رخشنده اعتصامی نامور به «پروین اعتصامی» ۲۵ اسفند ۱۲۸۵ خورشیدی در تبریز دیده به جهان گشود.
او از شاعران مهم معاصر به شمار می‌رود که آثارش تعلیمی و اخلاق‌گرا بوده و سالروز ولادت این شاعر نامدار در سالنامه‌ی کشور روز بزرگداشت پروین اعتصامی نام گرفته است.
وی ۱۵ فروردین ۱۳۲۰ خورشیدی دیده از جهان فروبست و در حرم فاطمه معصومه(س) به خاک سپرده شد.
نقش پروین اعتصامی در شعر معاصر و جایگاه وی در ارتقای زبان فارسی
یک استاد دانشگاه و معاون بنیاد پژوهشی شهریار در تبریز در گفت‌وگو با ایسنا در خصوص نقش پروین اعتصامی در شعر معاصر گفت: پروین اعتصامی در همان سالی متولد شده که استاد محمد حسین شهریار دو ماه قبل از (او) متولد شده بوده؛ یعنی در سال ۱۲۸۵ ولی او عمر بسیار کوتاهی داشته و در ۳۵ سالگی بر اثر بیماری حصبه درگذشته و فرصتی برای ایفای نقش مؤثرتری در تحوّل شعر معاصر فارسی نداشته است ولی همین دیوانی که از او باقی مانده، گواه روشنی است بر احساسات و تأثرات ژرف و تأملات و تفکرات انسان مدار او.
دکتر رحمان مشتاق مهر ادامه داد: قالب‌هایی که پروین برای سرودن اشعار خود انتخاب کرده قالب‌های سنتی است که قبل از او، شاعران بزرگ ادب فارسی نیز عواطف و افکار و دریافت‌های شاعرانه و عارفانه خود را در همان قالب‌ها بیان کرده‌اند.
وی افزود: شعر پروین از دغدغه‌های اخلاقی و اجتماعی و انسانی او حکایت می‌کند و به لحاظ حال و هوا و مضامین به شعر ناصرخسرو و سعدی و مولانا و بعضی قطعات ابن یمین فریومدی و انوری شباهت دارد.
استاد دانشگاه بیان کرد: با توجه به اینکه او در سایه پدری دانشمند میرزا یوسف خان اعتصامی رشد کرد و تربیت یافت، از جهت زبان و پختگی و پروردگی تعبیرات و ترکیباتی که به کار برده است از بهترین شاعران معاصر ماست؛ یعنی می‌توان بدون دغدغه بدآموزی زبانی آن را در اختیار دانش آموزان و دانشجویان قرار داد تا از آن زبان فارسی بیاموزند و زبان خود را با مطالعه مداوم آن تقویت کنند.
وی تاکید کرد: قطعاتی که از او انتخاب و در کتاب‌های درسی پایه‌های گوناگون آموزشی گذاشته شده، شاهدی بر این ادعاست. به دلیل همین درستی و سادگی و ورزیدگی، زبانی از همان دوران جوانی، مورد تشویق شاعران و ادیبانِ بزرگی مثل علی اکبر دهخدا و ملک الشعرای بهار و شهریار قرار گرفت.
وی خاطرنشان کرد: پروین اعتصامی هیچ شعر ترکی ندارد ولی دیوانی متوسط به فارسی دارد که شامل قصاید و قطعات و مثنویات است و بدون استثنا همه آموزنده است و با اینکه سرایندۀ آن‌ها دختری جوان است؛ به لحاظ تجربه‌ای که پشت سر آن‌هاست، گویی پیرمرد دنیادیده‌ای آن‌ها را سروده است.
مشتاق مهر عنوان کرد: ناکامی در زندگی زناشویی و اهمیتی که کسبِ دانش و فضل و فضیلت در خانواده داشته از دلایل روی آوردن پروین به شعرهای اخلاقی و انسانی است و این سروده‌ها تسلّی بخش روح مغموم و درون‌گرای او بوده است.
زندگی پروین و تاثیر آن بر اشعارش
وی اظهار کرد: پروین در ۲۸ سالگی با کسی که نسبت فامیلی دوری با او داشته‌اند، ازدواج کرده، ولی خیلی زود از زندگی با همسرش سرخورده شده و به پیش پدر برگشته است. ولی برخلاف فروغ فرخزاد که در اشعارش، از خود و عواطف شخصی و زندگی خصوصی و کامیابی‌ها و ناکامی‌هایش بسیار سخن گفته پروین در این باره سکوت کرده و چیزی از زندگی شخصی‌اش نگفته؛ مگر مرثیه‌ای که برای پدر خود سروده (با این مطلع پدر آن تیشه که بر خاک تو زد دست اجل / تیشه ای بود که شد باعث ویرانی من) و شعرمعروفی که برای سنگ قبر خود گفته با این مطلع اینکه خاک سیهش بالین است/ اختر چرخ ادب پروین است) و قطعه‌ای تمثیلی که به نظر می‌رسد حسب حال خود او باشد
ای گل، تو ز جمعیت گلزار، چه دیدی؟!
ای لعل دل افروز، تو با این همه پرتو
رفتی به چمن، لیک قفس گشت نصیبت
جز سرزنش و بدسری خار چه دیدی؟!
جز مشتری سفله به بازار چه دیدی؟!
غیر از قفس، ای مرغ گرفتار، چه دیدی؟!
وی اضافه کرد: پروین را بیشتر شاعری اجتماعی و اخلاقی می‌شناسیم تا شاعری که شعرش حسب حالش باشد و بتوان زوایای زندگی شخصی و خصوصی اش را از لابلای آن بازیافت.
این استاد دانشگاه در خصوص سبک اشعار پروین توضیح داد: اگرچه پروین در میان شاعران معاصر سبک مخصوص به خود را دارد و به سادگی می‌توان سروده گ‌های او را از دیگران، بازشناخت، سبک او، همان سبکی است که شاعران قرن‌های ۵ و ۶ و هفت هجری بدان سبک شعر می‌سرودند. چون او با دیوان‌های شاعران آن دوره مثل ناصرخسرو سعدی و مولانا بیشتر مأنوس بوده زبان شعری و محتوای اشعارش بیشتر به سروده‌های آنان شباهت دارد.
پروین یکی از برترین شاعران زن در تاریخ ایران است
وی ادامه داد: اگر از میان شاعران تمام ادوار شعر فارسی سه چهار شاعر بزرگ زن انتخاب کنیم، قطعاً یکی از آنان، پروین اعتصامی است؛ هم به سبب قوّت شعری و احساسات انسانی و مادرانه و زنانه‌ای که نسبت به طبیعت، مردم بینوا و مستمند و ستمدیده داشته است. چنان که گفتم او از زنانگی‌های خود سخن نگفته ولی با تمام انسان‌ها اظهار همدردی و همدلی کرده است و از لابه‌لای سروده‌هایش، سیمای نجیب و محجوب و مهربانانه او را می‌توان حس کرد. این برای بزرگ شمردن هر شاعری کافی است.
