به گزارش پایگاه خبری یازاکو، نخستین رویداد ثبتی در این تقویم «روز مراغه» است که در تاریخ ۱۲ تیرماه جاری و با شماره ۲۰۳۰۱۵۶۱ در سطح استانی به ثبت رسید و ۲ رویداد دیگر که به عزاداری‌های ماه محرم مربوط می‌شود نیز با سطح منطقه‌ای در این تقویم قرار گرفت.
این رویدادها همواره و در طول سال‌های گذشته برای مسافران مراغه دارای جذابیت بوده و ثبت آنها در تقویم رویدادهای گردشگری کشور می‌تواند زمینه را بیش از پیش برای گردشگرپذیری این کهن‌شهر فراهم کند.
فهرست
برگزاری آیین «الله‌الله حسین وینه» به نشانه احرام‌بندی حسین بن علی (ع)
آیین عزاداری «الله‌الله حسین وینه» که صبح روز عاشورا و به نشانه احرام‌بندی حسین بن علی (ع) در منای عشق برگزار می‌شود، از دیگر آیین‌های منحصربفرد مراغه است که اخیرا در تقویم رویدادهای گردشگری کشور ثبت شد و پیش از این در فهرست میراث معنوی کشورمان قرار داشت.
آیین عزاداری «الله‌الله حسین وینه» که صبح عاشورا در مراغه برگزار می‌شود
عزاداران در این آیین با اینکه به نیکی می‌دانند که چه بر سر امامشان آمد، با پای برهنه و در حالی که حوله بر تن دارند، به این سو و آن سو می‌دوند و ندای «الله‌الله حسین وینه/ خدایا خدایا حسین چه شد؟» سر می‌دهند.
سوگواران در این آیین به حسینیه تاریخی «حاجی غفار» این شهر می‌روند و پس از خواندن زیارت عاشورا و برپایی نماز صبحگاهی، آنجا را ترک می‌کنند.
هرازگاهی می‌ایستند و همگی فریاد یاحسین سر می‌دهند؛ در فواصل معین هم «اللٰهم لبیک یا حسین» را می‌خوانند تا آمادگی خود برای بیعت با امام حسین(ع) را اعلام کنند و با هر شعار و نوحه‌ای که می‌خوانند، با دست بر سر خود می‌زنند.
این آیین سنتی با دویدن در چند نقطۀ مشخص از جمله میدان طلوع فجر ادامه می‌یابد و در مسیر دسته‌ها، قربانی‌های بسیاری ذبح می‌شود که همگی به اطعام عزاداران اختصاص پیدا می‌کند.
این آیین عزاداری بسیار ساده برگزار می‌شود تا جایی که زنجیر، علم، کتل، پرچم و حتی طبل و شیپور هم در دسته‌های عزاداری به چشم نمی‌خورد؛ همه‌چیز ساده، بی‌آلایش اما مؤثر.
«حوله‌بندان مراغه» علاقه‌مندان خاص خود را دارد و اقشار مختلف و شخصیت‌های بسیاری از گوشه و کنار کشور خود را صبح عاشورا به مراغه می‌رسانند و با بر تن کردن حوله، همراه دسته حرکت می‌کنند؛ عده‌ای هم با زاری یا اهدای نذری در اجرای این آیین مشارکت می‌کنند.
برخی از صاحب‌نظران در مورد فلسفه این آیین می‌گویند که برگرفته از مراسم حج تمتع و احرام ناتمام حسین بن علی (ع) است؛ طبق روایتی امام حسین (ع) در روز سوم یا هشتم، مراسم حج را ناتمام گذاشت و به سوی کوفه حرکت کرد و در دشت نینوا در محاصره سپاه یزید بن معاویه قرار گرفت.
در حقیقت این آیین به نشانه اتمام احرام امام حسین (ع) در دشت کربلا برگزار می‌شود و یادآور حضور اختیاری امام و انتخاب یاران خاص برای قربانی شدن در راه دین خدا بوده و احرام‌بندی برای شرکت در منای عشق است.
