پویایی پیچیده روابط ترکیه و ایران (ترجمه)

به گزارش واحد ترجمه پایگاه خبری یازاکو به نقل از دیلی صباح، به طور سنتی، روابط ترکیه و ایران با ترکیبی از رقابت و همکاری تعریف شده است. با داشتن مرز زمینی طولانی و برخورداری از عمق تاریخی چند بعدی، بر روابط دو کشور تأثیر می گذارد.

هم ترکیه و هم ایران به معاهده ۱۶۳۹ قصرشیرین به عنوان چارچوبی اساسی برای ساده ترین درک رابطه ای خود اشاره می کنند. از سال ۱۶۳۹، هیچ جنگی بین دو کشور رخ نداده است، که امکان استقرار متقابل فرهنگ استراتژیک و گفتمان ژئوپلیتیکی را فراهم می کند.

در دوره هایی که تهدیدات منطقه ای مشترک است، همکاری بین دو کشور برجسته است. برعکس، زمانی که تهدیدها به طور معمول تعریف نمی شوند، یک مدل رقابتی رابطه آنها را مشخص می کند. اگرچه درگیری مستقیمی بین دو کشور وجود نداشته است، اما تغییر پویایی های ژئوپلیتیکی و استراتژیک منطقه ای در منطقه خاورمیانه گسترده تر ، همراه با ساختار امنیتی در حال ظهور، رقابت آنها را در نگرانی های امنیتی پایه گذاری کرده است.

عراق همچنان صحنه رقابت بین دو ملت است. در سوریه دوکشور مواضع نظامی، دیپلماتیک و استراتژیک متفاوتی را حفظ می کنند. شرایط در سوریه و عراق منجر به همپوشانی موضوعات حیاتی و اولویت‌های استراتژیک متفاوت می‌شود. کنترل طالبان بر افغانستان باعث تشدید مسائل مهاجرتی بین دو کشور شده است و ایران تلاش می کند با استفاده از مهاجرت به عنوان اهرم فشاری علیه ترکیه فشار وارد کند و پویایی جدیدی را ایجاد کند. نگرانی ایران از پیروزی آذربایجان در قره باغ باعث شده است که از ارمنستان حمایت کند و افتتاح کریدور زنگزور را یک خطر ژئوپلیتیکی تلقی کند.

از ۷ اکتبر، عوامل مختلفی، از جمله حمایت ایران از بازیگران مسلح غیردولتی در منطقه از لبنان تا یمن، و کمک نظامی مستقیم این کشور به روسیه، بر روابط ترکیه و ایران تأثیر گذاشته است. در نتیجه، این روابط در محورهای منطقه ای همکاری، رقابت و درگیری نقش حیاتی دارد. افزایش تنش بین آمریکا و ایران و تحولات غیرمنتظره در مورد برنامه هسته ای ایران، دامنه روابط آنکارا و تهران را گسترش داده است.

بعد اقتصادی

با توجه به این تحرکات، سفر ابراهیم رئیسی رئیس جمهور ایران به ترکیه در مقطعی حساس انجام شد. حجم تجارت بین دو کشور حدود ۷ میلیارد دلار است که هر دو طرف آن را رضایت بخش نمی دانند. ترکیه عمدتاً از ایران انرژی وارد می کند و در عین حال محصولات صنعتی، غذایی و پوشاک را صادر می کند.

علیرغم اینکه تحریم‌های آمریکا علیه ایران مانع مهمی برای تقویت تجارت می‌شود، در سفر رئیس‌جمهور رئیسی همزمان با هشتمین نشست شورای همکاری‌های سطح عالی ترکیه و ایران، موضوعات مهم اقتصادی مورد بحث و بررسی قرار گرفت. گفتگوها بر انرژی، تجارت منطقه مرزی، قوانین گمرکی و سرمایه گذاری متقابل برای افزایش حجم تجارت متمرکز شد. به عنوان یک نتیجه ملموس، ۱۰ موافقت نامه در زمینه های مهم مانند تجارت، حمل و نقل، ارتباطات، فرهنگ، صنعت، فناوری، امنیت و انرژی امضا شد که هدف از رسیدن به حجم تجارت ۳۰ میلیارد دلاری را تکرار کرد.

چالش ها

در حالی که سفر رئیسی به ترکیه گام های مشخصی را در جهت افزایش همکاری تسهیل کرده است، چالش های مهم ممکن است این پتانسیل را محدود کند. یک چالش اصلی، تغییر چشمگیر محیط امنیتی خاورمیانه از ۷ اکتبر است. تجاوزات مداوم اسرائیل در غزه باعث شعله ور شدن مجدد درگیری ها در سراسر منطقه، از لبنان تا یمن شده است. فضای جدید امنیتی رویارویی ایالات متحده را به ارزیابی مجدد اولویت های نظامی خود و تغییر تعاملات خود سوق داده است. نشانه‌های خروج دولت بایدن از عراق و سوریه، قرار دادن مجدد حوثی‌ها در فهرست سازمان‌های تروریستی و تبدیل شدن به اهداف نظامی، یک محیط امنیتی منطقه‌ای مداخله‌جویانه ایجاد کرده است. این تغییر در سیاست خاورمیانه ای ایالات متحده تأثیر بالقوه نامطلوبی بر روابط ترکیه و ایران دارد. احتمال هدف قرار گرفتن ایران توسط آمریکا و اسرائیل و پاسخ احتمالی تهران از طریق نظامی‌سازی بیشتر سیاست‌های منطقه‌ای ، نگرانی‌های کلیدی است.

 بدون استراتژی مماشات از هر دو طرف، یک درگیری منطقه ای بزرگتر ممکن است رخ دهد.

در سوریه و عراق، عقب نشینی بالقوه دولت بایدن می تواند رقابت ایران و ترکیه را تشدید کند و هر دو کشور آن را فرصتی برای اعمال نفوذ در شمال شرق سوریه می دانند. یک عقب نشینی برنامه ریزی نشده ایالات متحده می تواند ایران را وادار کند که YPG را با رژیم سوریه هماهنگ کند، در حالی که ترکیه به دنبال کاهش نفوذ YPG است. اقدام مشترک پس از خروج آمریکا مستلزم اجماع گسترده است. در عراق، اجماع وجود ندارد. اگرچه مبارزه مشترک علیه پ‌ک‌ک می‌تواند به نفع هر دو کشور باشد، اما تردیدها در مورد پایبندی ایران به این رویکرد وجود دارد.

در قفقاز جنوبی و قره باغ، سیاست های متفاوت ترکیه و ایران در مورد آذربایجان و ارمنستان مانع ثبات منطقه و تعمیق رقابت می شود. افتتاح کریدور زنگزور می‌تواند نگرانی‌های اقتصادی و ژئوپلیتیکی ایران را تشدید کند، همکاری‌ها را کاهش داده و رقابت را افزایش دهد. علاوه بر این، توسعه همکاری ایران با روسیه و سوء ظن در مورد برنامه هسته‌ای این کشور نگرانی‌های بی‌ثباتی منطقه‌ای را افزایش می‌دهد. پاسخ ترکیه به یک ایران هسته ای بالقوه، موضوعی از ادبیات اشاعه هسته ای است.

در نهایت، گرایش روابط ایران و ترکیه به سمت همکاری یا رقابت متضاد نه تنها به انتخاب دو کشور بلکه به تحولات منطقه ای و جهت گیری سیاست آمریکا در خاورمیانه نیز بستگی دارد.