به گزارش پایگاه خبری یازاکو به نقل از اعتماد، ارزش برابری ریال به دلار از ابتدای دی ماه تاکنون نزدیک به ۱۵درصد افت کرده و در میان سکوت مسوولان اقتصادی و بانک مرکزی، چشم‌انداز خاصی هم برای روند کنونی دیده نمی‌شود. روز گذشته، سخنگوی اقتصادی دولت نشست خبری برگزار کرد اما یک کلمه درباره نوسان نرخ دلار در بازار صحبت نکرد، اما از جبهه بانک مرکزی خبری دیگر بیرون آمد و آن هم انتشار «اوراق گواهی سپرده» با نرخ سود ۳۰درصدی است. بانک مرکزی عنوان کرد که با هدف تامین سرمایه در گردش واحد‌های تولیدی دستورالعمل انتشار گواهی سپرده خاص با نرخ سود علی‌الحساب بانکی ۳۰درصد سالانه (پرداخت سود ماهانه) را به شبکه بانکی ابلاغ کرده و از امروز این سازوکار اجرایی می‌شود.
به نظر می‌رسد این ابزار اقتصادی جهت جذاب‌سازی نرخ ریال استفاده شده تا سپرده‌های ریالی به ارز خانگی تبدیل نشوند. این ابزار پیش از این توسط بانک مرکزی روسیه نیز به کار گرفته شد و توانست تا حد زیادی اثرات روانی جنگ اوکراین را بر پول ملی روسیه کنترل کند، اما مخالفان سیاست جدید بانک مرکزی به تفاوت‌های روسیه و ایران اشاره دارند و معتقدند که شرایط بازار پول دو کشور با یکدیگر فرق دارند. بانک مرکزی با این ابزار عملا نرخ بهره را به ۳۰درصد رسانده و از آن سو، نرخ بهره اوراق اسناد خزانه یا همان اوراق بدهی دولت نیز به ۳۱درصد افزایش پیدا کرده است، اما آیا سیاست جدید بانک مرکزی در نوسان نرخ ارز اثرگذار خواهد بود؟
فهرست
به دنبال انتشار گواهی سپرده، نرخ بهره حقیقی هم تغییر می‌کند
پیمان مولوی، اقتصاددان در واکنش به دستورالعمل اخیر بانک مرکزی درخصوص انتشار گواهی سپرده خاص با سود علی الحساب ۳۰درصد گفت: پیش از این دستورالعمل بانک مرکزی، نرخ بهره حقیقی منهای ۲۰درصد بود و زمانی که نرخ گواهی سپرده را ۳۰درصد اعلام می‌کنند به این معناست که نرخ بهره حقیقی به منهای ۱۵درصد خواهد رسید و در شرایطی که نرخ تورم بالاست و با نوسان نرخ دلار روبه‌رو می‌شویم که تا ۲۰درصد ارزش پول ملی را از بین می‌برد همه اقشار جامعه و حتی افرادی هم که درک درستی از اقتصاد ندارند متوجه این موضوع می‌شوند که نگهداری ریال درست نیست و سعی در تبدیل ریال به ارزهای دیگر می‌کنند.
این اقتصاددان در پاسخ به این پرسش که آیا این سیاست ابزاری برای جمع‌آوری نقدینگی و کنترل هیجانات در بازارهای طلا، دلار و سکه خواهد بود، افزود: یک ضرب‌المثل انگلیسی هست که می‌گوید؛ (هم دیر است، هم کوچک است) Too Little, Too Late متاسفانه در جایی که باید اتفاقات به درستی بیفتد این اتفاقات نمی‌افتد و به نقطه‌ای می‌رسیم که باید اقدامات عجیب و غریبی را در لحظه انجام دهیم و در کوتاه‌مدت استفاده از این روش‌ها شاید بتواند نرخ ارز را کنترل کند اما اینکه این‌گونه اقدامات در آینده هم جواب بدهد و تا کجا ادامه داشته باشد، مشخص نیست و مسوولان بانک مرکزی در این مورد باید پاسخگو باشند .
قطار اقتصاد از ریل خارج شده است
او در مورد تاثیر این نوع سیاست‌ها روی صندوق‌های با درآمد ثابت نیز افزود: در مجموع هرقدر نرخ بهره بانکی را بالا ببرند در اقتصادی که با رکود همراه شده به دلیل اینکه این سیاست در زمان درستی اتخاذ نشده است خروجی آن رکود در اقتصاد است، سوال این است که آیا این‌گونه سیاست‌ها می‌تواند روی تورم کنترل داشته باشد؟ خیر، شاید یک زمانی می‌توانست کمک‌کننده باشد اما امروز قطار اقتصاد ایران از ریل خارج شده و آنچه می‌تواند بر اقتصاد ایران اثرگذار باشد تا هم قادر باشد اقتصاد را به حرکت درآورد و هم بازار سرمایه براساس اقتصاد واقعی حرکت کند، نیازمند تحرکاتی خارج از مباحث اقتصادی است.
مولوی در پاسخ به این پرسش که آیا قیمت دلار به مرزی رسیده که از تحلیل تکنیکال خارج شده است، خاطرنشان کرد: تحلیل‌های تکنیکال و بنیادی همواره جواب داده است و آنچه مهم است در تحلیل بنیادی روندها و خروجی‌های اقتصادی است که همیشه راهنما هستند و هیچ زمانی هیچ موضوعی بدون تحلیل نیست و نرخ دلار هم در ایران هنوز از تحلیل تکنیکال خارج نشده است و اتفاقا تحلیل‌ها هم بر همین اساس هستند اما دیر و زود دارد، منتها اگر همین امروز هم بانک مرکزی در بازار دخالت کند می‌تواند قیمت ارز را به ۵۰ هزار تومان کاهش دهد.