«علم‌بندی» آیین ثبت ملی مراغه در سوم محرم
همزمان با سوم ماه محرم هرسال، عزاداری منحصربه‌فردی در مراغه برگزار می‌شود؛ آیینی با عنوان علم‌بندی که خیمه‌بندی در کربلا را تداعی می‌کند و طی سال ۱۳۹۰ در فهرست میراث فرهنگی کشور به ثبت رسید.
در این آیین علم‌های بزرگی به نشانه خیمه‌بندی امام حسین (ع) و یارانش در کربلا و برافراشته شدن عَلَم حضرت ابوالفضل (ع)، در وسط برخی از محله‌های قدیمی از جمله «دروازه» و «چهل پا» به اهتزار در می‌آید.
این علم‌ها در حالی که پارچه‌های رنگی حاجت‌مندان به دور آن پیچیده شده با استفاده از جرثقیل‌های بزرگ برافراشته می‌شود و علاوه بر بستن پارچه‌های نذری به بدنه عَلَم، نوحه‌سرایی با محتوای خاص و قربانی کردن گوسفند از دیگر بخش‌های این آیین به شمار می‌رود.
در حقیقت پس از برافراشته شدن علم حضرت ابوالفضل (ع) در محله‌های مختلف این کهن‌شهر، برگزاری دیگر آیین‌های عزاداری مراغه یکی پس از دیگری تا عاشورای حسینی قوت می‌گیرد.
علم‌بندی در مراغه با وِرد «لمّا نزلنا کربلا فی کربلا حلّ‌البلا» برگزار می‌شود
محقق و نویسنده مراغه‌ای می‌گوید: این آیین عزاداری با وِرد «لمّا نزلنا کربلا فی کربلا حلّ‌البلا / نازل شدند حضرت امام حسین(ع) با اهل بیت‌اش به زمین پربلا» از گذشته‌های دور در مراغه برگزار می‌شود و برخی دیگر از شهرها نیز از آن الگوبرداری کرده‌اند.
«علی فرجام» به استقبال پرشور مردم از این آیین عزاداری اشاره، و بیان کرد: علم‌بندی محله دروازه حوالی ظهر روز سوم محرم تمام شده و از آن به بعد، بقیه آیین‌های عزاداری سنتی مراغه آغاز می‌شود.
مولف کتاب عزاداری و مراغه نیز می‌گوید: در این آیین مردم با پخش نذورات اعم از آش، شله‌زرد، شیر و شربت از عزاداران پذیرایی می‌کنند و گوشت گوسفندان ذبح شده هم بین مردم پخش می‌شود.
«مهدی پولادی» افزود: پارچه‌های بسته‌شده به دور علم پس از مدتی باز شده و به نیازمندان داده می‌شود؛ مقداری از آنها هم فروخته شده صرف درمان بیماران در درمانگاه حضرت قمر بنی هاشم(ع) می‌شود.
به گفته وی از محل نذورات و عایدی این آیین، درمانگاهی در میدان دروازه به نام درمانگاه حضرت «قمر منیر بنی‌هاشم(ع)» تاسیس شده که پزشکان مقیم درمانگاه در دهه محرم به صورت رایگان مردم را ویزیت می‌کنند.
وی اضافه کرد: برخی از بزرگان در گذشته برافراشته شدن علم سیاه را نشان عزاداری دانسته‌اند و بر همین اساس نیز برای علم‌بندی از میله‌های بزرگ استفاده می‌شود تا از تمام نقاط شهر دیده شود.
گفتنی است عزاداران در آیین علم‌بندی به حضرت قمر منیر بنی‌هاشم(ع) متوسّل می‌شوند زیرا حضرت سیدالشهدا(ع) در روز عاشورا پرچم جنگ را به برادر خود حضرت ابوالفضل(ع) سپرد.
