه به غیر مسلمانان اتلاق می گردید ولی طرف انگلیسی به مفهوم ملی و زبانی تاکید می کرد. در این دوره روابط انگلیس با پطروس در سطح عالی بود با اینحال درخواست پطروس برای شرکت در کنفراس رد شد.
در ۶ ژانویه ۱۹۲۳ مونتاقنا در ضمن سخنرانیش به حقوق ملی ارامنه و نسطوری ها اشاراتی کرد که با مخالفت رضا نور از هیئت ترکیه مواجه گردید. وی در جوابیه اش به سخنران انگلیسی اعلام کرد: مسبب سرنوشت ارامنه و آشوری ها ی شکست خورده و پریشان در جنگ اول جهانی همانا متفقین می باشند.
پطروس چون سرسختی ترکیه را در مذاکرات دید تصمیم به مذاکره و مصالحه با طرف ترکیه گرفت. اقدامی که باعث نا خرسندی انگلیسی ها از این عمل گردید. وی در این مذاکرات به رعایت تاریخی حال نسطوری ها اشاره و خواستار بازگشت نسطوری ها به آناطولی گردید.
تلاش پطروس برای تشکیل کشور نسطوری در شرق ترکیه و غرب آذربایجان ایران با ارائه جزئیات این طرح به نمایندگان طرفهای مذاکره کننده ادامه داشت. به عقیده پطروس تشکیل این مملک خیالی شمال عراق ( مستعمره انگلیس) را از ترکیه محافظت خواهد کرد. این پیشنهاد پطروس مخالف سیاست کردی انگلیس بود. چرا که انگلیس معتقد بود در صورت تشکیل مملکت نسطوری نمی توان تشکیل مملکت کردی را مانع شد. با گذشت زمان انگلیسیها چون فعالیت پطروس را خلاف مصالح انگلیس در تشکیل کشور عراق تشخیص دادند از وی رویگردان شدند. ۲۲ ژانویه ۱۹۲۳ ( بهمن ۱۳۰۱) فوربئس آدام انگلیسی با پطروس دیدار و علت تکروی نسطوری ها بحث گردید.
انگلیس در این مذاکرات به تدریج مخالف تشکیل مملکت نسطوری و کردی در منطقه گردید و علیرغم تمام لابیگری های ارامنه و آشوری ها، ترکیه مغلوب تمام شرایطش را به کشورهای غالب تحمیل کرده مانع تشکیل حکومت کردی و آشوری در منطقه شد. با اینحال انگلیس تا آخرین لحظه با تشکیل ارتشی از نسطوری ها در عراق سعی در مقابله با اقدامات مرزی ترکیه داشت. در این حین نیز ترکیه درصدد برانگیختن سیمیتقو برای مقابله با نسطوری ها بود مساله ای که به مذاق آذربایجانیان خوش نمی آمد. در این کنفرانس به مدد هیئت ترکیه به ریاست عصمت پاشا مرزهای ایران و ترکیه تغییر نکرد.
به تدریج بازگشت نسطوری های فراری آذربایجان ( آشوری ها و جیلوهای عثمانی) به اورمیه و سلماس مورد موافقت دولت ایران قرار گرفت و به دنبال عفو عمومی این دسته مخفیانه وارد آذربایجان شده در اورمیه و سلماس به تدریج به زندگی عادی خود بازگشتند. گرچه بازگشت این فراری ها چندان هم خوشایند مردم اورمیه و سلماس و کل آذربایجان نبود و گزارشات رسمی حاکی از نگرانی شدید هم مردم و هم مقامات محلی از بازگشته آشوری ها و ارامنه به منطقه بودند با اینحال مسیحیان با پذیرفتن فرهنگ عمومی آذربایجانی توانستند در جامعه آذربایجانی ادغام شوند.
در قره باغ نیز ششم مهر پس از سی سال اشغال منطقه قره باغ، ارامنه تسلیم قوه قهریه ارتش مظفر آذربایجان شده و این تکه از خاک آذربایجان دوباره به مام میهن بازگشت. روند ادغام ساکنان قره باغ در جامعه آذربایجان شروع شده است.