دولت سیاست انقباضی را دنبال می‌کند
قدرت‌الله امام‌وردی، اقتصاددان نیز در مورد دستورالعمل اخیر بانک مرکزی در مورد انتشار گواهی سپرده خاص به «اعتماد» گفت: انتشار گواهی سپرده خاص با نرخ سود علی‌الحساب بانکی ۳۰درصد ازسوی دولت به منظور جذب منابع مالی به سمت سیستم بانکی است تا از این طریق به نوعی سیاست انقباض پولی داشته باشد.
او با اشاره به همزمانی انتشار گواهی سپرده خاص با افزایش نرخ دلار افزود: به نظر نمی‌رسد این موضوع برای جذاب شدن پول ملی باشد اگر افزایشی در نرخ دلار می‌بینیم به دلیل عدم اطمینان از آینده است و مشکلاتی است که در اقتصاد به واسطه درگیری‌های نظامی و عدم تعاملات سیاسی ایران با همسایه‌ها و به خصوص با امریکا رخ داده است و این رشد در نرخ دلار ارتباط مستقیمی با ناامنی‌های نظامی و سیاسی در منطقه و تهدیداتی که به وجود آمده، دارد و این نااطمینانی‌ها باعث می‌شود تا مردم دارایی‌های خود را به ریال و ارزهای خارجی دیگر تبدیل کنند یا ارزهایی که از کشور خارج می‌شود و به نوعی نگران‌کننده هم شده است.
این سیاست بانک مرکزی در تقابل با بورس است
امام‌وردی تصریح کرد: این گواهی‌ها با نرخ ۳۰درصدی به گونه‌ای در تقابل با بورس هستند و اگر مردم مبالغی را در بورس سرمایه‌گذاری کرده‌اند با این اقدام بانک مرکزی سرمایه‌هایی هم که در بورس و صندوق‌های سرمایه‌گذاری بوده خارج می‌شود.
این کارشناس اقتصادی خاطرنشان کرد: نهایتا هدف‌گذاری‌ها در مورد کنترل حجم پول و کنترل حجم نقدینگی و تورم رقمی است که دولت در ابتدای سال و بودجه ۱۴۰۲ داشته و به نظر نمی‌رسد این تصمیم ارتباطی به ارزش ریال و تقویت آن داشته باشد.
امام‌وردی در پاسخ به این پرسش که این ابزار برای جمع‌آوری نقدینگی چقدر مناسب است، گفت: در بخش سیاست‌های پولی (انبساطی و انقباضی) دولت دارای سه ابزار است، ابزارها به نرخ تنظیم و عملیات بازار باز، نرخ ذخیره قانونی و انتشار اوراق بدهی برمی‌گردد که در قالب عملیات باز قرار می‌گیرد که به جای کنترل حجم پول از طریق انتشار اوراق قرضه و اوراق مشارکت و گواهی سپرده‌های خاص منتشر می‌شود تا حجم پول در گردش را کاهش دهد و آن را جمع‌آوری کند و در کنترل خود درآورد.
بازار ارز کاملا تحت کنترل دولت است
او تصریح کرد: البته موتورهای خلق پول تنها نقدینگی در دست مردم نیست تا از این طریق بتوانند آن را کنترل کنند تا به نوعی روی تورم اثرگذار باشد، بنده معتقدم خلق پول در سیستم بانکی درون‌زا شده و در واقع سیستم بانکی از «هیچ» پول خلق می‌کند و چندان هم منتظر نیست تا سپرده‌های مردم در بانک‌ها جمع شود و با زدن یک دکمه اینتر از یک طرف بدهی ایجاد کرده و از طرف دیگر یک میزان سرمایه‌گذاری تحت قالب همین موضوع برای خود ایجاد می‌کند.
امام‌وردی ادامه داد: شاید این مدل سیاست‌ها در کوتاه‌مدت اثرگذار باشد اما بعید است این روش‌ها روی نرخ ارز اثرگذار باشد، در بازار ارز باید عرضه و تقاضا باشد و قیمت‌ها در این بازار تعیین شود اما در بازاری که قیمت‌ها کاملا در کنترل بانک مرکزی است و هر اندازه دلار بخواهند تخصیص می‌دهند تا مردم بخرند یا بفروشند و ما یک عرضه‌کننده انحصاری داریم که دولت است و همه موارد را کنترل می‌کند و بازار ارز را هم امنیتی کرده و خرید و فروش در این بازار جرم محسوب می‌شود دیگر بازار ارز معنایی ندارد.
این اقتصاددان با بیان اینکه حجم ذخایر دولت کم شده است، افزود: به دلیل اینکه حداقل تقاضای اقتصاد با این میزان ارز پوشش داده نمی‌شود تحت تاثیر این هیجانات دلار هم با نوسان‌هایی روبه‌رو می‌شود و شاهد افزایش یا کاهش نرخ دلار هستیم که عامل اصلی این نوسانات انتظاراتی است که
به واسطه مشکلات امنیتی و سیاسی رخ داده است.