چرا ۱۶ اردیبهشت به عنوان روز مراغه انتخاب شد؟
ایده انتخاب یک رویداد تاریخی به عنوان «روز مراغه» ابتدا طی سال ۱۳۹۵ در جمع تاریخ‌پژوهان و پژوهشگران تاریخ این شهرستان مطرح و کار گزینش از میان برخی رویدادهای قمری و تبدیل آنها به تاریخ شمسی آغاز شد.
«اصغر محمدزاده» از پژوهشگران تاریخ مراغه می‌گوید: روز حضور نادرشاه افشار در مراغه برای تجدید قوا جهت انهزام بیگانگان متخاصم، روز مقیم شدن شاه اسماعیل صفوی در مراغه، روز افتتاح راه‌آهن و روز بسته شدن زیج ایلخانی از جمله این رویدادهای تاریخی پیشنهادی برای روز مراغه بود.
وی با بیان اینکه «زیج» معرب «زیگ» و علم استخراج تقویم با تکیه بر نجوم است، اضافه کرد: عمده فعالیت علمی در رصدخانه مراغه بر پایۀ تنظیم زیج ایلخانی متمرکز بود و بر همین اساس بسته شدن زیج ایلخانی و آغاز تنظیم جدول نجومی در حقیقت نقطه شروع کار علمی در رصدخانه محسوب می‌شود.
رصدخانه مراغه؛ میعادگاه دانشمندان و علمای تاریخ ایران در دوره ایلخانی
به گفته وی زیج ایلخانی ایرادهای زیج‌های قبلی را رفع کرد و خروجی اصلی فعّالیّت علمی رصدخانۀ مراغه محسوب می‌شد و بر همین اساس همه تاریخ‌پژوهان مراغه به این اتفاق‌نظر رسیده‌اند که ۱۶ اردیبهشت مصادف با بسته شدن زیج ایلخانی مناسب‌ترین روز برای نامگذاری به عنوان روز مراغه است.
مولف کتاب «تاریخ دارالملک مراغه» با بیان اینکه فعالیت‌های علمی گسترده‌ای پس از بسته شدن زیج ایلخانی در مراغه آغاز شده بود، بیان کرد: در آن برهه مدارس مختلف علمی همپای رصدخانه رشد کرد که از جمله آنها می‌توان به مدرسه ریاضی «ابن مغربی» اشاره کرد که نقش موثری در محاسبۀ چند رقم اعشار عدد پی(π) داشت.
محمدزاده بیان کرد: مدرسه رومی، مدرسۀ ایجی، مدرسۀ خلیفه و مدرسۀ سیّاره از دیگر مدارس فعّال دورۀ ایلخانی در مراغه به شمار می‌رفت که شاخص‌ترین آنها مدرسه دخترانه «سرقویتی بیگی» بود.
دانش‌آموخته مقطع دکتری رشته تاریخ شرق ادامه داد: پرفسور «فرنس بروین» لبنانی با تکیه بر منابع متعدد این موضوع را مطرح کرده است که اولین مدرسه دخترانه جهان در مراغه تأسیس و نامش «سرقویتی بیگی» بود.
به گفته وی «سرقویتی» مسیحی و مادر هولاکوخان بود و از آنجایی که موفق به راه‌اندازی مدرسه دخترانه در «بخارا» نشده بود، توانست آن را در جامعه باز مراغه تاسیس کند.
وی اضافه کرد: بسیاری از رویدادهای بزرگ علمی و فرهنگی تاریخ مراغه با بسته شدن زیج ایلخانی به قوع پیوست و با برجسته‌سازی آنها می‌توان مرکزیت فرهنگی این کهن‌شهر برای چندین قرن را تثبیت کرد.
دستورالعمل ثبت رویدادها در تقویم گردشگری کشور طی شهریور ماه سال ۱۴۰۱ از سوی وزیر میراث فرهپگی، گردشگری و صنایع دستی ابلاغ، و این سه رویداد منحصربفرد مراغه طی سال جاری در این تقویم گنجانده شد.
